Φιλοσοφία και Αρχαίοι Έλληνες…

«Φιλοσοφία μόνη φάρμακον ἐστὶ τῶν τῆς ψυχῆς ἀρρωστημάτων καὶ παθῶν»
Η φιλοσοφία είναι το φάρμακο για τα πάθη και τις αρρώστιες της ψυχής…
Πλούταρχος
Η λέξη «Φιλοσοφία» ετυμολογικά προέρχεται από το φιλῶ (αγαπώ) και την λέξη σοφία, δηλαδή αγάπη για τη σοφία, όπου η σοφία μπορεί να θεωρηθεί ως συνώνυμο της αλήθειας. Γιατί αυτό ήταν το νόημα της φιλοσοφίας για τους αρχαίους Έλληνες· η συνεχής και αδιάκοπη αναζήτηση της αλήθειας των πραγμάτων, έπειτα από ενδελεχή έρευνα όλων των παραμέτρων.
Τον όρο εισήγαγε ο μεγάλος Προσωκρατικός Φιλόσοφος και Μαθηματικός, Πυθαγόρας και από τότε αποτελεί τον μοναδικό παγκοσμίως όρο για την συγκεκριμένη «επιστήμη», που για τους αρχαίους Έλληνες ήταν η κορυφαία όλων των υπολοίπων και όλες όφειλαν να «υποτάσσονται» σε αυτήν.

Η τόσο βαρύνουσα σημασία που απέδιδαν σε αυτήν αποδεικνύεται και από τον τεράστιο αριθμό Φιλοσοφικών Σχολών που υπήρχαν διάσπαρτες σε όλη την Ελλάδα και κυρίως στην Αθήνα.
Ας δούμε μερικές από αυτές:
- Πυθαγορική Σχολή: Ιδρυτής της ήταν ο Πυθαγόρας (570-496π.Χ.). Βασικότεροι εκπρόσωποί της υπήρξαν ο Φιλόλαος και ο Δημοκήδης οι Κροτωνιάτες, ο Πέτρων, ο Πολύκλειτος ο Αργείος, ο Έκφαντος, κ.α.
Θεωρούσαν βάση όλων των εννοιών και των πραγμάτων τους αριθμούς, οι οποίοι είναι οι μοναδικοί «υπεύθυνοι» για την αρμονία του σύμπαντος.
Ζούσαν ασκητικά και επιδίδονταν σε συνεχή έρευνα παντός είδους. Πίστευαν ότι ο άνθρωπος μπορεί να εξυψωθεί μόνο μέσω της αρετής, της δικαιοσύνης και της σύνεσης.
Μίλησαν ακόμη για την αθανασία της ψυχής.
Στην εν λόγω σχολή σημαντικό ρόλο έπαιζαν και οι γυναίκες (Θεανώ, Μυία, κ.α).
- Ιωνική\Μιλησιακή σχολή: Εδώ ανήκουν ο Θαλής ο Μιλήσιος, ο Αναξίμανδρος και ο Αναξιμένης, επίσης Προσωκρατικοί Φιλόσοφοι. Πρόσπαθησαν να «εντοπίσουν» την αρχή του κόσμου. Πίστευαν πως βάση των πάντων είναι μία ουσία σταθερή, αναλλοίωτη, αμετάβλητη και αιώνια. Άλλοι υποστήριζαν πως είναι το νερό (Θαλής), άλλοι το πυρ, άλλοι πως τα βασικά στοιχεία είναι τέσσερα (πῦρ, ὓδωρ, ἀήρ, γῆ).
- Ελεατική Σχολή: Ιδρυτής της ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος. Μερικά από τα βασικότερα στελέγχη της ο Παρμενίδης, ο Ζήνων και ο Μέλισσος.
Εδώ έγινε για πρώτη φορά, τουλάχιστον απ’ όσο μας επιτρέπουν τα σωθέντα χειρόγραφα να γνωρίζουμε, ο διαχωρισμός του κόσμου σε φαινομενικό και πραγματικό (από εκεί επηρεάστηκε ο Πλάτων όταν κατέγραψε την αλληγορία του σπηλαίου).
Ο Θεός για τους Ελεάτες είναι οντότητα τέλεια, αγέννητη, άφθαρτη και αμετἀβλητη.
- Ατομι(στι)κή Σχολή: Ιδρυτής της ήταν ο Λεύκιππος, που εισήγαγε πρώτος την ατομική θεωρία. Πιο διάσημος βέβαια έγινε ο μαθητής του Δημόκριτος, ο οποίος κατέγραψε και οργάνωσε την εν λόγω θεωρία.
