Η μάχη του Βερατίου και η ανάκτηση της Ηπείρου (1281)

   Ολόκληρη η βασιλεία του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου χαρακτηρίζεται από την συνεχή προσπάθεια του να υπερασπιστεί τα εδάφη της αυτοκρατορίας του από τους ηγεμόνες της Δύσης και πιο συγκεκριμένα από το πιο ισχυρό βασίλειο της εποχής, αυτό της Σικελίας. Αρχικά μέσω της διπλωματίας του με τους πάπες μπόρεσε για μερικά χρόνια να αποτρέψει μία εισβολή του Μανφρέδου Χοενστάουφεν στην Κωνσταντινούπολη. Στην συνέχεια, όμως, μετά την ήττα του Μανφρέδου από τον Κάρολο της Ανδεγαυίας, ο Γάλλος ηγεμόνας έγινε επικυρίαρχος του βασιλείου της Σικελίας και εξελίχθηκε στον πιο επικίνδυνο αντίπαλο του Μιχαήλ.

   Εξαιτίας της έλλειψης στρατού, ο Μιχαήλ όπως ήταν εύλογο, στράφηκε εκ’ νέου στην διπλωματία με την Αγία Έδρα διαπραγματευόμενος την ένωση των Εκκλησιών. Μάλιστα παρά την προγραμματισμένη με συνθήκη (στο Βιτέρβο ανάμεσα σε πάπα και δυτικούς ηγεμόνες) ο Μιχαήλ κατάφερε να ακυρώσει την επίθεση και να επιτύχει την σωτήρια για την αυτοκρατορία ένωση της ανατολικής Εκκλησίας με την Αγία Έδρα το 1274. Έτσι ήταν αδύνατον να ζητήσει ο Κάρολος ο Ανδεγαυός από τον πάπα την εισβολή εναντίον του «σχισματικού» Μιχαήλ, εφόσον το Βυζάντιο ανήκε στο ποίμνιο του πάπα. 
  Παρ’ όλα αυτά ο Ανδεγαυός συνέχισε απτόητος τις προσπάθειες για την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, είτε συνάπτοντας συμμαχίες με άλλους βασιλείς γειτονικούς στο Βυζάντιο είτε διευρύνοντας τα εδάφη της ηγεμονίας του. Έτσι το 1278 ο Κάρολος είχε πλήρη στρατιωτική υπεροχή έναντι του Παλαιολόγου. Ήταν βασιλέας της Σικελίας, της Άρλ και της Αλβανίας. Ήταν ακόμη ηγεμόνας της Προβηγκίας, της Πελοποννήσου, της Ανδεγαυίας, της Φορκαλκιέ και είχε φόρου υποτελείς τον Εμίρη της Τύνιδος . Ακόμη είχε συγγενικούς δεσμούς με τους βασιλείς της Γαλλίας και της Ουγγαρίας. Είχε συμμάχους του τους ηγεμόνες της Ηπείρου, της Σερβίας , της Βουλγαρίας και της ισχυρότερης ναυτικής δύναμης Βενετίας. Ακόμη πρέπει να σημειωθεί ότι το έτος 1281, κατάφερε να εκλέξει ευνοϊκά διακείμενο πάπα (Μαρτίνο Δ΄) και φανατικό αντίπαλο του Μιχαήλ, ο οποίος λίγο μετά την εκλογή του έσπευσε να αποκηρύξει την ένωση των Εκκλησιών. 
   Έτσι λοιπόν τον Αύγουστο του 1279, o Κάρολος πέρασε στρατό από την Σικελία στην Αλβανία, δημιουργώντας ένα ισχυρό ορμητήριο για μια χερσαία επίθεση στην Κωνσταντινουπολη. Μοναδικό βυζαντινό προπύργιο αποτελούσε η πόλη του Βερατίου, και η πτώση της θα άφηνε ανενόχλητη την ανδεγαυική επίθεση στην Κωνσταντινούπολη.
   Mέσω της αιφνιδιαστικής επίθεσης,κατά τους τελευταίους μήνες του 1280, ο Κάρολος πολιορκεί το Βεράτιο, με δύο χιλιάδες ανδεγαυούς ιππότες, έξι χιλιάδες στρατιώτες πεζούς και Σαρακηνούς τοξότες υπό την ηγεσία του διάσημου στρατηγού Ούγο λε Ρουσσώ ντε Συλλύ. Μάλιστα ο Μιχαήλ δεν περίμενε μία χερσαία εκστρατεία και γι’ αυτό είχε οχυρώσει ναυτικά την Κωνσταντινούπολη. Παρατηρώντας τα εδάφη επιρροής του Καρόλου αντιλαμβανόμαστε ότι ο Ανδευγαυός είχε «στραγγαλίσει» τον Μιχαήλ, ο οποίος όχι μόνο στερείτο στρατού αλλά έχασε και την σημαντικότερη δικλείδα ασφαλείας, την ευμένεια του πάπα. 
