Ασπίδα για τους θησαυρούς της ελληνικής γης

Σιτάρι μαυραγάνι, αιγίλοπας και... καμπλουτζάς, αμπέλι ασπρούδα, γκοσμάρι και... γαϊδουριά, ελιά φαυλία και... κορομηλολιά...
Στα σκληρά πεδία της διεθνούς αγοράς, οι ελληνικές, παραδοσιακές ποικιλίες -τις οποίες λίγοι από εμάς γνωρίζουν- θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σημαντικούς πόρους στη δοκιμαζόμενη εθνική οικονομία, ως εξαγώγιμα προϊόντα με πλεονέκτημα.

Με την κατάλληλη ενημέρωση, έχουν τη δύναμη να ωθήσουν ανοδικά και οικολογικά την ελληνική γεωργία, ξαναδίνοντάς μας αρώματα και γεύσεις που χάσαμε στην πορεία των βιομηχανικών ετών.

Χιλιάδες κωδικοί ειδών αυτού του φυτικού πλούτου του τόπου μας, συντηρούνται σήμερα -υπό μορφή σπόρων- σε εξειδικευμένες όσο και απαξιωμένες κρατικές θυρίδες.

Το παρήγορο είναι ότι πάνω στο ίδιο αντικείμενο αναπτύχθηκαν και ιδιωτικές πρωτοβουλίες από ευαισθητοποιημένους πολίτες, οι οποίοι στις μέρες μας καλούνται να ανταποκριθούν αποστέλλοντας σπόρους σε διαρκώς αυξανόμενο αριθμό καλλιεργητών.
Αναλυτικότερα, η Τράπεζα Διατήρησης Γενετικού Υλικού (ΤΓΥ) του Κέντρου Γεωργικής Έρευνας Βόρειας Ελλάδας του πρώην ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. προάγει την αγροτική έρευνα και παραγωγή και διαθέτει μοναδικό γενετικό υλικό 10.000 - 15.000 ειδών, μεταξύ των οποίων 300 ποικιλίες ελληνικών αμπελιών...
Κι όμως, λόγω πολιτικών χειρισμών, ελλιπούς προσωπικού και χρηματοδότησης, αυτή η «κιβωτός» σήμερα αργοσβήνει όντας οικονομικά αβοήθητη.
Για το λόγο αυτό η Κοινότητα του ΗΛΕΣΙΟΝ προχώρησε σε ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και συλλογή υπογραφών -από βιοκαταναλωτές- οι οποίες σήμερα μετρώνται σε χιλιάδες. Τελικός προορισμός τους τα αρμόδια υπουργεία και ευρωπαϊκοί φορείς.
Η διασφάλιση της βιωσιμότητας της ΤΓΥ κρίνεται ως επιτακτική ανάγκη προκειμένου να συνεχίσει να εκπληρώνει το καθήκον της προς την ελληνική πολιτεία και τον Έλληνα αγρότη, προστατεύοντας και αξιοποιώντας με επιτυχία τον τεράστιο φυτογενετικό πλούτο, που αποτελεί πολύτιμο γενετικό απόθεμα για τη διασφάλιση της διατροφής των ανθρώπων και των ζώων, για τη γενετική βελτίωση των καλλιεργειών και για το μέλλον της γεωργίας της χώρας γενικότερα, αλλά και για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την ανταπόκριση στις διεθνείς υποχρεώσεις της Ελλάδας.
Για την αρτιότερη λειτουργία της ΤΓΥ, αλλά και για μια πιο ολοκληρωμένη εκπροσώπηση της χώρας στα εξωτερικό, οι εργαζόμενοι εκεί ζητούν από το κράτος:

• τη στελέχωση με έμπειρο επιστημονικό και εργατικό προσωπικό που θα ενισχύσει το υφιστάμενο προσωπικό της ΤΓΥ, τόσο το επιστημονικό όσο και το εργατικό, το οποίο είναι ικανό, έχει πολύτιμη εμπειρία και ειδική εκπαίδευση σε όλους τους επιστημονικούς τομείς που διέπουν το γενετικό υλικό, όμως είναι περιορισμένο.
• Τη σταθερή και αξιόπιστη μακροχρόνια χρηματοδότηση για την κάλυψη των αναγκών της ΤΓΥ σε αναλώσιμα και εξοπλισμό και για την πραγματοποίηση επισκέψεων παρακολούθησης των ειδών και πληθυσμών τους, καθώς και για εξειδικευμένες πλέον εξερευνητικές αποστολές και γενικότερα για την υποστήριξη όλων των δράσεων, αφού η προστασία του γενετικού υλικού δεν μπορεί να εξασφαλιστεί με περιορισμένης κλίμακας και διάρκειας ευκαιριακές δράσεις και προγράμματα, όπως συνέβαινε στα τελευταία χρόνια, αλλά με σταθερότητα και προοπτική.
• Την αναφορά στη σύσταση του Οργανισμού «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ – ΔΗΜΗΤΡΑ» και τη συγχώνευση εποπτευόμενων από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων νομικών προσώπων και άλλες διατάξεις.
• Η διατήρηση σπόρων για την σπορά της επόμενης χρονιάς είναι στις μέρες μας προϋπόθεση ανεξαρτησίας, τόσο για τους αγρότες όσο και για τους καταναλωτές.

