Βυζαντινή Αυτοκρατορία: Η Ελληνική Αυτοκρατορία των χιλίων και πλέον ετών!

 

Ιστορική Επιμέλεια: Πύρινος Λόγιος
Όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος ανέβηκε στον θρόνο της Ρωμαїκής Αυτοκρατορίας το 324 μ.χ. κάνει μια αναθεώρηση αυτής και βλέπει πως ο Χριστιανισμός, η ανατολική Θρησκεία, έμελλε να γίνει η Θρησκεία η οποία θα αποτελέση τον δεσμό της πολυφυλετικής Αυτοκρατορίας του.

Επιπλέον είδε πως η Ρώμη βρισκόταν μακρυά από τις κυριότερες επαρχίες της ανατολής απομονωμένη σε μία χερσόνησο η οποία μετά την εισβολή του Αννίβα αδυνατούσε να ανακάμψει. Οι πολυπληθέστερες, πλουσιότερες και οι πλέον πολιτισμένες περιοχές της Αυτοκρατορίας του, ήταν όλες στην Ανατολή, δηλαδή στον Ελληνικό και Ελληνιστικό κόσμο.

Εκεί ήσαν όλες οι μεγάλες πόλεις, πλην της Ρώμης, όλα τα μεγάλα κέντρα του πολιτισμού, Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια, Δαμασκός, Πέργαμος, Εφεσος, Σμύρνη, Θεσσαλονίκη, Αθήναι, Κόρινθος, όλες Ελληνίδες πόλεις. Εκεί ήταν επίσης και τα Πανεπιστήμια, τα επιστημονικά εργαστήρια, οι Φιλοσοφικές και καλλιτεχνικές σχολές, τα έργα τέχνης και πάνω απ΄όλα, ο πλούτος της γνώσεως, δηλαδή οι μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του γνωστού τότε κόσμου. Αρα λοιπόν, η καρδιά της Αυτοκρατορίας του χτυπούσε στην Ανατολή.
Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος λαμβάνει σοβαρά υπ’ όψιν του όλους αυτούς τους παράγοντες και με οξεία διορατικότητα επιλέγει να μεταφέρει την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του στην Ανατολή. Αλλά και με σπάνια επιδεξιότητα, επισημαίνει την άγνωστη έως τότε μικρή Ελληνική αποικία, γνωστή ως Βυζάντιον, να γίνει η πρωτεύουσα αλλά και ταυτοχρόνως σε μια πολύ στρατηγική τοποθεσία επάνω στο σταυροδρόμι δύο ηπείρων, Ευρώπης και Ασίας, και δύο θαλασσών, της Μαύρης Θαλάσσης της οποίας, σημειωτέον, οι ακτές της ήσαν διάσπαρτες από δεκάδες Ελληνικές πόλεις - αποικίες ήδη πριν απο χίλια περίπου χρόνια, καθώς και της Μεσογείου, επίσης από χιλιετίες. Ο Αυτοκράτορας πλήρης αυτοπεποίθησης και περίφανος πλέον για την νέα του πρωτεύουσα, αφιερωμένη στο όνομά του και στην κατάλληλη τοποθεσία και ήταν αισιόδοξος (καθώς το είχε εκμυστηρευτεί στους συμβούλους του και στους Συγκλητικούς) ότι θα διαρκούσε χίλια χρόνια και πλέον.
Δεν έπεσε καθόλου έξω σε αυτήν την..."προφητεία" του.
