Ο αφελληνισμός, διαχρονική πολιτική της Αλβανίας

Αναφορά του Προξένου Αργυροκάστρου προς την Ελληνική Πρεσβεία στα Τίρανα, στην οποία περιγράφονται οι επίμονες προσπάθειες που καταβάλλουν οι αλβανικές αρχές για την αλβανοποίηση των ονομάτων και των επωνύμων των Βορειοηπειρωτών, καθώς και οι πιέσεις που ασκούν ακόμη και κατά τον χρωματισμό των οικιών και καταστημάτων των. (Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών,1933, Α/Α αρ. 6385, εν Ελληνισμός της Βορείου Ηπείρου και Ελληνοαλβανικές Σχέσεις, επιμ. Βασ. Κόντης, τ. ΙΝ, σελ. 178, Αθήνα 1997).
Του Κώστα Μάρη*
Η Αλβανία δημιουργήθηκε με την Συνθήκη του Λονδίνου (17/30 Μαΐου 1913). Τα όρια της καθορίστηκαν με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17.12.1913). Στο νεοσύστατο αλβανικό κράτος συμπεριελήφθη και το βόρειον τμήμα της Ηπείρου, έκτοτε ονομασθέν  Β. Ήπειρος, που είχεν ήδη απελευθερωθεί κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο (1912-13) από τον ελληνικό στρατό.

Επειδή οι κάτοικοι της περιοχής ήσαν Έλληνες, αντέδρασαν στην απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων που αγνόησε τόσο την εθνική τους ταυτότητα όσο και την εκπεφρασμένη βούλησή τους για ένωση με την Ελλάδα. Επαναστάτησαν και δημιούργησαν την ανεξάρτητη Πολιτεία της Αυτονόμου Ηπείρου (17-2-1914), με τελευταίο νομικόν εκβάν την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Κερκύρας (17-5-1914), που παραχωρούσε πλήρες καθεστώς Αυτονομίας (εκπαιδευτικής, θρησκευτικής, δικαστικής, διοικητικής) στους νομούς Αργυροκάστρου και Κορυτσάς. 
Η δημιουργία αλβανικού κράτους είναι εξωγενής: Οι μεν αλβανικοί πληθυσμοί ουδέποτε επαναστάτησαν ή άλλως πώς διεκδίκησαν την ανεξαρτησία τους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία (τουναντίον, μάλιστα, ήσαν οι πλέον αφοσιωμένοι υπήκοοι και αποτελούσαν τον πολεμικό βραχίονα του σουλτάνου), οι δε Βορειοηπειρώτες, με σειρά επαναστατικών κινημάτων, από της επομένης της πτώσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, επεδίωκαν την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό και, μετά το 1830, την ένωση με την Ελλάδα. 
Η "κατασκευή", συνεπώς, της Αλβανίας δεν στηριζόταν στην βούληση των κατοίκων της περιοχής, αλλά εξυπηρετούσε, αποκλειστικώς, τα γεωπολιτικά συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής. Ένεκα της εξωγενούς δημιουργίας της, η Αλβανία, από της επομένης της ιδρύσεώς της, επεδόθη στην βίαιη και συστηματική αλβανοποίηση όλων των υπηκόων του κράτους. Αυτή, η άνωθεν επιβολή της αλβανικής συνειδήσεως στους κατοίκους του κράτους, απετέλεσε την κυρίαρχη, εν πολλοίς δε και τη μόνη, κρατική ιδεολογία παρά την διαδοχική εναλλαγή συστημάτων, πολιτευμάτων και προσανατολισμών. Με πλέγμα συνταγματικών νομοθετικών και διοικητικών διατάξεων εφήρμοσε μακρόπνοο και μεθοδευμένο σχέδιο πλήρους αφανισμού των Βορειοπειρωτών αλά και των Μαυροβουνίων και των Σέρβων.1 Στο παρόν θα περιορισθούμε στους τρόπους εξαλβανισμού, ειδικά, της Βορειηπειρωτικής κοινότητας. Οι τρόποι αυτοί είναι πολύμορφοι, χρονικώς παράλληλα και αλληλοσυμπληρούμενοι ως προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, το οποίο είναι εις πρώτον στάδιον ο αφελληνισμός και εις δεύτερον ο πλήρης εξαλβανισμός των ελληνικής καταγωγής Αλβανών υπηκόων. Οι τρόποι του αφελληνισμού αναλύονται στην:
Παραχάραξη της ιστορικής μνήμης, της ιστορικής γεωγραφίας, της πολιτιστικής παραδόσεως.