Για του λόγου το αληθές... ήδη στις αναπτυσσόμενες χώρες (λόγω μεγαλύτερης οικονομικής εξάρτησης), επιτρέπεται μόνο η πλήρως ελεγχόμενη καλλιέργεια, με αμφιλεγόμενους σπόρους γνωστών εταιρειών βιοτεχνολογίας!
Στη χώρα μας κάποιες ομάδες ευαισθητοποιημένων πολιτών ψυχανεμίστηκαν εγκαίρως τον κατακλυσμό και έφτιαξαν τις δικές τους πολύτιμες κιβωτούς.
Η ομάδα του Οργανισμού Περιβάλλοντος «ΗΛΕΣΙΟΝ» έχει επίσης στόχο να προστατεύσει το αγαθό της διατροφής και βλέπει το περιβάλλον σαν ένα κοινωνικό και συλλογικό αγαθό προσπαθώντας να βάζει φρένο στην κερδοσκοπία, δίνοντας συνάμα εναλλακτικές λύσεις και προβάλλοντας την αξία της εμπειρίας των προγόνων μας και την αξία της ποικιλίας.
Οι βασικές παραγωγικές διαδικασίες που επέλεξε η ομάδα είναι: Η πρωτογενής παραγωγή των καρπών να γίνεται με φυσικό τρόπο και χωρίς τεχνητά λιπάσματα ή φυτοφάρμακα. Το λιγότερο αποδεκτό είναι τα πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα.
Η συλλογή των αγαθών γίνεται αφού ωριμάσει ο σπόρος τους και η συντήρησή τους γίνεται εντελώς φυσικά.
Τη δεκαετία του ’90 μια ομάδα φοιτητών -κατά πλειονότητα της Γεωπονικής- δημιούργησαν στη Θεσσαλονίκη το Εργαστήρι Οικολογικής Πρακτικής.
Μια οργάνωση εθελοντών για την οικολογική γεωργία με έμφαση στις παραδοσιακές ποικιλίες, που έμελλε να βάλει τις βάσεις για την πιο ουσιαστική δουλειά στον πρωτογενή τομέα παραγωγής τροφής.
Από εκεί προέκυψαν δύο οργανώσεις ο «Αιγίλοπας» και το «Πελίτι», που δραστηριοποιούνται σήμερα με σοβαρότητα σαν άλλες κιβωτοί διαφύλαξης του φυτικού πλούτου της πατρίδας μας.
Το «Πελίτι» ξεκίνησε από τον Παναγιώτη Σαϊνατούδη ως προσωπική του ανάγκη το 1995 με βασικό σύνθημα: «Από χέρι σε χέρι και από γενιά σε γενιά για να μην χάσουμε αύριο αυτά που έχουμε σήμερα».
Σήμερα αγκαλιάζει πολλούς και μάλιστα διαφορετικούς ανθρώπους από όλο τον κόσμο.
Οι βασικοί στόχοι του «Πελίτι» είναι:

• η συλλογή, διατήρηση και διάδοση των ντόπιων ποικιλιών,
• η ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών χωρίς τη μεσολάβηση του χρήματος,
• η δημιουργία μιας εναλλακτικής κοινότητας με κύριο άξονα τη διατήρηση των ντόπιων ποικιλιών.