Οι Λατίνοι Αυτοκράτορες και η διοίκηση ακολούθησαν. Η περίοδος των δύο πρώτων αιώνων 400 έως 600 μ.χ. ήταν καθαρά μεταβατική περίοδος. H βάση του Ελληνικού τμήματος της Αυτοκρατορίας, Ελληνική ήδη από πλευράς παιδείας, τέχνης, πολιτισμού, και επιστήμης, αποτελούσε τον συμπαγή, σταθερό και σκληρό πυρίνα της. Από το 650 μ.χ. εξελληνίσθη καθολικώς, δηλαδή «...έχασε τον χαρακτήρα της παγκόσμιας Αυτοκρατορίας και πήρε την μορφή Ελληνικού κράτους καθώς η λατινική γλώσσα παραμερίζεται οριστικώς και από παντού και αντικαθίσταται από την Ελληνική» (Μ. Λεφτσένκο, «Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» εκδ. Πολιτικός 1955 σ. 165).
Εκτοτε και γιά τα προσεχή 800 χρόνια, το τμήμα αυτό στην ουσία του είναι Ελληνικό μετά την απώλεια των μη Ελληνικών επαρχιών, όπως η Συρία, Παλαιστίνη και Αίγυπτος τον Ζ΄ αιώνα απο τους Αραβες, συνετέλεσε στον περιορισμό της Αυτοκρατορίας στις κυρίως ελληνικές επαρχίες, όπως η Μικρά Ασία, η Κριμαία, η Νότιος Ιταλία και Σικελία, τά Νότια Βαλκάνια, η Ελλάδα και τα νησιά, συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης και Κύπρου. Τώρα μπορούμε να πούμε ότι ήταν πραγματικά μία Ελληνική Αυτοκρατορία.

Τη θέση της Ρωμαїκής Αυτοκρατορίας παίρνει η Ελληνική Αυτοκρατορία των Μέσων χρόνων.
Παρ’ όλα ταύτα οι Αυτοκράτορες, έξυπνα και σκόπιμα, συνέχιζαν να αυτοαποκαλούνται «Ανατολική Ρωμαїκή Αυτοκρατορία» ή κοινώς «Ρωμανία», καθώς με τον τίτλο δικαίως διεκδικούσαν την κληρονομιά της Ρωμαїκής Αυτοκρατορίας στη Δύση. Παρ’ όλο που σ’ αυτήν εδώ τη «Ρωμαїκήν Αυτοκρατορία» δεν υπήρχαν "Ρωμαίοι" και τίποτε το ρωμαїκό. Η Ανατολική Αυτοκρατορία δεν ήταν συνέχεια του Ρωμαїκού κράτους, αλλά ουσιαστικά των Ελληνιστικών κρατών, δηλαδή της κληρονομιάς του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
"Αυτό το κράτος ήτο Ελληνικό και όχι Λατινικό. Οι Ρωμαίοι είχαν έλθει και έχουν φύγει", μας λέει ο γνωστός Αγγλος συγγραφέας H. G. Wells, (The Outline of History, Garden City Books, New York, 1961).
Οσο περισσότερο μελετάς περί Βυζαντίου, τόσο διαυγέστερη εικόνα παίρνεις ως μία Ελληνική Αυτοκρατορία, η οποία για πολλούς αιώνες ήταν το πλουσιότερο, ισχυρότερο, και σημαντικότερο πολιτισμένο κράτος στο κόσμο.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα πιο πάνω, διαπιστώνουμε ότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρξε η Αυτοκρατορία των Ελλήνων, που ασφαλέστατα δεν ήσαν ακριβώς οι ίδιοι με εκείνους της Ελληνιστικής Περιόδου, όπως και αυτοί οι Ελληνες διέφεραν από τους Ελληνες των Κλασσικών χρόνων και αυτοί με τη σειρά τους από αυτούς των Ηρωικών και εμείς από όλους αυτούς χωρίς να είμαστε... «άλλοι». Οι μορφές και οι εξωτερικεύσεις αλλάζουν. Αλλωστε μιλάμε για αιώνες διαφοράς εποχών, που αυτές και μόνο διαμορφώνουν σκέψεις, συνήθειες, χαρακτήρες, ήθη κλπ. Επίσης, να μη ξεχνάμε οτι η θρησκευτική μεταβολή (το πέρασμα στον Χριστιανισμό απο την ειδωλολατρεία ήταν απο μόνο του αιτία τεράστιων αλλαγών στη συμπεριφορά και στα ήθη) δημιούργησε τεράστιες κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Η ουσία όμως παραμένει η ίδια. Δηλαδή η αναμφισβήτητη Ελληνικότητά του. Εξ΄άλλου, Ελληνες ήσαν οι Αυτοκράτορες με κάποιες λίγες εξαιρέσεις, αλλά και αυτοί με τη σειρά τους, ήταν έντονα εξελληνισμένοι.
