Το τέλος του δολαρίου;

Γράφει ο Βασίλης Βιλιάρδος
Το γουάν θεωρείται ως το νόμισμα που θα το διαδεχθεί, επειδή η Κίνα δεν τυπώνει μεγάλες ποσότητες, αύξησε τις τοποθετήσεις της σε χρυσό και θέσπισε ελέγχους στην εξαγωγή του – ο ρόλος της Ελλάδας
Το δολάριο είναι ένα παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα – όπου ο όρος περιγράφει την κοινή χρήση του από άλλες χώρες, για το διακανονισμό των διεθνών συναλλαγών τους. Για παράδειγμα, όταν η Αυστραλία αγοράζει εμπορεύματα από την Ιαπωνία, μπορεί να καταβάλλει την αξία τους σε δολάρια Η.Π.Α. και όχι σε δολάρια Αυστραλίας – το αντίθετο επίσης.


Χρησιμοποιείται δε σχεδόν μονοπωλιακά για τις πωλήσεις πετρελαίου, μετά από συμφωνία των Η.Π.Α. με τις χώρες της Μ. Ανατολής (ανάλυση) – γεγονός που αυξάνει τη σημασία του διεθνώς, ενώ έχει πολλά άλλα πλεονεκτήματα (ανάλυση).
Εν τούτοις, η βάση από την οποία προέρχεται ο όρος (η σύνδεση του με το χρυσό) δεν υφίσταται πλέον – ενώ σήμερα το δολάριο ονομάζεται «αποθεματικό νόμισμα» απλά και μόνο επειδή πολλές χώρες διαθέτουν μεγάλες ποσότητες, για να διευκολύνονται οι συναλλαγές μεταξύ τους.
Περαιτέρω, σύμφωνα με πολλούς, η θέση του δολαρίου «κλυδωνίζεται» – με την σημερινή κρίση του «φρένου χρέους» να εντείνει ακόμη περισσότερο την πτωτική του πορεία, λόγω των προοπτικών επιδείνωσης της αμερικανικής οικονομίας (Shutdown effect – σχήμα που ακολουθεί).
.

Αποτελέσματα του «Shut-down» στο πραγματικό ΑΕΠ της χώρας..
Ιστορικά, η βρετανική στερλίνα ήταν το πρώτο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα – κατακτώντας τη συγκεκριμένη θέση «εκ των πραγμάτων», επειδή πολλές χώρες, από την εποχή του κανόνα του χρυσού, θεωρούσαν ευκολότερο να διατηρούν στερλίνες, αντί για χρυσό, ως συναλλαγματικό απόθεμα.
Φυσικά είχαν την πεποίθηση ότι, η Τράπεζα της Αγγλίας θα αντάλλασσε τις στερλίνες με χρυσό, εάν το ζητούσαν – σε μία σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία. Το διάγραμμα που ακολουθεί αναφέρεται σε ορισμένα ισχυρά νομίσματα, κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων.
Ο ΓΡΙΦΟΣ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ
Ανά 175 έτη φαίνεται να αλλάζουν οι παγκόσμιοι συσχετισμοί