Σε όλη τη διάρκεια του χρόνου πραγματοποιούνται εξερευνητικές αποστολές στην ηπειρωτική και την νησιώτικη χώρα, ενώ υπάρχουν τοπικές ομάδες σε ένα πολύ μεγάλο μέρος της χώρας. Σε λίγες μέρες ξεκινά και επίσημα η ομάδα της Αρχαίας Ολυμπίας.
Όπως επισημαίνει ο κ. Σαϊνατούδης: «Οι πολυεθνικές κάνουν τη δουλειά τους κι εμείς τη δική μας. Δεν καταναλώνουμε και δεν στηρίζουμε τα προϊόντα που καταστρέφουν το περιβάλλον. Δεν πολεμάμε με κανέναν έξω από μας, αυξάνουμε τη συνειδητότητά μας και αυτό είναι αρκετό για να φέρει τεράστιες αλλαγές.
Ξεκινάμε από την άποψη ότι όλοι μας φέρουμε ευθύνη γι’ αυτά που γίνονται σε προσωπικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν είμαστε θύματα καταστάσεων, ούτε φταίνε οι άλλοι για αυτά που ζούμε εμείς. Όλοι μαζί έχουμε ακόμη πιο μεγάλη δύναμη.
Το πρόβλημα δεν είναι αν θα βγει στην αγορά ένα καινούργιο προϊόν.
Το ζήτημα είναι αν θα το στηρίξουμε ή όχι. Ο καθένας από μας ψηφίζει με το πιρούνι του για τι γεωργία θα έχουμε αύριο.
Το Πελίτι έχει σήμερα ένα υλικό 1.200 ποικιλιών. Πάνω από 80.000 ερασιτέχνες και επαγγελματίες καλλιεργητές έχουν προμηθευτεί δωρεάν σπόρους ή φυτά από το Πελίτι από το 1995 ώς σήμερα.
Πλέον δεχόμαστε 100 αιτήματα την ημέρα για αποστολή υλικού σε καλλιεργητές».
Στο ίδιο μήκος κύματος ο «Αιγίλοπας» (άγριο στάρι), είναι το Δίκτυο για τη Βιοποικιλότητα και την Οικολογία στη Γεωργία. Βασικός του στόχος, αφενός η διατήρηση και διάσωση ντόπιων ποικιλιών και αφετέρου η επανεισαγωγή τους στην καλλιέργεια ως σημαντικού εγχειρήματος διατήρησής τους. Όπως μας εξηγεί ο επικεφαλής του «Αιγίλοπα», Κώστας Κουτής: «Μετά από πολλή και συστηματική δουλειά σήμερα έχουμε μια μεγάλη συλλογή κυρίως από σιτηρά (πάνω από 150 δείγματα) και επεκτεινόμαστε πλέον και στα κηπευτικά.
Στην πορεία των ετών ο τομέας δράσης μας έγινε πιο γνωστός στο ευρύ κοινό και συνεχίζει να παρατηρείται όλο και μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση παραγωγών και καταναλωτών. Υπάρχει πλέον μεγαλύτερη αναγκαιότητα. Και ειδικά τώρα αποτελεί πολύ επίκαιρο ζήτημα.
Αντίθετα», σπεύδει να προσθέσει, «το κράτος μάς συμπαραστέκεται ελάχιστα. Πολλές φορές έτυχε να μας πουν «μπράβο», αλλά μάλλον μας έβλεπαν σαν γλάστρες.
Για μας αυτό που κάνουμε είναι τρόπος ζωής. Ξεκινήσαμε εθελοντικά και βλέπουμε ότι έχει ως αντίκτυπο την ωφέλεια των συνανθρώπων μας, είτε είναι στις οικογένειές μας είτε σε ευρύτερο κύκλο αγρότες, καταναλωτές κ.λπ.
Η οργάνωσή μας έχει δύο πυλώνες την οικολογική γεωργία και τις παραδοσιακές ποικιλίες. Πιστεύουμε ότι δεν μπορείς να κάνεις οικολογική γεωργία όταν δεν χρησιμοποιείς το σωστό σπόρο.
Όταν λοιπόν μιλάμε για Σπόρους Ελευθερίας», εξηγεί ο κ. Κουτής, «εννοούμε τους σπόρους που σε βοηθούν να κάνεις οικολογική γεωργία και ουσιαστικά να είσαι ανεξάρτητος. Σπόροι ελευθερίας είναι κατά κύριο λόγο οι παραδοσιακές ποικιλίες και ό,τι μας βοηθάει να κάνουμε τη δουλειά μας αξιοπρεπώς και να παράξουμε το σωστό προϊόν με σεβασμό στη φύση.
Αυτή τη στιγμή παγκοσμίως, αλλά και η ειδικά η Ελλάδα, λόγω της οικονομικής της κατάστασης, δέχεται πιέσεις να αποδεχθεί τα μεταλλαγμένα και όχι μόνο.
Η αντίδρασή μας λοιπόν είναι πράξη αντίστασης που δεν είναι διόλου μάταια. Δεν ξέρουμε βέβαια τι αποτελέσματα θα φέρει, αλλά αν είναι μάταιο να ζούμε... δεν είναι μάταιο να προσπαθούμε».
Σημ. Το κείμενο αποτελεί προϊον έρευνας της Έμμης Πανούση, δημοσιογράφου και ιδρυτικού στελέχους του Οργανισμού Περιβάλλοντος ΗΛΕΣΙΟΝ. πηγη