Επίκαιρα: Το μακρύ χέρι της Άγκυρας στην Αλβανία

Του Κώστα Χαρδαβέλα

Σε εφαρμογή το σχέδιο της Τουρκίας για «θρησκευτική κάθαρση» τον αλβανικού λαού -Στο στόχαστρο η ελληνική μειονότητα -Επιδιώκουν «αφανισμό» των ορθόδοξων στοιχείων από την περιοχή - Πολιτισμική και θρησκευτική «εισβολή» της γείτονος στα Βαλκάνια

Το μακρύ χέρι της Άγκυρας έχει απλωθεί εδώ και καιρό στην Αλβανία, σε μια σαφή στρατηγική περικύκλωσης της Ελλάδας από το ισλαμικό τόξο Τουρκίας - Νότιας Βουλγαρίας - Αλβανίας -Σκοπιών. Ένας από τους βασικούς στόχους της Άγκυρας στην Αλβανία του Μπερίσα είναι και η «θρησκευτική κάθαρση» του αλβανικού λαού. Για την επίτευξή του εφαρμόζεται ήδη σχέδιο αφανισμού του ορθόδοξου στοιχείου, μέρος του οποίου αποτελεί η ενίσχυση των μουσουλμανικών τζαμιών, με ταυτόχρονη καταστροφή των ορθόδοξων εκκλησιών και των κειμηλίων τους.
Τόσο απλά και βίαια εφαρμόζεται από τους πασάδες της Άγκυρας η αποκαλούμενη στη διπλωματική γλώσσα «ήπια δύναμη», που περιγράφει την ικανότητα να ελέγχουμε και να επηρεάζουμε ξένες χώρες δελεάζοντάς τες, χωρίς να χρησιμοποιούμε μέσα εξαγοράς ή εξαναγκασμού.

Αυτό ακριβώς επιχειρεί να κάνει τα τελευταία χρόνια η Τουρκία στα Βαλκάνια και αλλού, μέσω της εξωτερικής πολιτικής της, εκφραστής της οποίας είναι ο κ. Αχμέτ Νταβούτογλου. Βασικά «δέλεαρ» για να επεκτείνει την επιρροή της με την «ήπια διπλωματία» σε ολόκληρη την περιοχή είναι κυρίως η θρησκεία, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός και οι επενδύσεις.
Στόχος της Άγκυρας είναι να δημιουργήσει ισχυρές τουρκικές ή, έστω, μουσουλμανικές μειονότητες στις χώρες των Βαλκανίων, αποκομίζοντας τεράστια στρατηγικά πλεονεκτήματα. Τουρκικά πολιτιστικά κέντρα, σχολεία και πανεπιστήμια, αναστυλώσεις τζαμιών και οικονομικά άθ3ΐ5 εκατομμυρίων ευρώ αποτελούν τα ισχυρά όπλα της τουρκικής πολιτικής.
Στη γειτονική Αλβανία το παραπάνω σχέδιο εφαρμόζεται με συνέπεια για περισσότερο από είκοσι χρόνια, είναι σαφές, ωστόσο, ότι περιλαμβάνει και πιο δυναμικές πολιτικές, που ξεκινούν από τη στρατιωτική και φτάνουν μέχρι την ενίσχυση του αλβανικού εθνικισμού, κυρίως εναντίον του ορθόδοξου στοιχείου.
Σε αυτό ακριβώς το δόγμα αποδίδουν διπλωματικοί κύκλοι την πρόσφατη απογραφή-παρωδία που πραγματοποιήθηκε στην Αλβανία και οδήγησε στον... αριθμητικό αφανισμό των ορθοδόξων, σύμφωνα με τις καταγγελίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας. Με το ποσοστό του ορθόδοξου πληθυσμού να εμφανίζεται μόλις στο 6,75% από την Αλβανική Στατιστική Υπηρεσία -την ώρα που εκτιμάται ότι στην πραγματικότητα ξεπερνά το 24%-, η αλβανική κυβέρνηση έστειλε ένα ηχηρό μήνυμα στήριξης εκείνων που θέλουν να βγάλουν τους ορθόδοξους από τη μέση.

