“Βροχή” οι αγωγές Ελλήνων πολιτών κατά του Γερμανικού Δημοσίου για τις ζημιές της Κατοχής!

Έλληνες πολίτες που είχαν – οι ίδιοι ή οι συγγενείς τους, ασχέτως εάν αυτοί ζουν ή δεν ζουν – ακίνητη (ή κινητή) περιουσία, η οποία καταστράφηκε από τον γερμανικό στρατό Κατοχής, ξεκίνησαν αγωγές κατά του γερμανικού Δημοσίου, ευελπιστώντας σε δικαίωση και αποζημίωση…
Επίσης Έλληνες πολίτες που οι θανόντες συγγενείς τους είχαν εν γένει απαιτήσεις κατά των δυνάμεων Κατοχής, από αδικοπραξίες, τις οποίες ετέλεσαν τα όργανά τους, ομαδοποιούνται και ξεκινούν δικαστικό αγώνα, κατά του κληρονόμου του Γ΄ Ράιχ, του γερμανικού Δημοσίου…

Ιδίως Έλληνες κάτοικοι αστικών κέντρων, που επλήγησαν βαρύτατα. Και τέτοια είναι τα Χανιά, το Ρέθυμνο και δη το Ηράκλειο, ο Βόλος, κ.ά. όπου οι δυνάμεις Κατοχής προεκάλεσαν σημαντικές ζημιές, βομβαρδίζοντας πόλεις, δρομους, πλατείες, σχολεία, μουσεία, λιμάνια, σιδηροδρομικούς σταθμούς… Επίσης, έκαψαν χωράφια με σπαρτά και αμπέλια καταδικάζοντας ολόκληρους πληθυσμούς σε πείνα… Προκάλεσαν έτσι σημαντικές καταστροφές σε εκατοντάδες κτίσματα, περιουσίες αθώων αμάχων πολιτών… Αλλά και των σημαντικότερων δημοσίων κτηρίων, γεφυριών, νοσοκομείων, καταφυγίων…
Ειδικά στο Ηράκλειο Κρήτης ερρίφθησαν από την Luftwaffe τόνοι βομβών, που είχαν ως αποτέλεσμα την σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή και ισοπέδωση μεγάλου μέρους της παλαιάς πόλεως, ιδίως στα νότια και δυτικά αυτής. Σαν να μην έφθαναν αυτές οι υλικές καταστροφές, οι Γερμανοί στρατιώτες έπειτα, με άδεια των ανωτέρων τους, επιδίδονταν σε… πλιάτσικο των κατεστραμμένων οικιών! Ειδικώς στο Ρέθυμνο, ο διοικητής επέτρεψε επί 7ήμερον να ληστεύουν τα ρημαγμένα κι εγκαταλελειμμένα από τους τρομοκρατημένους ιδιοκτήτες τους, βομβαρδισμένα σπίτια…
Για όλα αυτά, όμως, μεριμνά η Σύμβαση της Χάγης (1907) και το Παράρτημα αυτής για τους Κανόνες Διεξαγωγής του Χερσαίου Πολέμου (Landeskriegsς ordung / LΚΟ). Αυτό ήταν γενικά αναγνωρισμένο Διεθνές Δίκαιο κατά την χρονική στιγμή διεξαγωγής του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που όριζε «η δύναμη Κατοχής έχει την προσωρινή κυβερνητική εξουσία επί των κατεχομένων περιοχών και διαθέτει ένα προσωρινό δικαίωμα διοίκησης του εδάφους και των κατοίκων του. Δεν έχει απεριόριστη εξουσία, αλλά ασκεί αντί του καταλυθέντος κράτους μία de facto εξουσία, υπάγεται δε στους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου του πολέμου και συνεπώς υποχρεούται να λαμβάνει όλα τα μέτρα για τη διατήρηση της τάξης και την εξασφάλιση των συμφερόντων των πολιτών στην κατεχόμενη περιοχή, σεβόμενη τους νόμους του κατεχομένου κράτους» (άρ. 42 κ.ε.) [...] «οι δυνάμεις Κατοχής υποχρεούνται να προστατεύουν τη ζωή και την ατομική ιδιοκτησία των πολιτών» (άρ. 46), ενώ προέβλεπε την πλήρη απαγόρευση επιβολής μαζικών ποινών, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται οι βομβαρδισμοί (άρ. 50). Τέλος, απαγόρευε την τέλεση τρομοκρατικών ενεργειών κατά άμαχου πληθυσμού (άρ. 22, 23, 46 και 50).
