Θύμιος Λώλης: Θρύλος στα μάτια του κόσμου, στόχος των Αλβανών και του ΕΑΜ

Τιμάει και τιμάται ο Κίτσος Πάντος με τα όσα γράφει για τον Πρωτοκαπετάνιο του Βούρκου. Αν και πολιτικός και ιδελογικός του αντίπαλος, αρνείται να φορέσει τις διαστρεβλωτικές παρωπίδες των «νικητών» και με σεβασμό προς την ιστορία φιλοτεχνεί πειστικά όσο κανένας άλλος την αδικημένη μορφή του Θύμιου Λώλη. Έχουν πράγματι καταλυτική ιστορική αξία οι μαρτυρίες του για τον «καπετάν Θύμιο Λώλη», όπως τον προσφωνεί συνέχεια, για την «υπεροχή», την «επιδεξιότητα», την «ανδρεία» του, που τον κάναν θρύλο στα μάτια του κόσμου και στόχο των Αλβανών κομμουνιστών αλλά και των ΕΑΜ-ιτών. Αυτή είναι η αλήθεια, το πραγματικό οχυρό της ιστορίας του τόπου μας.

Στις 10 Απριλίου 1943, στην εκκλησία του Αλήκου έγινε Γενική Συνδιάσκεψη στην οποία συμμετείχαν αντιπρόσωποι απ' όλα τα χωριά του Βούρκου, της Λιβαδειάς, του Θεολόγου, της Δρόβιανης και άλλων περιοχών. Η Συνδιάσκεψη αυτή συζήτησε για την αντίσταση του λαού της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας κατά των Ιταλών φασιστών. Αυτή αποφάσισε την ίδρυση στρατιωτικών συγκροτημάτων και τη δημιουργία ενός αρχηγείου στο Θεολόγο.
Την πρωτοβουλία για τη σύγκληση της Συνδιάσκεψης ανέλαβαν οι κ.κ. Γιώργος Ζώτος από τη Δρόβιανη, Λευτέρης Γκουβέλης, Λευτέρης Χαρμπάτσης, ο Καπετάνιος του Βούρκου Θύμιος Λώλης, ο Χρήστος Τσιάβος, ο Τσιάβος Κόκκαλης, ο Πύλιος Καραθάνος και οι προύχοντες όλων των ελληνικών χωριών της περιοχής. Αντιπρόσωπος του αλβανικού αντιφασιστικού κινήματος ήταν ο Κεμάλ Καραγκιόζης, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ.Α. Ενώ την ελληνική πλευρά εκπροσωπούσε ο λοχαγός ο Βήτος, ο αξιωματικός του ελληνικού Στρατού, ο λοχαγός Βιδέλης από τη Λεσινίτσα, εκ μέρους του Ε.Α.Μ. ο κ. Αλέξης Γιάνιαρης, καθώς και ο λοχαγός ο Άγγελος ο Δούπης.
Συγκεκριμένα αποφασίστηκε η ίδρυση τεσσάρων στρατιωτικών συγκροτημάτων, του καπετάν Θύμιου Λώλη, του Χρήστου Πύλιου, του Τσιάβου Κόκαλη και του Λευτέρη Γκουβέλη, απ' τα οποία στην πράξη συγκροτήθηκαν μόνο δύο: του Καπετάν Θύμιου Λώλη και του Χρήστου Πύλιου. Παράλληλα σχηματίστηκε ένα κοινό γραφείο για την επικοινωνία των συγκροτημάτων μας με το αλβανικό κίνημα και το Ε.Α.Μ. μέλη του οποίου εκ μέρους της μειονότητας ήταν ο κ. Λευτέρης Γκουβέλης, εκ μέρους του Ε.Α.Μ., ο λοχαγός Α. Δούπης και εκ μέρους του Αλβανικού Κινήματος ο κ. Ταμάρ Ντέμης.
Αυτός ο σχηματισμός ήταν αυτόνομος. Οπως η οργάνωση έτσι και τα στρατιωτικά συγκροτήματα δεν εξαρτούνταν απ' το αλβανικό αρχηγείο. Ήταν απλά μια συμμαχία κατά του κοινού κατακτητή, βασιζόμενη στον Χάρτη του Ατλαντικού.
Το Συγκρότημα του Θύμιου Λώλη είχε έδρα το Μοναστήρι του Μεσοποτάμου και ακτίνα δράσης τη γραμμή Μουζίνα Βελιάχοβο- Μπίστριτσα –Εξαμίλια-Βουθρωτό.
Στη γέφυρα της Μπίστριτσας είχε φρουρά, η οποία έλεγχε κάθε κίνηση των εχθρών καθώς και των αλβανών παρτιζάνων και των μπαλιστών.
Το συγκρότημα του Χρήστου Πύλιου περιόδευε στις ζώνες του Βούρκου, του Θεολόγου και της Λιβαδειάς.