Διαστρέβλωση της σύγχρονης, πραγματικότητας, με την επιβολή περιοριστικών μέτρων, την αλλοίωση στοιχείων.
Υπονόμευση της ιστορικής προοπτικής, με επεμβάσεις στην εκπαιδευτική διαδικασία, την θρησκευτική ελευθερία.
Αναλυτικώς, οι τρόποι αφελληνισμού είναι οι εξής:
1) ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ (ΕΔΑΦΙΚΟΣ) ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Η Αλβανία αναγνωρίζει ως ελληνικής εθνικότητος μόνον όσους κατάγονται και κατοικούν σε μια μικρή περιοχή, που την ονομάζει "μειονοτική ζώνη". Όσοι κατοικούν εντός της μειονοτικής ζώνης αλλά κατάγονται από περιοχές που ευρίσκονται έξω απ' αυτήν, στερούνται και των στοιχειωδών έστω μειονοτικών δικαιωμάτων. Έτσι η κατοχύρωση μειονοτικών δικαιωμάτων π.χ. η λειτουργία "μειονοτικών" (εληνοφώνων) σχολείων στοιχειώδους εκπαιδεύσεως περιορίζεται σε πολύ μικρό αριθμό Βορειοηπειρωτών. Τα όρια της "μειονοτικής ζώνης" αυθαιρέτως και μονομερώς καθορίζει η Αλβανία, οσάκις δε της παρέχεται η ευκαιρία τα περιορίζει. Πιο κραυγαλέα είναι η περίπτωση της επαρχίας Χειμάρρας. Η περιοχή αυτή το 1946 έπαυσε να συμπεριλαμβάνεται στην "μειονοτική ζώνη " με απόφαση της Λαϊκής Βουλής της Λαϊκής Δημοκρατίας της Αλβανίας.
2) ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΟΣ ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Επεδιώχθη συστηματικώς η πληθυσμιακή αλλοίωση του χώρου της Βορείου Ηπείρου. Τούτο επετεύχθη, αφ' ενός μεν με την βίαιη μετακίνηση (εκτοπίσεις, εξορίες) του ελληνικού πληθυσμού προς την βόρειο και κεντρική Αλβανία, αφ' ετέρου δε με το εποικισμό του βορειοηπειρωτικού χώρου από Αλβανούς. Ακόμη και χωριά ολόκληρα μετεφέρθησαν : π.χ. τα χωριά Περδικάρι της επαρχίας Δελβίνου μετεκομίσθη ολόκληρο στο Τσέρικ του νομού Ελμπασάν της κεντρικής Αλβανίας , ώστε οι κάτοικοί του να αναμιχθούν με τους γηγενείς Αλβανούς. Μετά το 1991, η μετεγκατάσταση Αλβανών εκ Βορρά προκαλείται από τον ψίθυρο της κυβερνήσεως των Τιράνων, ότι οι Βορειοηπειρώτες θα αναγκασθούν να φύγουν προς την Ελλάδα και επομένως οι επήλυδες θα καταλάβουν τις περιουσίες τους. 
3) ΛΗΞΙΑΡΧΙΚΟΣ ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Τέκνα γονέων ελληνικής εθνικότητος, κατά την εγγραφήν τους στα βιβλία των ληξιαρχείων, χαρακτηρίζονται ως αλβανικής εθνικότητος. Πρόκειται για πρωτοτυπία : το ίδιο το κράτος αφ' ενός μεν αναγνωρίζει και τους δύο γονείς ως Έλληνες, αφ' ετέρου όμως χαρακτηρίζει τα τέκνα τους ως Αλβανούς. Προσφορότερη ήταν η πρακτική αυτή στις περιπτώσεις τέκνων προερχομένων από μικτούς γάμους. Ζωντανή απόδειξη της ανωτέρω μεθοδεύσεως αποτελεί η δήλωση- ομολογία του κ. Βάσκε Τσιφλίγκου, πρώην νομικού συμβούλου του τ. προέδρου Ραμίζ Αλία : " Τη δεκαετία του ' 70 έδωσαν εντολή στα ληξιαρχικά γραφεία να καταχωρούν τους Έλληνες ως "Αλβανούς".2 Άλλη μορφή ληξιαρχικού αφελληνισμού συνιστά η αφαίρεση της ελληνικής εθνικότητος από όλους τους Βορειοηπειρώτες που εξορίσθηκαν ή εκτοπίστηκαν στην κεντρική και βόρειο Αλβανία . Δεν πρόκειται για παρεπομένη ποινή, αλλά για αυτόματη διοικητική αλλαγή επερχομένη κατά την μεταγραφή τους στο ληξιαρχείο του τόπου εξορίας. Ας σημειωθεί ότι οι βιαίως μετακινηθέντες αποτελούν μεγάλο ποσοστό, αν όχι την πλειονότητα των Βορειοηπειρωτών. Πολλές φορές η αλλαγή εθνικότητας επεκτεινόταν και σε αλλαγή του Θρησκεύματος! Έτσι ο Παναγιώτης Ζώτος, του Θεοφάνους και της Πηνελόπης, γεννηθείς στο "μειονοτικό" χωριό Σωπική, νομού Αργυροκάστρου, εμφανίζεται στο υπό στοιχεία ΒΕ09520/21-3-59 δελτίο αλβανικής του ταυτότητος, εκδοθέν στο Ελμπασάν, ως Αλβανός στην εθνικότητα και μουσουλμάνος στο θρήσκευμα !

4) ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Ο αφελληνισμός αυτός είναι επακόλουθο της διαφορετικής "αντιλήψεως" της έννοιας απογραφής. Διότι τα επίσημα πληθυσμιακά στοιχεία δεν είναι αποτέλεσμα απογραφής και ελευθέρας δηλώσεως της βουλήσεως των απογραφομένων, αλλά προέρχονται από την κίνηση των βιβλίων των ληξιαρχείων του κράτους. Τα βιβλία αυτά περιέχουν ήδη αλλοιωμένα στοιχεία, αποτέλεσμα των ανωτέρω περιγραφεισών μεθοδεύσεων. Επιπλέον, κάθε έλεγχος είναι αδύνατος, διότι τα στοιχεία δεν δημοσιεύονται αναλυτικώς ( κατά χωριό , πόλη, νομό). Κατά συνέπεια, ο προσδιορισμός των Βορειοηπειρωτών σε 58.758 άτομα (3), ανταποκρίνεται στην καλύτερη περίπτωση στο 1/10 του πραγματικού πληθυσμού τους. 
5) ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Αυτός εμφανίζεται σε τρεις μορφές, ήτοι ως:
α) Ήπιος: Τα ελληνικά κύρια ονόματα παραποιούνται σε σημείο να γίνονται αγνώριστα ,π.χ. το Φίλιππος γίνεται Λίπε, τα υποκοριστικά Γιαννάκης, Κωστάκης κλπ. μετατρέπονται σε κύρια, ενώ το Σωτήριος μετατρέπεται σε Σοτίρ, που ακουστικώς ουδόλως διαφέρει από το μουσουλμανικό Ταχίρ κλπ. 
β) Εξαναγκαστικός: Το διάταγμα 5339/23-9-75 "περί υποχρεωτικής αλλαγής ακαταλλήλων ονομάτων και επωνύμων" όριζε τα εξής " Υπήκοοι έχοντες ονόματα ακατάλληλα από απόψεως πολιτικής, ιδεολογικής και ηθικής ως επώνυμα άσχημα υποχρεούνται να τα αλλάξουν. Η αλλαγή των ακαταλλήλων ονομάτων και των άσχημων επωνύμων πρέπει να τελειώσει μέχρι την 31/12/76. Δεν επιτρέπεται εις τον υπάλληλον του ληξιαρχείου να καταχωρίσει γέννηση τέκνου δια το οποίον ο δηλών ζητεί να δώσει όνομα ακατάλληλο από απόψεως πολιτικής, ιδεολογικής, ηθικής.4 Έτσι άλλαξαν υποχρεωτικώς τα ονόματα δεκάδων χιλιάδων Βορειοηπειρωτών , με κύρια ονόματα "αλβανικά" (π.χ. Ιλίρ, Αρμπέν, Ντρίτα) ή "ευρωπαϊκά" (π.χ. Έλβις, Ντόναλντ) καθώς και επώνυμα που θυμίζουν Ελλάδα. 
γ) Περιοριστικός της επιλογής ονόματος: Η ονοματοδοσία των νεογέννητων μέχρι το 1991 γινόταν βάσει καταλόγου που υπήρχε σε κάθε ληξιαρχείο και η οποία περιελάμβανε μόνον ονόματα κατατείνοντα στη δημιουργία αλβανικής εθνικής συνειδήσεως (π.χ. Σοκόλ, Αρμπέν, Ιλίρ, Βαλπόνα). 