Σε σχέση με την ευθύνη που προκύπτει από αδικοπραξίες που τελούνται σε μια χώρα υπό κατοχήν, σύμφωνα με το άρ. 3 της Συμβάσεως «η κατέχουσα χώρα είναι υπεύθυνη όχι μόνον για τις ζημίες που προξενουνται σύμφωνα με τις εντολές της ηγεσίας της, αλλά και για όλες τις πράξεις που εκτελέστηκαν από πρόσωπα που ανήκαν στην ένοπλη δύναμη της». (Αυτό ήταν μεταξύ άλλων και το σκεπτικό της αποφάσεως του Στρατιωτικού Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης). Η ευθύνη της Γερμανίας για την τέλεση των ανωτέρω πράξεων αναγνωρίζεται τόσο από το Διεθνές, όσο και από το Γερμανικό Δίκαιο, όπως εδέχθησαν και το Πρωτοδικείο της Βόννης και το Εφετείο της Κολωνίας. Κατά συνέπειαν, το Γερμανικό Δημόσιο είναι υποχρεωμένο να προβεί σε αποκατάσταση της ζημίας, που προξένησε στον εκάστοτε παθόντα κατά την διάρκεια της επιθέσεώς του και κατοχής της Ελλάδος…
Έτσι, η γερμανική κυβέρνηση θα τεθεί στο κανναβάτσο και θα επικαλεσθεί, μάλλον, την Συμφωνία Βασιλείου της Ελλάδος – Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (18.3.1960). Αυτή όμως δεν προβλέπει την δικαία ικανοποίηση όλων των θυμάτων, παρά μόνο των «Ελλήνων πολιτών [...] οι οποίοι εδιώχθησαν από τους εθνικοσοσιαλιστές, λόγω της φυλής ή της θρησκείας ή των πεποιθήσεων τους [δηλ. κυρίως εβραίων και αθιγγάνων] και των οποίων η ελευθερία ή η υγεία υπέστησαν βλάβη εξ αιτίας αυτού του λόγου». Βάσει αυτής, η Γερμανία επλήρωσε 115 εκατ. γερμ. μάρκα στην Ελλάδα, τα οποία δεν προορίζονταν για θύματα αυτών των κατηγοριών (ούτε και για θύματα που υπέστησαν υλικές ζημίες). Στην επιβεβαίωση της διαφοροποιήσεως αυτής συνηγορεί και το άρ. 3 της ιδίας Συμφωνίας, όπου αναφέρεται ότι «Δια της εν άρθρω 1ω προβλεπομένης πληρωμής ρυθμίζονται οριστικώς άπαντα τα ζητήματα άτινα αποτελούν το αντικείμενο της Συμβάσεως αυτής και τα αναφερόμενα εις τας σχέσεις της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας προς το Βασίλειον της Ελλάδος, μη θιγομένων ενδεχόμενων νόμιμων απαιτήσεων Ελλήνων υπηκόων». Κατά συνέπειαν, στην συμφωνία αυτή γίνεται ρητή εξαίρεση των λοιπών αξιώσεων Ελλήνων πολιτών…
Στις απαιτήσεις που προέβαλλε μεταπολεμικώς το Ελληνικό Δημόσιο για τις καταστροφές, που προξένησαν τα κατοχικά στρατεύματα, κατά την διάρκεια της τριπλής κατοχής (1941-45), δεν συμπεριελήφθησαν οι απαιτήσεις των θυμάτων, οι οποίες απορρέουν από εγκληματικές πράξεις των στρατευμάτων κατοχής κατά αμάχων (εκτελέσεις, τραυματισμοί, ακρωτηριασμοί, αναπηρίες, ψυχολογικά τραύματα, ψυχολογικές παθήσεις, πυρπολήσεις, λεηλασίες, καταστροφές ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων, κλπ.). Οι απαιτήσεις αυτές θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο κρατών, αλλά το Ελληνικό Δημόσιο ουδέποτε τις συμπεριέλαβε στα υπό διαπραγμάτευσιν θέματα. Το δε Γερμανικό Δημόσιο ισχυρίζεται ότι δεν αναγνωρίζονται από το Διεθνές Δίκαιο ιδιωτικές απαιτήσεις από πολεμικά γεγονότα. Κατά συνέπειαν, δεν υπάρχει άλλη οδός δικαιώσεως, πέραν της διεκδικήσεως των απαιτήσεων αυτών, με προσωπικές αγωγές των θυμάτων, ενώπιον των ελληνικών δικαστηρίων… Κανείς δεν μπορεί να υποχρεώσει τα θύματα να τις εγείρουν ενώπιον των δικαστηρίων της – πρώην ή νυν – κατοχικής δυνάμεως. Γιατί στην περίπτωση αυτή τα θύματα θα ήταν εκτεθειμένα στην αυθαιρεσία των οργάνων της χώρας αυτής, χωρίς καμμία προστασία. Για τον λόγο αυτό είχε αναγνωρισθεί ήδη, πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η δυνατότητα των ατόμων να είναι υποκείμενα του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου – ιδιότητα που αναγνωρίζεται απ’ όλες τις μεταπολεμικές διεθνείς