Ελληνες καθαροί ήταν οι Πατριάρχες και το πλείστον του κλήρου.
Ελληνες ήσαν οι νομοθέται.
Ελληνες ήσαν οι πλήστοι των στρατηγών, ναυάρχων και αυτοκρατορικών συμβούλων.
Ελληνες ήσαν οι Ιεραπόστολοι προς εξάπλωσην της Χριστιανοσύνης και εκμάθησην της γραφής στους Σλάβους (Μεθόδιος και Κύρριλος).
Ελληνική ήταν η γλώσσα και Θρησκεία (όρθοδοξία), δηλαδή η Ελληνική τάση του Χριστιανισμού.
Ελληνες αποτελούσαν το κυβερνητικό οικοδόμημα, στην Παιδεία, τη Δικαιοσύνη, στο στρατό, ναυτικό κλπ.
Ελληνες ήταν και οι διανοούμενοι, λόγιοι, ιστορικοί, χρονικογράφοι, θεολόγοι, μουσικοσυνθέτες, τεχνίτες ψηφιδωτών, καλλιτέχνες και γλύπτες.
Οι Ελληνες συνέχισαν όμως να θεωρούν τον εαυτόν τους ως πολίτες της Ρωμαїκής Αυτοκρατορίας, (οπωσδήποτε σε αυτό συνέβαλε και το γεγονός της θρησκείας, μιας και ο όρος "Ελλην" ήταν ταυτόσημος με αυτόν του "Εθνικού", δηλαδή του ειδολολάτρη, του άπιστου) παρ΄όλα αυτά, ποτέ δεν μίλησαν Λατινικά, μια γλώσσα την οποίαν περιφρονούσαν ως Σκυθική (βαρβαρική). Γιατί όμως αυτό; Μα για τον απλούστατο λόγο οτι τα Ευαγγέλια και η Καινή Διαθήκη είχαν γραφτεί στη γλώσσα τους, την Ελληνική και γι αυτό τη θεωρούσαν και "Γλώσσα του Θεού", δηλαδή Θεϊκή γλώσσα, όπως μας πληροφορεί ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Πολίτες λοιπόν της Ρωμαїκής Αυτοκρατορίας ναι, αλλά ποτέ δεν μελέτησαν Βιργίλιο, Τάκιτο, Σουετόνιο και αργότερα ...Αυγουστίνο ή τους άλλους Λατίνους Πατέρες της Δυτικής εκκλησίας.
Οι άλλοι λαοί της, (Αρμένιοι, Γεωργιανοί, Σύριοι, Βούλγαροι, Ιταλοί, Αλβανοί, Ρώσοι κλπ.) ανήκαν σ’ αυτήν μερικώς και ασταθώς. Δεν ταυτίζονταν με το "Κράτος" το οποίο και δεν θεωρούσαν δικό τους. Γι’ αυτό πότε ήσαν υπέρ του και πότε εναντίον του και αρκετές φορές συνεργάζονταν με τους εχθρούς του. Η Αυτοκρατορία δεν ήταν δική τους. Ηταν των Ελλήνων, που της έδιναν γλώσσα, παιδεία, πολιτισμό, θρησκεία. Το ομολογούσαν άλλωστε και οι ίδιοι, δια στόματος αρχηγών των, όπως ο Αλάριχος, ο Συμεών, ο Βλαδήμιρος κλπ.