Νομίσματα χωρών που υπήρξαν αποθεματικά ανά χρονική περίοδο.
Συνεχίζοντας, μετά το τέλος του 2ου παγκοσμίου πολέμου ακολούθησε η συμφωνία του Bretton Woods, με βάση την οποία όλες οι χώρες θα έπρεπε να έχουν ως αντίκρισμα στα νομίσματα τους δολάρια – όπου όμως τα δολάρια αυτά θα μπορούσαν να αλλαχθούν με χρυσό, σε μία σταθερή ισοτιμία (35 $ την ουγγιά).
Το ΔΝΤ τώρα ιδρύθηκε με το σαφή σκοπό να παρακολουθεί τη συγκεκριμένη δέσμευση της Fed – τη διατήρηση δηλαδή τόσων αποθεμάτων χρυσού, όσα ακριβώς τα δολάρια που ευρίσκονταν σε κυκλοφορία. Οι χώρες λοιπόν που διατηρούσαν δολάρια αντί χρυσό, για εμπορικούς σκοπούς, είχαν την πεποίθηση ότι ήταν τόσο πολύτιμα, όσο και ο χρυσός.
Εν τούτοις, η Fed δεν τήρησε τη δέσμευση της, ενώ το ΔΝΤ δεν προσπάθησε καθόλου να την αναγκάσει να διατηρήσει τόσο χρυσό στα αποθέματα της, όσος ήταν απαραίτητος για τα δολάρια που κυκλοφορούσαν – με αποτέλεσμα να «κληθεί σε απολογία» στα τέλη της δεκαετίας του 1960, αρχικά από τη Γαλλία και στη συνέχεια από όλα τα άλλα κράτη.
Στα πλαίσια αυτά, είχε δύο επιλογές: είτε να «ανατιμήσει» το δολάριο, για παράδειγμα στα 60 δολάρια ανά ουγγιά (υποτίμηση του ουσιαστικά), έτσι ώστε να ανταποκρίνονται οι ποσότητες στο χρυσό, είτε να αθετήσει την υπόσχεση ανταλλαγής των δολαρίων με χρυσό. Δυστυχώς, η Fed επέλεξε τη δεύτερη – «αποδεσμεύοντας» το δολάριο από τη σύνδεση του με το χρυσό, γεγονός που συντέλεσε στην κατακόρυφη αύξηση τόσο των ποσοτήτων του, όσο και των χρεών της υπερδύναμης.
Ουσιαστικά, για να είναι χρήσιμο ένα νόμισμα για το παγκόσμιο εμπόριο, πρέπει να έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά: (α) να εκδίδεται από ένα μεγάλο εμπορικό έθνος και (β) να μην χάνει την αξία του, με την πάροδο του χρόνου. Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά δημιουργούν ζήτηση για το συγκεκριμένο νόμισμα, καθιστώντας το παγκόσμιο αποθεματικό.
Εν τούτοις, παρά το ότι το δολάριο δεν πληρούσε τη δεύτερη προϋπόθεση, παρέμεινε παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, ελλείψει ανταγωνισμού – ενώ η ζήτηση του σταθεροποιήθηκε σε υψηλά επίπεδα, επειδή οι Η.Π.Α. θεωρήθηκαν ως ο «στρατιωτικός προστάτης» ολόκληρης της Δύσης, έναντι των κομμουνιστικών κρατών.
Σήμερα όμως η κατάσταση αλλάζει ραγδαία, αφού η Fed έχει «τυπώσει» τεράστιες ποσότητες δολαρίων, περιορίζοντας σημαντικά την αγοραστική του δύναμη – με αποτέλεσμα, πολλά άλλα μεγάλα κράτη να χρησιμοποιούν διαφορετικά νομίσματα στις διεθνείς συναλλαγές τους.
Επειδή όμως και άλλες χώρες «τυπώνουν» νομίσματα, μεταξύ των οποίων η Ευρωζώνη και, κυρίως, η Ιαπωνία (προσπαθώντας ανόητα να επιλύσει τα τεράστια οικονομικά της προβλήματα «μονεταριστικά»), το δολάριο δεν έχει ακόμη καταρρεύσει.
Η κατάσταση όμως θα αντιστραφεί απότομα, εις βάρος του δολαρίου, όταν και εάν κάποια άλλη μεγάλη εμπορική χώρα, η οποία δεν «τυπώνει» μεγάλες ποσότητες του νομίσματος της, καταλάβει τι ακριβώς διακυβεύεται. Στην προκειμένη περίπτωση, η Κίνα θεωρείται ως η πιθανότερη υποψήφια χώρα να διαδεχθεί το δολάριο – επειδή, κατανοώντας τη σημασία του να έχει κάποιο κράτος ένα παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, αύξησε τις τοποθετήσεις της σε χρυσό και θέσπισε ελέγχους στην εξαγωγή του.
Εάν λοιπόν η Κίνα συνδέσει το νόμισμα της με το χρυσό, η ζήτηση για το γουάν θα αυξηθεί κατακόρυφα – με αποτέλεσμα να καταρρεύσει το δολάριο, παύοντας να αποτελεί το μοναδικό παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Στην περίπτωση αυτή, οι κίνδυνοι για την αμερικανική οικονομία είναι τεράστιοι – αφού όλες οι χώρες θα μειώσουν τα αποθέματα τους σε δολάρια, οπότε θα εισρεύσουν πολύ μεγάλες ποσότητες δολαρίων στις Η.Π.Α., προκαλώντας πληθωρισμό.
Με δεδομένο δε το ότι, οι ποσότητες δολαρίων εκτός των Η.Π.Α. είναι περίπου ίσες με αυτές που κυκλοφορούν στο εσωτερικό τους, δεν είναι καθόλου απίθανο να εκτοξευθούν οι τιμές στα ύψη – να ακολουθήσει δηλαδή υπερπληθωρισμός, ο οποίος είναι ότι πιο καταστροφικό μπορεί να συμβεί σε μία οικονομία, καθώς επίσης σε ένα κράτος, αφού «διαρρηγνύει» εντελώς την κοινωνική συνοχή.
.