συμβάσεις για τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητος. Για την εκδίκαση αυτών των υποθέσεων ιδρύθηκαν από τον ΟΗΕ Διεθνή Δικαστήρια. Επίσης, έγκυροι νομικοί κύκλοι έχουν αποφανθεί πως ακόμη και εάν το έγκλημα κατά άμαχων κατοίκων θεωρηθεί ως «πολεμικό συμβάν», επειδή έχει τα χαρακτηριστικά εγκλήματος πολέμου και του εγκλήματος κατά της Ανθρωπότητος, οι ζημιωθέντες έχουν άμεση και πρωτογενή αξίωση για έγερση προσφυγής κατά του κράτους που προξένησε την ζημία, γιατί πρόκειται για εξατομικευμένο έγκλημα. Και οι αξιώσεις απ’ αυτό δεν μπορούν να ικανοποιηθούν μέσω διακρατικής συμφωνίας. Κατά συνέπειαν, ακόμη και εάν υφίσταται σχετική διακρατική συμφωνία, τα θύματα διατηρούν το δικαίωμα παράλληλης προσφυγής. Σημειωτέον: Τα εγκλήματα πολέμου έχουν το απαράγραπτον, όσα χρόνια κι αν περάσουν…
Στις έως σήμερα δίκες, με παρεμφερές αντικείμενο, το Γερμανικό Δημόσιο προέβαλε την ένσταση της ετεροδικίας. Ότι δηλ. τα ελληνικά δικαστήρια δεν είναι αρμόδια να δικάσουν αυτές τις αγωγές. Αλλά πρωτοδικεία όπως της Λιβαδειάς, του Αιγίου, κ.ά. απέρριψαν την ένσταση αυτή κι εκηρύχθησαν αρμόδια για την εκδίκαση των αγωγών των θυμάτων του Διστόμου κ.ά. περιοχών. Το δε Πρωτοδικείο της γερμανικής πόλεως Καρλσρούης, το οποίο εδίκασε αγωγή Έλληνος μετανάστη κατά του Γερμανικού Δημοσίου, για περιουσιακές βλάβες που υπέστη από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής, κηρύχθηκε… αναρμόδιο, με την αιτιολογία ότι αρμόδια για την εκδίκαση των αγωγών αυτών είναι τα… ελληνικά δικαστήρια! Ποιος έχει δίκιο; Το Γερμανικό Δημόσιο ή το Πρωτοδικείο Καρλσρούης; Αυτά ας τα βρουν οι Γερμανοί μεταξύ τους…
Στην υπόθεση του Συλλόγου Θυμάτων Διστόμου κατά του Γερμανικού Δημοσίου που εκδικάσθηκε από το Πολυμελές Πρωτοδικείο Λειβαδιάς (137/1997) τα θύματα δικαιώθηκαν. Εξεδόθη καταδικαστική απόφαση εις βάρος του Γερμανικού Δημοσίου, το οποίο όφειλε να καταβάλει 35.000.000 δρχ. σε κάθε έναν εκτελεσθέντα!… Βέβαια, το Γερμανικό Δημόσιο άσκησε έφεση. Την απέρριψε το Εφετείο Αθηνών. Το Γερμανικό Δημόσιο προσέφυγε με αίτηση αναιρέσεως στον Άρειο Πάγο. (Τακτική που δείχνει πως οι Γερμανοί θεωρούν – ακόμη και σήμερα – πως οι ναζί πρόγονοί τους καλά έκαναν και ερήμωσαν πόλεις και χωριά, εκτέλεσαν ανθρώπους και άρπαξαν τις περιουσίες τους!). Η υπόθεση παραπέμφθηκε από τον Πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, η οποία με την υπ’ αρ. 11/2000 απόφασή της απέρριψε την αίτηση αναιρέσεως και επικύρωσε τις αποφάσεις του Πρωτοδικείου Λιβαδειάς και του Εφετείου Αθηνών, με το εξής σκεπτικό: «Η διεθνής τάση για περαιτέρω περιορισμό της ετεροδικίας των αλλοδαπών κρατών οδήγησε, στα πλαίσια του Συμβουλίου της Ευρώπης, στην υπογραφή (στη Βασιλεία της Ελβετίας στις 16.5.1972) της Ευρ. Σύμβασης για την Ετεροδικία των Κρατών. Η εν λόγω Σύμβαση ενέχει κωδικοποίηση προϊσχύοντος εθιμικού δικαίου της Ηπειρωτικής Ευρώπης και έχει επικυρωθεί από 8 κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης: το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, την Αυστρία, το Βέλγιο, την Κύπρο, το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία και τη Σουηδία. Η μη επικύρωση μέχρι σήμερα της Σύμβασης αυτής από άλλα ευρωπαϊκά κράτη δεν σημαίνει, χωρίς άλλο, διαφωνία προς τις βασικές αρχές αυτής, αφού οι ευρωπαϊκές χώρες στο σύνολό τους αποδέχονται και εφαρμόζουν εθιμικό το σύστημα της περιορισμένης ετεροδικίας και μάλιστα ορισμένες από αυτές είναι και πρωτοπόροι στην εφαρμογή του εν λόγω συστήματος, όπως λ.χ. (εκτός από το Βέλγιο που έχει επικυρώσει τη Σύμβαση) η Ιταλία, η Γαλλία και η Ελλάς.