Δίνουν 5 εκατ. δολάρια για αναστύλωση τζαμιών στην Αλβανία

Παράλληλα, σε μια επίδειξη της «ήπιας δύναμής» της, η Τουρκία προχώρησε πρόσφατα σε χρηματοδότηση της Αλβανίας προκειμένου να αναστυλωθούν και να συντηρηθούν οι ιεροί χώροι των μουσουλμάνων της περιοχής. Η συμφωνία έγινε μεταξύ του Ινστιτούτου Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού της Αλβανίας και της ΤΙΚΑ, της υπηρεσίας του τουρκικού υπουργείου των Εξωτερικών που είναι αντίστοιχη με τη δική μας ΥΔΑΣ, η οποία είναι υπεύθυνη για τις χρηματοδοτήσεις των ΜΚΟ.
Η σχετική σύμβαση, που υπεγράφη πριν από οχτώ μήνες, είναι ύψους 5 εκατ. δολαρίων και προορίζεται για την αναστύλωση των τζαμιών του Μολυβιού στο Μπεράτι, του Ιλιάζ Μπέη Μιραχώρι στην Κορυτσά, της Ναζιρέσα στο Ελμπασάν και άλλων. Στις επίσημες ανακοινώσεις του, το τουρκικό γραφείο της ΤΙΚΑ υποστήριξε ότι «τα κονδύλια θα διατεθούν για τα τεμένη που αντιμετωπίζουν προβλήματα συντήρησης αλλά και διότι είναι τζαμιά που εξυπηρετούν τις τοπικές κοινότητες των μουσουλμάνων».
Την ίδια ώρα, η ορθόδοξη θρησκευτική αλλά και πολιτιστική κληρονομιά στην Αλβανία απειλείται με αφανισμό. Πριν από τρεις εβδομάδες ο ορθόδοξος ναός της Αγίας Παρασκευής στο Ελμπασάν της Αλβανίας δέχτηκε τη βίαιη επίθεση ιερόσυλων βανδάλων, που δεν δίστασαν να αφαιρέσουν ακόμη και τοιχογραφίες του 16ου αιώνα. Είχε προηγηθεί, στις 30 Δεκεμβρίου, λεηλασία της ίδιας εκκλησίας και κλοπή πέντε κεφαλών αγίων, χωρίς, ωστόσο, οι αστυνομικές Αρχές να ασχοληθούν ιδιαιτέρως με το θέμα. Λίγες ημέρες αργότερα, οι βάνδαλοι επανήλθαν, καταστρέφοντας αυτή τη φορά τοιχογραφίες που χρονολογούνταν από το 1554 και είχαν φιλοτεχνηθεί από το φημισμένο εικονογράφο Ονούφριο.
Το πρόσφατο περιστατικό είναι ένα από τα χιλιάδες (!) των τελευταίων ετών, καθώς στην Αλβανία οι βεβηλώσεις και οι κλοπές των ορθόδοξων ναών και μοναστηριών έχουν ξεκινήσει από το 1991, χωρίς ποτέ κανένας επίσημος φορέας να προσπαθήσει να τις σταματήσει. Η καταστροφή της χριστιανικής κληρονομιάς ως μέρος ενός ευρύτερου θρησκευτικού διωγμού στη γειτονική Αλβανία δεν είναι παρά η μία μόνο διάσταση του προβλήματος.