Υποστήριζαν και αυτοί την ύπαρξη ενός όντος, ανάλογου με αυτό των προηγούμενων Σχολών και το ον αυτό το ονόμασαν «άτομο», λόγω της ιδιότητάς του να μην τέμνεται περαιτέρω, μιας και αποτελεί την ελάχιστη μονάδα ύλης. Κατά την ένωση ατόμων προκαλείται η γέννηση και κατά την διάσπασή τους η φθορά.
- Συνδυαστική Σχολή: Συνδυάζει την ιωνική, την ελεατική και την πυθαγόρεια φιλοσοφία. Βασικοί εκπρόσωποι είναι ο Εμπεδοκλής και ο Αναξαγόρας. Έκαναν λόγο για τα «ριζώματα», τα κύρια δηλαδή στοιχεία του σύμπαντος (νερό, γη , αέρα, φωτιά). Η «φιλότις» (η σμείξις)των τεσσάρων αυτών στοιχείων οδηγεί στην γένεση και το «νεῖκος» (η διάσπαση) τους στην φθορα. Επηρέασαν τους Λατίνους συγγραφείς και κυρίως τον Λουκρήτιο στο έργο του «De rerum natura» (=Η φύση των πραγμάτων).
Πίστευαν ακόμη στην μετεμψύχωση.
- Σωκρατικές Σχολές: Ιδρύθηκαν από διάφορους μαθητές του Σωκράτη που δίδαξαν με την σειρά τους τα λόγια του αγαπημένου τους διδασκάλου, στον οποίον έχουμε αναφερθεί σε πολλά άρθρα μας. (Η Απολογία του Σωκράτη κάτω από τον βράχο της Ακρόπολης , Χίλιες φορές να γεννηθείς, χίλιες θα σε δικάσουν,)
Έτσι δημιουργήθηκαν Σχολές όπως η Ακαδημία του Πλάτωνα, την οποία θα
αναλύσουμε παρακάτω, η Μεγαρική του Ευκλείδη, η Ηλιακή του Φαίδωνος, η
Κυνική του Αντισθένους και η Κυρηναϊκή του Αρίστιππου.
- Μεγαρική Σχολή: Ιδρυτής της, όπως προαναφέραμε, ο Ευκλείδης. Σ’ αυτήν ανήκουν ακόμη ο Ευβουλίδης, ο Διόδωρος ο Κρόνος, ο Στίλπων, κ.α. Υποστηρίζει και αυτή την ύπαρξη ενός όντος αμετάβλητου και το ονομάζει «αγαθόν», όρος που ταυτίζεται με τον νου και το θείον.
- Ηλιακή\Ηλιοερετρική Σχολή: Έλαβε το όνομά της από τους δύο εκπροσώπους της, τον Φαλιδωνα από την Ήλιδα και τον Μενέδημο από την Ερέτρια.
Θεωρούσαν την φιλοσοφία ως θεραπευτικό μέσο κάθε ψυχικής αρρώστιας. Πίστευαν ακόμη πως μέσω αυτής ο άνθρωπος οδηγείται στην πλήρη ελευθερία και ευδαιμονία, αφού απαγκιστρώνεται από τα βαρίδια που κρατούν δέσμια την ψυχή.
- Σοφιστική Σχολή: Κυριώτεροι εκπρόσωποι της συγκεκριμένης Σχολής ήταν ο Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης, ο Γοργίας ο Λεοντίνος, ο Αντιφώντας ο Αθηναίος, ο Πρόδικος από την Κέα, ο Ιππίας ο Ηλείος κ.α.
Οι Σοφιστές, τους οποίους «στρίμωχνε» αρκετά συχνά ο Σωκράτης και αποδοκίμαζε ο Πλάτων, συστηματοποίησαν για πρώτη φορά τους νόμους της φιλοσοφικής έρευνας και άνοιξαν τον δρόμο για την περίφημη Σωκρατική Διαλεκτική Μέθοδο.
Επικέντρωσαν τον ενδιαφέρον τους στον άνθρωπο και η φιλοσοφία τους χαρακτηρίστηκε «κοινωνική».
Οι παρατηρήσεις τους ξεκινούσαν με βάση την εμπειρία και από αυτήν κατέληγαν σε γενικότερα συμπεράσματα.
Προσπαθούσαν να καταστήσουν τους μαθητές τους ικανούς ρήτορες με λογική σκέψη και άξια-ενεργά μέλη στην κοινωνία.