δ) Βεβαίως, μετά το 1991, η νομοθεσία αυτή, παρότι δεν κατηργήθη ρητώς, ατόνισε. Έτσι οι Βορειοηπειρώτες εξακολουθούν να φέρουν ονόματα εκτός ελληνικής παραδόσεως, διότι το κράτος απαγορεύει αλλαγές στα βιβλία των ληξιαρχείων. 
6) ΤΟΠΩΝΥΜΙΚΟΣ ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Με την απόφαση 225/23-9-75 "περί μετονομασίας μερικών χωριών"5, αλλάζουν τα ελληνικά τοπωνύμια και γίνονται αλβανικά. Έτσι μετονομάζονται η Πρωτόπαπα (Κορυτσάς) σε Λιούμαι, το Μαυρόπουλο (Αγίων Σαράντα) σε Μπουρόνια, ο Άγιος Νικόλαος (Δροπόλεως) σε Ντρίτα, ο Άγιος Ανδρέας (Αγ. Σαράντα) σε Παρτιζάνι, το Φανάρι (Άγ. Σαράντα) σε Ντρίτας και προστίθενται σε παλαιότερες μετονομασίες: Άγιοι Σαράντα = Σαράντι, Άρτα (Αυλώνος)= Νάρτα, ώστε ο χώρος της Βορείου Ηπείρου να εμφανίζεται σε αλβανική ταυτότητα. 
7) ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Η ελληνική γλώσσα διδάσκεται στοιχειωδώς στις πρώτες τάξεις των δημοτικών σχολείων μόνον της χαρακτηρισμένης "μειονοτικής ζώνης". Έτσι οι διεσπαρμένοι στην κεντρική και βόρειο Αλβανία δεν διδάσκονται ούτε την, ούτε στη μητρική τους γλώσσα. Το ίδιο συμβαίνει και στο υπόλοιπο  (και μεγαλύτερο) τμήμα της Β. Ηπείρου (περιοχές Χειμάρρας, Κορυτσάς, Πρεμετής κλπ.). Η προσπάθεια για άνοιγμα ελληνικών σχολείων εκτός "μειονοτικής ζώνης" που ξεκίνησε το 1992, απέτυχε διότι το Υπουργείο Παιδείας διέταξε το βίαιο κλείσιμό τους. Η απόφαση αυτή αποδεικνύει ότι η Αλβανία επιμένει στην πολιτική της σταδιακής αλβανοποιήσεως όλων των Βορειοηπειρωτών. Τα σχολικά εγχειρίδια στα ελληνόφωνα σχολεία είναι μεταφράσεις αντίστοιχων αλβανικών και υλοποιούν την πολιτική του αλβανισμού με την δημιουργία, στο παρόν στάδιο, ελληνόφωνου μεν πληθυσμού, παντελώς όμως αποκομμένου από την ελληνική παράδοση. Η πλήρης αλβανοποίηση θα αποτελέσει το επόμενο στάδιο. 
8. ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ- ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΣ ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Συνίσταται στην παραποίηση της ιστορικής αλήθειας. Με δήθεν επιστημονικές μελέτες προσπαθούν να αποδείξουν ότι όλοι οι Ηπειρώτες είναι ιλλυρικής καταγωγής. Σ' αυτή τη λογική εντάσσεται και η διεκδίκηση ολοκλήρου του ηπειρωτικού χώρου μέχρι τον Αμβρακικό κόλπο από τους Αλβανούς, οι οποίοι εμφανίζονται ως απόγονοι των Ιλλυριών. Πανάρχαιες ελληνικές πόλεις (Απολλωνία, Βουθρωτό, Βύλλις, Αντιγόνεια κλπ.) βαπτίζονται ιλλυρικές και τα εις αυτές αρχαία κτίσματα (ναοί, θέατρα) και τα ευρήματα, καθώς και ο πολιτισμός τους, ιλλυρικά. Ακόμη και αρχαίες ελληνικές επιγραφές παρουσιάζονται ως ιλλυρικές, ενώ διδάσκουν ότι η αλβανική γλώσσα είναι η αρχαιοτέρα της Βαλκανικής.6
9. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Αναπόσπαστο στοιχείο της ελληνικής ταυτότητος είναι η Ορθοδοξία. Η προσπάθεια αλβανοποιήσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας ξεκίνησε με την πραξικοπηματική ανακήρυξη του Αυτοκεφάλου της Εκκλησίας της Αλβανίας. Συνεχίστηκε με τους απηνείς διωγμούς εναντίον του ορθοδόξου κλήρου που κορυφώθηκε και διευρύνθηκε και τους πιστούς κατά την περίοδο της κομμουνιστικής διακυβερνήσεως της χώρας. Με το διάταγμα 4.337/13-11-677 και το Σύνταγμα του 1976 η αθεία ανηγορεύθη σε επίσημη κρατική ιδεολογία και ποινικοποιήθηκε κάθε θρησκευτική δραστηριότητα. Μετά το 1990, παρά τα διαφημιζόμενα ανοίγματα, η ουσιαστική βελτίωση είναι μικρή : τίθενται εμπόδια στην Οργάνωση, Διοίκηση και Λατρεία (δεν επιστρέφεται η εκκλησιαστική περιουσία, εμποδίζεται η ανέγερση ναών, εκδιώκονται Έλληνες ιερείς). Παραλλήλως ασκείται διαρκής και αυξανόμενη πίεση δια τον εξοβελισμό της ελληνικής γλώσσης ακόμη και στις αμιγώς ελληνόφωνες ενορίες. 