Λεηλατούν ορθόδοξες εκκλησίες στην Αλβανία

Πίσω από τις κλοπές κρύβονται οργανωμένα κυκλώματα αρχαιοκαπήλων και λαθρεμπόρων εικόνων και έργων τέχνης, που, με μοναδικό κίνητρο το παράνομο κέρδος λεηλατούν εδώ και χρόνια τα ορθόδοξα μνημεία. Πολύτιμος σύμμαχός τους, η πολιτική αστάθεια της δεκαετίας του '90 αλλά και το αυξανόμενο μίσος εναντίον των χριστιανών της περιοχής - δύο δεδομένα που έχουν οδηγήσει στην απόλυτη εγκατάλειψη της θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο αριθμός των εικόνων, των έργων τέχνης και των αρχαιοτήτων της Αλβανίας που έχουν κλαπεί και εξαφανιστεί από την πτώση του κομουνισμού το 1991 μέχρι και σήμερα εκτιμάται ότι ξεπερνά τις 2.500! Ειδικά την περίοδο 2010-2012 οι ορθόδοξοι ναοί που έχουν λεηλατηθεί φτάνουν τους είκοσι και οι εικόνες και τα πολύτιμα αντικείμενα είναι περισσότερα από εκατό! Στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι δράστες παραμένουν ασύλληπτοι, ενώ εντύπωση αν μη τι άλλο προκαλεί ότι σχεδόν καμία από τις κλεμμένες εικόνες δεν έχει εντοπιστεί.
Τις περισσότερες φορές οι σπείρες προ καλούν εσκεμμένα καταστροφές στους ναούς που λεηλατούν, χρησιμοποιώντας ακόμη και τσεκούρια ή μαχαίρια, προκειμένου να δώσουν την εντύπωση ότι πρόκειται για πράξεις θρησκευτικού μίσους και όχι για οργανωμένα κυκλώματα που εμπορεύονται έργα τέχνης. Τα κλοπιμαία μεταφέρονται κυρίως στην Ιταλία, αλλά και στην Ελλάδα. Η μεταφορά τους γίνεται είτε οδικώς είτε μέσω θαλάσσης. Από κει διοχετεύονται σε «ιδιώτες», οι οποίοι προσφέρουν το «ξέπλυμα» για να μπορέσουν στη συνέχεια οι νόμιμοι οίκοι δημοπρασιών ή οι γκαλερί να τα πουλήσουν. Σήμερα εκτιμάται ότι δεκάδες βυζαντινές εικόνες ανεκτίμητης αξίας από τις εκκλησίες της Βόρειας Ηπείρου βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές σε όλο τον κόσμο.
Οι ελληνικές Αρχές εκτιμούν ότι τα κυκλώματα που δρουν στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου και «χτυπούν» μοναστήρια και εκκλησίες πιθανότατα συνεργάζονται στενά με τις σπείρες της Αλβανίας. Ωστόσο, ο εντοπισμός και ο επαναπατρισμός των κλεμμένων ιερών κειμηλίων είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, ενώ ειδικά για την περίπτωση της Αλβανίας η ολιγωρία της Πολιτείας αποτελεί ένα ακόμη πρόβλημα.

Βυζαντινές εικόνες σε δημοπρασίες μεγάλων οίκων

Τον Ιούνιο του 2008 ένας από τους μεγαλύτερους οίκους δημοπρασιών του Λονδίνου διοργάνωσε δημοπρασία με θέμα «Εικόνες και Κειμήλια από τον Ορθόδοξο Κόσμο». Στόχος του ήταν «να σπάσει κάθε ρεκόρ πωλήσεων ορθόδοξων εικόνων», όπως χαρακτηριστικά δήλωναν οι εκπρόσωποί του, εκτιμώντας την αξία των διακοσίων τριάντα υπό δημοπράτηση θρησκευτικών αντικειμένων σε 10 εκατ. δολάρια.
Τρία χρόνια αργότερα, η πληροφορία ότι ο ίδιος οίκος θα δημοπρατούσε την τεράστιας αξίας εικόνα της Θεοτόκου που είχε κλαπεί το 2000 από το Ναό της Παναγίας στη Σωτπκή της Βόρειας Ηπείρου είχε οδηγήσει την Ιnterpol κοντά στη σύλληψη σπείρας που έκλεβε και πωλούσε θρησκευτικά κειμήλια από τη Βόρεια Ήπειρο αλλά και από τα Ιωάννινα.