Η γλώσσα που ομιλούσαν και η παιδεία που διαμόρφωνε το ήθος τους, δηλαδή οι σπουδαιότεροι παράγοντες που διαπλάθουν την εθνική συνείδηση, ήταν η Ελληνική. Το Βυζαντινό κράτος, παρ΄ό,τι ποτέ δεν ονομάστηκε έτσι τα χρόνια εκείνα, ουδέποτε διέκοψε τους δεσμούς του με τον Ελληνιστικό και Αρχαίο Ελληνικό κόσμο.
Οι Ιστορικοί είδαν την Ιστορία τους ως μίαν αδιάσπαστη αλυσίδα. Μερικοί νεώτεροι ιστορικοί επιχείρησαν νέες ονομασίες όπως: «Ανατολική Αυτοκρατορία», «Ρωμαїκή Αυτοκρατορία των τελευταίων χρόνων», "Νέα Ρωμαїκή Αυτοκρατορία», «Νέα Αυτοκρατορία», «Κράτος της Κωνσταντινουπόλεως» κλπ..
Τελικά επεκράτησε ιστορικώς στα νεότερα χρόνια, το όνομα «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» ή απλώς «Βυζάντιο». Ο H.G.Wells, την ονομάζει: «Ανατολικό νέο Ελληνικόν κράτος» και συνεχίζει:
"....Ομιλούν περί του ανατολικού κράτους ως να ήτο συνέχεια της Ρωμαїκής παραδόσεως, ενώ στην πραγματικότητα είναι μία ανανέωσις της Αλεξανδρινής παραδόσεως, ομιλόν Ελληνικά και συνεχίζει την Ελληνική κληρονομιά........Η Λατινική γλώσσα δεν έκρυβε αυτή την υπέρμετρη πνευματική δύναμη την οποία είχε η Ελληνική, δεν είχε την λογοτεχνία και την επιστήμη για να την κάνει απαραίτητη στους ευφυείς ανθρώπους και έτσι να διατηρήσει μια υπεροχή στους Ελληνες. Γιατί καμιά γλώσσα, όποιοι και να είναι οι λειτουργοί, δεν μπορεί να επιβληθεί σε ανταγωνισμό με μιαν άλλη που μπορεί να προσφέρει τα πλεονεκτήματα μιας μεγάλης λογοτε-χνίας και εγκυκλοπεδικού καταρτισμού. Οι δυναμικές γλώσσες πρέπει να φέρνουν δώρα, και τα δώρα της Ελληνικής ήταν ασύγκριτα μεγαλύτερα από τα δώρα της Λατινικής. Η Ανατολική Αυτοκρατορία από την αρχή του διαχωρισμού μιλούσε την Ελληνική και υπήρξε συνέχεια και ήταν μια συνέχεια της Ελληνικής παράδοσης".
Τα θεμέλια του Έθνους των Ελλήνων
Τα θεμέλια στα οποία στηρίζεται η ύπαρξη και διαπλάθεται η συνείδηση ενός έθνουςείναι:
Το όμαιμον, δηλαδή το κοινό αίμα, η κοινή καταγωγή, το φυλετικώς ενιαίον.
Το ομόγλωσσον, αυτό δηλαδή το οποίο διαθέτουν οι έχοντες την ίδια μητρική γλώσσα.
Το ομόθρησκον, δηλαδή η κοινή θρησκεία.
Το ομότροπον, δηλαδή ο κοινός τρόπος ζωής που απορρέει από κοινές αξίες, παραδόσεις, μνήμες, κοινά ήθη και έθιμα. Τα στοιχεία αυτά δεν μένουν αμετάβλητα διά μέσου των αιώνων, αλλά εξελίσσονται και αναπλάθονται.