   Ο Μιχαήλ ακόμη φοβήθηκε ότι τον Κάρολο θα υποστηρίξουν οι Λατίνοι ηγεμόνες της Ρωμανίας και οι Άγγελοι, παίρνοντας με τον μέρος τους και τους Λατίνους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης. Η κατάσταση ήταν πολύ κρίσιμη, γι αυτό και ο Μιχαήλ εκείνη την στιγμή στράφηκε στην βυζαντινή Εκκλησία, παρά την πρωτύτερη σφοδρή σύγκρουση με αυτήν, με σκοπό την στήριξη και την ένωση των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης ενάντια στην ανδεγαυική απειλή. Έτσι ο πατριάρχης ευλόγησε με δημόσια προσευχή τον αγώνα των Βυζαντινών και εκχώρησε στους στρατιώτες πάπυρους ραντισμένους με ιερό έλαιον. 
   Ο Μιχαήλ όρισε ως επικεφαλής της επιχείρησης τον Μέγα Δομέστικο Μιχαήλ Ταρχανειώτη, παραχωρώντας του τα πιο επίλεκτα σώματα του βυζαντινού στρατού, δίνοντας παράλληλα σαφείς οδηγίες για ενέδρες και επιδρομές, αποφεύγοντας με κάθε τρόπο την κατά μέτωπον επίθεση. Ο βυζαντινός στρατός έφτασε στο Βεράτιο τον Μάρτη του 1281. Πρωταρχικός στόχος του Μεγάλου Δομέστικου Ταρχανειώτη ήταν η προμήθεια τροφής στους αμυνόμενους κάτοικους του Βερατίου. Έτσι έστειλε σχεδίες με εφόδια μέσω του ποταμού Ασσούνη. Όμως όταν το αντιλήφθηκαν οι Ανδεγαυοί εμπόδισαν την παροχή βοήθειας. 
   Κατά την κρίσιμη αυτή ώρα, ο τολμηρός στρατηγός Συλλύ θέλησε να επιθεωρήσει εκ’ του σύνεγγυς την κατάσταση. Έτσι πλησίασε μαζί με εικοσιπέντε επίλεκτους άνδρες τον αυτοκρατορικό στρατό. Όμως στο σημείο εκείνο είχαν στήσει ενέδρα αυτοκρατορικοί Τούρκοι μισθοφόροι, οι οποίοι συνέλαβαν τον Συλλύ φωνεύοντας το άλογο του και ρίχνοντας τον στο έδαφος. Μόλις συνειδητοποίησαν ότι ο επικεφαλής τους είχαν αιχμαλωτισθεί οι Ανδεγαυοί στρατιώτες τράπηκαν σε φυγή. Την ίδια στιγμή ο αυτοκρατορικός στρατός αναθάρρησε και κυνήγησε τους Γάλλους στρατιώτες έχοντας στο πλάι του και τον στρατό του Βερατίου. Έτσι οι εχθροί εκδιώχθηκαν και αποκτήθηκε πλήθος λαφύρων από τον βυζαντινό στρατό. Οι αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη λαμβάνοντας μέρος στον αυτοκρατορικό θρίαμβο, όπου ο Συλλύ αλυσοδεμένος παρέλασε στους δρόμους της πρωτεύουσας. Για τον Παλαιολόγο η νίκη αυτή ήταν μεγαλειώδης. Μάλιστα διέταξε να ζωγραφίσουν έναν πίνακα, όπου μαζί με άλλες μάχες «ηξίωσεν αυτόν ο Θεός» και δέσποζε στο αυτοκρατορικό παλάτι των Βλαχερνών. Η μάχη του Βερατίου δεν έχει τονιστεί από τους ιστορικούς εξαιτίας της επανάστασης του Σικελικού Εσπερινού. Στην πραγματικότητα όμως το Βεράτιο ήταν η σημαντικότερη σύγκρουση της βασιλείας του Μιχαήλ, μετά την μάχη της Πελαγονίας και την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης, επειδή αν χανόταν ο Ανδευγαυός θα απέκλειε την Θεσσαλονίκη και θα κατευθυνόταν στην πρωτεύουσα. Ο Μιχαήλ όχι μόνο έβαλε τέλος στις στρατιωτικές προετοιμασίες είκοσι μηνών στην Αλβανία του Ανδεγαυού, αλλά κατόρθωσε να ανακτήσει εκ’ νέου την κυριαρχία του στην Ήπειρο και να διατηρήσει στα χέρια του τον εμπορικό δρόμο της Θεσσαλονίκης. 
   Ως αποτέλεσμα της παταγώδους αποτυχίας του, ο Κάρολος δεν επιχείρησε ξανά μία χερσαία επιχείρηση εναντίον του Μιχαήλ, αλλά στράφηκε μέσω του ναυτικού για την εκπλήρωση των επιθετικών του βλέψεων, ζητώντας βοήθεια όπως ήταν φυσικό από την ναυτική δύναμη της εποχής, Βενετία.
Γ. Κ. anaskaptontas.blogspot.gr