Αφανίζεται η ορθόδοξη κληρονομιά

Σε κάθε περίπτωση, είτε λεηλατούνται από οργανωμένους λαθρέμπορους εικόνων είτε βεβηλώνονται από φανατικούς αντιχριστιανούς, οι ορθόδοξοι ναοί και τα μοναστήρια της Αλβανίας δεν αποτελούν μόνο θρησκευτικούς χώρους, αλλά και πολιτιστικά, ιστορικά και αρχιτεκτονικά μνημεία μοναδικής αξίας.
Στο σύνολό τους βρίσκονται υπό τη δικαιοδοσία του Ινστιτούτου Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού της Αλβανίας, το οποίο στις διαρκείς καταγγελίες των ορθοδόξων της περιοχής για κρατική αδιαφορία και ανεπάρκεια αστυνόμευσης απαντά ότι «λόγω του μεγάλου αριθμού των θρησκευτικών μνημείων της χώρας, είναι αδύνατη η εικοσιτετράωρη επιτήρησή τους»... Σχολιάζοντας, μάλιστα, την πρόσφατη λεηλασία του ναού της Αγίας Παρασκευής και την καταστροφή των τοιχογραφιών της, «πετάει το μπαλάκι» στους πιστούς, δηλώνοντας ότι «στις περιπτώσεις όπου οι ναοί λειτουργούν κανονικά, η φύλαξη και η φροντίδα τους δεν αφορά μόνο στο κράτος, αλλά και στην κοινότητα των πιστών».
Το πινγκ πονγκ των ευθυνών δεν είναι κάτι καινούριο, αφού το αλβανικό υπουργείο Πολιτισμού εδώ και χρόνια υποστηρίζει ότι έχει επισήμως καλέσει την Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας να παραλάβει τους τριακόσιους ογδόντα ναούς και μοναστήρια που ανήκουν μέχρι τώρα στο κράτος «ως πολιτιστικά μνημεία», αλλά εκείνη αρνείται. Η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική: η Ορθόδοξη Εκκλησία επιθυμεί να αντιμετωπιστεί νόμιμα και ολοκληρωμένα το πρόβλημα και να μην υπάρξει απλώς μετατόπιση ευθυνών -που δεν του αναλογούν- στον ορθόδοξο κλήρο της γειτονικής χώρας. Σύμφωνα με την καταγραφή της Ορθόδοξης Εκκλησίας, οι ναοί που μπορούν να αξιοποιηθούν είναι εκατόν εβδομήντα. Τα υπόλοιπα διακόσια δέκα μνημεία που επικαλείται η αλβανική κυβέρνηση είτε είναι γκρεμισμένοι πλέον ναοί είτε ανήκουν στην Παλαιοχριστιανική Περίοδο, άρα αποτελούν χώρους αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.
Παράλληλα, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας θέτει ζήτημα συντήρησης και φύλαξης των ιερών ναών, δεδομένου ότι η ίδια αδυνατεί να αντιμετωπίσει μόνη της, χωρίς την υποστήριξη της Πολιτείας, ένα τόσο δύσκολο έργο. Τον Ιανουάριο του 2010, όταν είχε κλαπεί από το μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Πρεμετή της Βόρειας Ηπείρου ένα ανεκτίμητης αξίας τέμπλο, ο Μητροπολίτης Δημήτριος, σε μια κίνηση απελπισίας, είχε καλέσει τότε τους πιστούς να έρθουν σε επαφή με τη Μητρόπολη και να κανονίσουν να μεταφέρουν τα ιερά κειμήλια από τους ναούς στα σπίτια τους, με την ελπίδα ότι έτσι θα κατάφερναν να τα προστατεύσουν.
Αποτέλεσμα του αδιεξόδου που έχει δημιουργηθεί είναι οι χώροι αυτοί, οι οποίοι επί αιώνες αποτελούσαν σύμβολα της ορθόδοξης πιστής και φύλασσαν πνευματικούς και θρησκευτικούς θησαυρούς, να κινδυνεύουν σήμερα με αφανισμό.
"Βορειοηπειρωτικά"