Ετσι:
Το «όμαιμόν μας» δεν παρέμεινε αναλλοίωτο. Υπήρξαν προσμείξεις οι οποίες κατά καιρούς υπήρξαν εκτεταμένες. Το σημαντικό όμως είναι ότι το Ελληνικό στοιχείο δεν χάθηκε, δεν αφομοιώθηκε ή αφομοίωσε. Σλάβοι ή Αλβανοί έγιναν Ελληνες, αλλά ΠΟΤΕ το αντίθετο. Όσον αφορά δε στην τουρκοκρατία τους περίφημους Γενίτσαρους ή τον εξισλαμισμό Ελλήνων, αυτά έγιναν με βίαιο τρόπο, με απειλή θανάτου ή με το περίφημο παιδομάζωμα.
Όσο επίσης και η γλώσσα μας, η οποία και αυτή επέστη θύμα της εξελικτικής των αιώνων. Η γλώσσα μας λοιπόν δεν είναι ακριβώς η ίδια με κάποιες συγκεκριμένες χρονικές φάσεις της μακροτάτης ιστορίας μας. Δεν μιλούμε, ούτε γράφουμε όπως οι πρόγονοί μας της Τουρκο-κρατίας, του Βυζαντίου, της Ελληνιστικής, της κλασσικής ή της ομηρικής εποχής. Το σημαντικό όμως είναι ότι η γλώσσα μας είναι στην ουσία η ίδια . Απλώς εξελίχθηκε.
Το ομότροπόν μας υπέστη και αυτό μεταβολές. Κάποια ήθη και έθιμα χάθηκαν, άλλα μεταμορφώθηκαν, άλλα παρέμειναν. Το σημαντικό όμως είναι ότι η βασική
κοσμοβιοαντίληψή μας, παραμένει. Ο Ελλην είναι όπως ήταν: φιλότιμος, ευφυής, υπερήφανος, ατομιστής, ανύσηχος, φιλόξενος, δραστήριος, δημιουργικός, αντι-οργανωτικός, απείθαρχος, κριτικός, ελευθερόφιλος, ερευνητικός, φιλόπατρις, δύσκολος σε συνεργασία, μη-συλλογικός.
Το ομόθρησκο στοιχείο ασφαλώς και δεν μπορούσε αυτό και μόνον να μείνη αναλλοίωτο. Η αρχαία θρησκεία που και αυτή είχε υποστεί πολλές εξελίξεις και μεταμορφώσεις και είχε πολλές μορφές, αντικαταστάθηκε από τον Χριστιανισμό, ο οποίος δεν είναι παραφυάδα του Ιουδαїσμού, αλλά δημιούργημα της Ελληνιστικής Εποχής, θρησκεία Ελληνιστική. Το σημαν- τικό είναι ότι ο Ελληνισμός έδωσε σ’ αυτήν τη θρησκεία την γλώσσα, την ορολογία, τις βασικές έννοιες μιάς θρησκείας, καθώς και την Θεολογία, την Ηθική και την Μεταφυσική του. Ετσι την διεμόρφωσε τελικώς στα μέτρα του ως Ορθοδοξία.
Αυτή είναι εδώ και πολλούς αιώνες πλέον, το «ομόθρησκο» στοιχείο του.
_______________
ΠΗΓΕΣ

Ελλήνων Δίκτυον
Η.G. Wells: “The Outline of History”, Garden City Books, New York, 1961.
Geronymo Wolf (1516-1580): "“Byzantium", the Greek Empire"
Al. Vasilief: "Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας" (История Византийской империи)
Haizemberg: “The Eastern Empire is the Christianized Roman state of the Greek nation”(1967)
Montaigne (1533-1592) calls Byzantium “Greek Empire” (Empire Grec)
Κ. Δημαράς: «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», 1948
Γεωργίου Κ. Γεωργαλά: «Βυζάντιον και Ελληνισμός», και «Ελληνικότης Βυζαντίου» 2006
Κ.Παπαρρηγόπουλος: «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους», 1966

πηγη