Κατά το άρ. 11 της Σύμβασης ένα συμβαλλόμενο κράτος δεν μπορεί να επικαλεστεί την ετεροδικία του στο δικαστήριο ενός άλλου συμβαλλόμενου κράτους σχετικά με την αστική του ευθύνη για την αποκατάσταση ζημίας (στην οποία περιλαμβάνεται και η χρηματική ικανοποίηση) που προκλήθηκε από αδικοπραξίες εις βάρος προσώπου ή περιουσίας (από πρόθεση ή αμέλεια σωματική βλάβη, ανθρωποκτονία, φθορά ξένης ιδιοκτησίας, εμπρησμός κλπ.), ανεξάρτητα από εάν η αδικοπραξία τελέστηκε από το συμβαλλόμενο κράτος jure imperii ή jure gestionis. Απαραίτητη προϋπόθεση για την στοιχειοθέτηση της αδικοπρακτικής ευθύνης του αλλοδαπού κράτους είναι η ύπαρξη συνδέσμου με το κράτος του forum και συγκεκριμένα απαιτείται σωρευτικά: α) η τέλεση της πράξης ή παράλειψης να έχει λάβει χώρα στο έδαφος του κράτους forum και β) ο δράστης να ήταν παρών στο ίδιο έδαφος κατά το χρόνο τέλεσης. [...] Διαπιστώνεται γενική πρακτική των κρατών της διεθνούς κοινότητας που γίνεται δεκτή ως δίκαιο, δηλαδή η διαμόρφωση διεθνούς εθίμου που αποτελεί, σύμφωνα με το όρ. 28 παρ. 1 του Συντάγματος αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού δικαίου με αυξημένη τυπική ισχύ, κατά το οποίο τα εγχώρια δικαστήρια, κατ’ εξαίρεσιν από την αρχή ετεροδικίας, έχουν διεθνή δικαιοδοσία να εκδικάζουν αγωγές αποζημίωσης (στην οποία περιλαμβάνεται και η χρηματική ικανοποίηση) για αδικοπραξίες που τελέστηκαν εις βάρος προσώπων και της περιουσίας αυτών σε έδαφος του forum από όργανα αλλοδαπού κράτους που ήταν παρόντα στο ίδιο έδαφος κατά τον χρόνο τέλεσης των αδικοπραξιών τούτων και αν ακόμη πρόκειται για πράξεις κυριαρχικής εξουσίας (acta jure imperii).
Επί πλέον, η Νομική Επιτροπή του ΟΗΕ και το Ινστιτούτο Διεθνούς Δικαίου έχουν αποφανθεί ότι κατά τους ισχύοντες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, το κράτος του οποίου τα στρατεύματα διέπραξαν εγκλήματα στο έδαφος κατεχόμενης χώρας δεν έχει το δικαίωμα να επικαλείται την ετεροδικία. Το ίδιο προβλέπει και το όρ. 14 της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως του 1972 για την ετεροδικία, η οποία έχει ήδη κυρωθεί από την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών, μεταξύ των οποίων και από την Γερμανία!