Ετσι συνεχίστηκε η κατάσταση ώς τη συνθηκολόγηση της φασιστικής Ιταλίας. Μετά τη συνθηκολόγηση το συγκρότημα του Χρήστου Πύλιου μπήκε στους Αγ. Σαράντα όπως και πολλά άλλα αλβανικά συγκροτήματα, παρτιζάνικα, μπαλίστικα, καθώς και αναρχικά που είχαν στόχο το πλατσικολόγημα. Για το λόγο αυτό οι δυνάμεις του Χρήστου Πύλιου ήταν ελάχιστες και η επιρροή ήταν μικρή.
Ο καπετάν Θύμιος με το συγκρότημά του μπήκε στο Δέλβινο και μολονότι τα αλβανικά συγκροτήματα ήταν πάρα πολλά, η υπεροχή του ήταν μεγάλη και αυτό οφειλόταν στην πείρα του κλεφτοπόλεμου, στην ανδρεία, στην επιδεξιότητα και στην αποφασιστικότητα του Καπετάνιου. Πολλοί θρύλοι κυκλοφορούσαν από στόμα σε στόμα για τον Καπετάνιο μερικοί έλεγαν ότι αυτόν δεν τον πιάνει η σφαίρα διότι έχει φυλαχτό (ένα κομμάτι τίμιο ξύλο από τον Σταυρό του Χριστού). Τον Καπετάνιο τον ευνοούσε το γεγονός που έπαιρνε μαζί του διαλεχτά παιδιά, τα παλικάρια της περιοχής.
Οταν η ιταλική μεραρχία του Αργυροκάστρου ξεκίνησε για τους Αγ. Σαράντα οι αρχηγοί των αλβανικών τμημάτων κάλεσαν και τον Καπετάν Θύμιο για να αποφασίσουν από κοινού να χτυπήσουν τον εχθρό. Η κυριότερη δύναμη στην επιχείρηση αυτή ήταν του Καπετάν Θύμιου, ο οποίος είχε ένα τμήμα της φρουράς στη Μουζίνα με επικεφαλής τον Γιώργο Παπανικόλα από τη Γέρμα. Μολαταύτα η αντίσταση ήταν συμβολική και η ιταλική μεραρχία πέρασε για τους Αγ. Σαράντα. Κατά την οπισθοχώρησή μας για το Μεσοπόταμο, στους Κρόγγους, μια παρτιζάνικη ομάδα -και πιστεύω ήταν ο Βάγγο Μητρογιώργης- έριξε μια ριπή με στόχο τη δολοφονία του Καπετάνιου, αλλά ήταν άστοχη.
Αργότερα, αφού κατεβήκαμε στο Μεσοπόταμο, η ηγεσία του αλβανικού κινήματος σε συνεργασία με το Ε.Α.Μ. αποφάσισε τη διάλυση του συγκροτήματος του Καπετάνιου, διότι υποψιάζονταν μήπως είχε επαφές και συνεργαζόταν με τον Ε.Δ.Ε.Σ. και για να τον απομακρύνουν κάπως το τοποθετούν στο Θεολόγο.
Εν τω μεταξύ η Συνδιάσκεψη του Αλήκου, απ' το Κ.Κ.Α. θεωρήθηκε αποτυχημένη και προδοτική, σαν μια δεύτερη συνδιάσκεψη της Μούκιας, ενώ τον Κεμάλ Καραγκιόζη τον καθαίρεσαν. Για το λόγο αυτό λίγες μέρες αργότερα τα αλβανικά συγκροτήματα με αρχηγό τον Ρετζέπ Τσάμι αφόπλισαν το συγκρότημα του Χρήστου Πύλιου. Τότε ο Καπετάνιος Θύμιος Λώλης, που ήταν στο αρχηγείο του Θεολόγου, κατέβηκε εσπευσμένα στη Γέρμα, στο σπίτι του Παπανικόλα και ξανά στου Αλήκου, όπου έμαθε τα καθέκαστα. Το ίδιο βράδυ ένα συγκρότημα με επικεφαλής τον Γκανί Νιβίτσα απευθύνθηκε στο Τσαούσι και περικύκλωσε το σπίτι του Καπετάνιου. Ο Καπετάνιος χάρη στην τόλμη, την ανδρεία και την αποφασιστικότητα μπόρεσε και έσπασε τον κλοιό. Την στιγμή αυτή ο Γκανί Νιβίτσας διέταξε να ρίξουν χειροβομβίδες και στη συνέχεια να πυρπολήσουν το σπίτι αλλά αυτό δεν έγινε διότι αντιστάθηκε δυναμικά ο Λευτέρης Τάλλιος, ο οποίος ήταν παρών στην επιχείρηση αυτή.
Ύστερα από το Σεπτέμβριο του 1943 τα πράγματα πήραν άλλη ροή, διότι άρχισε η συγκρότηση των παρτιζάνικων συγκροτημάτων της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας. Για την περίοδο αυτή θα αναφερθούμε σε άλλο γραπτό.
Κίτσιος Πάντος
aftonomi.gr