Η τιμή του χρυσού (κίτρινη γραμμή) και το χρέος της Αμερικής (μπλε γραμμή).
Στα πλαίσια αυτά οι θεωρίες συνωμοσίας, σύμφωνα με τις οποίες η προεδρία της Ελλάδας στην Ευρωζώνη σχεδιάζεται να χρησιμοποιηθεί για την προώθηση της «Υπερατλαντικής εμπορικής και επενδυτικής συνεργασίας» (TTIP), η οποία συζητήθηκε στην τελευταία συνάντηση των G8, δεν είναι ίσως άνευ αντικειμένου – αφού οι Η.Π.Α. κινδυνεύουν διαφορετικά να χρεοκοπήσουν (ανάλυση), ενώ το δολάριο απειλείται πολύ σοβαρά από την Κίνα (ενδεχομένως σε συνεργασία με τη Ρωσία).
Η ένωση των Η.Π.Α. με την Ευρώπη, ενδεχομένως με ένα κοινό νόμισμα κάποια στιγμή στο μέλλον (Ευρωδολάριο), θα μεγέθυνε την πιστοληπτική ικανότητα και των δύο «εταίρων» – ενώ θα αύξανε σημαντικά τα οικονομικά μεγέθη, καθώς επίσης το ειδικό βάρος τους στον πλανήτη. Επομένως, είναι η ιδανική ίσως λύση του προβλήματος της Δύσης – σε συνδυασμό με το πάγωμα των χρεών (ανάλυση). Εν τούτοις, θα περιόριζε την ισχύ της Γερμανίας, η οποία δεν θα αποτελούσε πλέον τη μεγαλύτερη οικονομική δύναμη της ΕΕ – κάτι που βέβαια η γερμανική κυβέρνηση θέλει να αποφύγει με κάθε θυσία.
Όπως λέγεται δε, αυτός ήταν ο λόγος που τοποθετήθηκαν εμπόδια, όσον αφορά την ανάληψη της προεδρίας από την Ελλάδα στις αρχές του 2014 – μεταξύ των οποίων το σημαντικότερο ήταν ίσως η άρνηση ανάληψης της προεδρίας, λόγω της ισχύος, καθώς επίσης της δράσης της ακροδεξιάς στην πατρίδα μας.
Όμως, η ακαριαία «εξάρθρωση» της ακροδεξιάς, η οποία κατά πολλούς έγινε εφικτή με τη βοήθεια ισχυρότατων αμερικανικών και ισραηλινών «υπηρεσιών», δεν επιτρέπει ανάλογα επιχειρήματα στη Γερμανία – αν και οι δικές της υπηρεσίες δεν φαίνεται να παραμένουν αμέτοχες, ενδεχομένως προς όφελος της ακροδεξιάς.
Ολοκληρώνοντας, η βοήθεια της Ελλάδας εκ μέρους των Η.Π.Α. επεκτείνεται και σε άλλα θέματα – όπως συμπεραίνεται από την επιμονή του ΔΝΤ στη διαγραφή μέρους του ελληνικού χρέους, εκ μέρους των υπολοίπων κρατών της Ευρωζώνης. Στα πλαίσια αυτά δημιουργείται η εντύπωση ότι, η ελληνική κυβέρνηση, προσπαθεί να στηριχθεί σε δύο βάρκες – γεγονός που σπάνια δεν οδηγεί στον «πνιγμό» του επίδοξου ακροβάτη.
*Ο κ. Βασίλης Βιλιάρδος είναι ένας σύγχρονος οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου


analyst