Οι βομβαρδισμοί και οι ισοπεδώσεις πόλεων, χωριών και περιουσιών είναι ένα βαρύτατο έγκλημα των γερμανικών στρατιωτικών Αρχών κατά αμάχου πληθυσμού. Οι γερμανικές Αρχές και οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις διέπραξαν επανειλημμένως βαρύτατη παραβίαση της Σύμβασης της Χάγης. Άρα ευθύνονται για ένα ακόμη έγκλημα πολέμου και ένα έγκλημα κατά της Ανθρωπότητος. Τέτοια έκαναν εκατοντάδες, όχι μόνον στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου… Και κάποτε πρέπει να δικασθούν γι’ αυτά στην Ελλάδα…
Κατά συνέπειαν, οι απαιτήσεις των θυμάτων και των συγγενών τους στην Ελλάδα, που στο μεταξύ έχουν πάρει την δικαστική οδό, είναι κατά βάσιν όχι μόνον ηθικά κατοχυρωμένες, αλλά και δίκαιες ως δικαστικές προσφυγές έναντι του Γερμανικού Δημοσίου. Διότι δεν αφορούν τυχόν δίκαιες ή αμφισβητούμενες απαιτήσεις αποζημιώσεων εξ αιτίας πολεμικών εχθροπραξιών, αλλά διότι αφορούν απαιτήσεις αποζημιώσεων για εγκλήματα πολέμου…
Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, ως διάδοχος της πολεμικής μηχανής του γερμανικού Γ΄ Ράιχ, οφείλει άμεσα, στην βάση του Δημοσίου Διεθνούς, αλλά και του γερμανικού Δικαίου (αστική ευθύνη του κράτους), να αποκαταστήσει την ζημία εκ του διαπραχθέντος αδίκου εις βάρος των Ελλήνων πληγέντων θυμάτων και να καταβάλει πλήρη και ουσιαστική αποζημίωση για την καταστροφή ακινήτων, κλπ. ως αποτέλεσμα της στρατιωτικής της δραστηριότητος στην κατακτημένη απ’ αυτήν Ελλάδα…
Θα πρέπει, λοιπόν, να υπολογισθεί η αξία των ακινήτων πριν από την στιγμή της καταστροφής τους, να συνυπολογισθεί ο πληθωρισμός, οι τόκοι, κλπ. και να αξιωθεί αποζημίωση της φθαρείσης περιουσίας κάθε Έλληνος, ήτοι να επιδικασθεί ένα ποσόν για τα ακίνητα, καθώς και ένα άλλο για ηθική βλάβη, συν τυχόν επιβαρύνσεις τόκων υπερημερίας ή άλλων που προκύπτουν από την αύξηση του πληθωρισμού, για κάθε έναν Έλληνα πληγέντα, από τις αδικοπραξίες των Γερμανών, επί Κατοχής… Κι αυτό δεν είναι ένα διόλου ευκαταφρόνητο νούμερο, που θα ήθελε να ακούσει το Λογιστήριο του γερμανικού κράτους…
Ντοκυμαντέρ των εγκλημάτων των ναζί στα σχολεία
Πρωτοβουλία του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών Ελλάδας
Σε ανοικτή συνεδρίαση του ΔΣ του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών Ελλάδoς περιόδου 1941-1944 «Ελληνικά Ολοκαυτώματα», η οποία διεξήχθη προσφάτως (12 Δεκεμβρίου) στα Καλάβρυτα, το ΔΣ ομόφωνα αποφάσισε να δοθεί ώθηση στο θέμα της διεκδικήσεως των γερμανικών αποζημιώσεων και συνολικώς των οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, λαμβάνοντας σειρά πρωτοβουλιών για τον σκοπό αυτό εν όψει και της eλληνικής Προεδρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το πρώτο εξάμηνο του 2014.
Ειδικότερα, στις αρχές του 2014 θα επιδιωχθεί συνάντηση με τον υπουργό Εξωτερικών προκειμένου το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων να εισαχθεί στην ατζέντα των θεμάτων, που θα προωθήσει η ελληνική Προεδρία, με την συνδρομή Ελλήνων βουλευτών, οι οποίοι έλκουν την καταγωγή του από μαρτυρικούς τόπους. Ένα άλλο ζήτημα που επισημάνθηκε είναι η ανάγκη ενημερώσεως των νέων, μέσα από την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με ειδική αναφορά στα εγκλήματα των ναζί στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Ήδη, όπως τονίσθηκε, υπάρχει επαρκές οπτικοακουστικό υλικό (ντοκυμανταίρ, ταινίες μικρού μήκους, κλπ.), το οποίο πρέπει να προβληθεί στα σχολεία.
Γιώργος Λεκάκης(Δημοσιογράφος-Λαογράφος)
makeleio.gr