10. ΠΟΛΙΤΙΚΟ - ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Οι ελληνικής εθνότητος ονομάζονται "μειονοτικοί" , όρος που δεν αποδίδει εθνικότητα αλλά τη βούληση των Τιράνων να τους υποβιβάσουν. Το κράτος ασκεί το ίδιο αλλά και επιτρέπει ελευθέρως την ανθελληνική προπαγάνδα. Υποτιμητικές εκφράσεις για τους Έλληνες εμφανίζονται σε σχολικά βιβλία, επιδοτούμενες από το κράτος εκδόσεις, εκπομπές στην κρατική τηλεόραση κλπ. Οι πρακτικές αυτές σκοπεύουν στον εκφοβισμό της βορειοηπειρωτικής κοινότητος και στην αποσιώπηση από πολλούς Βορειοηπειρώτες της αληθινής ταυτότητός τους. 

Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ
Από τις μεθοδεύσεις που εν συντομία προσπαθήσαμε να καταγράψουμε, συνάγεται αβίαστα ένα και μόνον συμπέρασμα: Εάν δεν εξασφαλισθεί, και μάλιστα σύντομα, η αυτονομία της Βορείου Ηπείρου με βάση το Πρωτόκολλο της Κερκύρας και τις αρχές του ΟΑΣΕ, ως αναγκαία συνθήκη για την επιβίωση των Βορειοηπειρωτών στις πατρογονικές εστίες τους, η πολιτική του αφελληνισμού θα συνεχίζεται σταθερή, αμείωτη και συστηματική. Σε λίγα χρόνια θα έχουν πλήρως ευοδωθεί τα σχέδια των Αλβανών για αλαβανοποίηση του βορειοηπειρωτικού χώρου, είτε με την ομαδική φυγή των Βορειοηπειρωτών στο εξωτερικό (Ελλάδα) είτε με την ολοκληρωτική αφομοίωσή τους. 
-----------------------------------
1. Οι σερβικοί πληθυσμοί κατοικούν περί την Αχρίδα και οι Μαυροβούνιοι στο βόρειο τμήμα του κράτους. 
2.Βλέπε εφημερίδα "Shqip" της 8-8-93.
3. Βλέπε Vjetari Statistikor i ninit 1990 (= Στατιστική Επετηρίς του έτους 1990), σελ. 22. Τα ίδια στοιχεία αναδημοσιεύονται και στην Στατιστική Επετηρίδα του έτους 1991, σελ. 279. 
4. Διάταγμα του Προεδρείου της Λαϊκής Βουλής της Λαϊκής Δημοκρατίας της Αλβανίας (Gazeta Zyrtare (= Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ) φ.4/11-11-75} κυρωθέν με τον ν. 5354/17-11-75 (ΦΕΚ 5/31-12-75). 
5. Απόφαση του Προεδρείου της Λαικής Βουλής της Λαικής Δημοκρατίας της Αλβανίας, Gazeta Zyrtare φ. 4/11-11-75.
6. Πρόλογος του καθηγητή Zihni Sako (δ/ντού του Ινστιτούτου Λαογραφίας) στο Fjalor Shqip-Greqist (=Αλβανοελληνικό Λεξικό)του N.GjΙnΙ, εκδοτικός οίκος σχολικών βιβλίων, Τίρανα, 1971. 
7. Διάταγμα της Λαικής Βουλής της Λαικής Δημοκρατίας της Αλβανίας, Gazeta Zyrtare φ.12/22-11-67. 
------------------------------------------------------------------------------------------------
*Περιοδικό Προβολή
aftonomi.gr