Ο Πλἀτων ερχόταν σε σύγκρουση μαζί τους, γιατί πολλές φορές υποστήριζαν λανθασμένες θέσεις χρησιμοποιώντας αληθοφανή επιχειρήματα, παρασύροντας έτσι το ακρωατήριο.
- Ακαδημαϊκή Σχολή: (387π.Χ-529μ.Χ.) Ιδρυτής της ο Πλάτων. Βρίσκονταν σε ένα άλσος του προαστίου των Αθηνών την Ακαδήμεια, αφιερωμένο στον Αθηναίο ήρωα Ακάδημο, από τον οποίο προέρχεται και η ονομασία της.
Την είσοδό της κοσμούσε η επιγραφή: «ἀγεωμέτρητος μηδεὶς εἰσίτω». Πράγμα που δείχνει την μεγάλη σημασία που απέδιδαν στα μαθηματικά, τα οποία και θεωρούσαν βάση της διαλεκτικής μεθόδου.
Μαθητής στην εν λόγω σχολή υπήρξε και ο Αριστοτέλης, για τον οποίο ανέφερε χαρακτηριστικά ο Πλάτων κάθε φορά που έλειπε: «Σήμερα το ακρωατήριο μου είναι κουφό».
Σχετικά με την ψυχή πίστευαν πως έχει θεϊκή καταγωγή αλλά εξαιτίας κάποιου παραπτώματος είναι αναγκασμένη να ζει φυλακισμένη στο σώμα, που είναι το «σῆμα» της, ο τάφος της δηλαδή.
Δινόταν, τέλος, μεγάλο βάρος στην φιλοσοφία, την αριθμητική, την αρμονία και την αστρονομία.
- Περιπατητική Σχολή: Ιδρυτής της ήταν ο Αριστοτέλης. Βασικοί εκπρόσωποι υπήρξαν ο Θεόφραστος, ο Αριστόξενος ο Ταραντίνος, ο Αρίσταρχος ο Σάμιος, ο Εύδημος ο Ρόδιος, κ.α.
Στο κέντρο της διδασκαλίας της βρέθηκε η ανθρώπινη λογική, με την βοήθεια της οποίας μπορούμε να αντιληφθούμε την πραγματική ουσία των όντων, μελετώντας τις ιδιότητές τους.
Ανακαλύφθηκαν επίσης σε αυτήν οι τρεις βιολογικές αρχές: η κλίμακα της ζωής (θρεπτική, αισθητική, διανοητική), η εγγενής θερμότητα και η πολυπλοκότητα της δομής (όσο πιο σύνθετο είναι ένα όργανο, τόσο πιο τέλειος είναι ο οργανισμός).
Μίλησαν, τέλος, για την υπέρτατη ευδαιμονία, που είναι για τον άνθρωπο η ενασχόλησή του με τον νου και τον θεωρητικό βίο γενικότερα. Για να φτάσει όμως σε αυτήν την ευδαιμονία θα πρέπει πρώτα να αναλύσει την πρακτική ζωή και συγκεκριμένα τις εκάστοτε εμπειρίες.
- Πιθανοκρατική Σχολή: Ιδρυτής της ο Καρνεάδης ο Κυρηναίος. Εισήχθη, μέσω του Κλειτόμαχου, ο παράγοντας τύχη που επηρεάζει την ζωή μας.
- Νεοπλατωνική Σχολή: Ιδρυτής της ο Πλωτίνος. Ρεύμα που ξεκίνησε από την Αλεξάνδρεια τον 3^ο αι μ.Χ.
Συνθέτουν πλατωνικές, αριστοτελικές, στωικές και σκεπτικές θεωρίες.
Πιστεύουν στην ύπαρξη τριών υποστάσεων: το «αγαθόν», ο «νους» και η «ψυχή», η οποία αποτελεί την ενότητα του κόσμου καιι δίνει ζωή σε όλα τα σώματα.
- Περγαμηνή Σχολή: Σε αυτήν ανήκουν ο Πλούταρχος, ο Πρόκλος, ο Μαρίνος, κ.α.
Ο Πρόκλος προσπάθησε να δημιουργήσει ένα ενιαίο σύνολο όλων των θεολογικών-φιλοσοφικών θεωριών των προκατόχων του.
- Αλεξανδρινή σχολή: Βασικοί της εκπρόσωποι η Υπατία, ο Αμμώνιος, ο Ιωάννης Φιλόπονος, κ.α.
Ασχολείται με τα Μαθηματικά και τις Επιστήμες γενικότερα, δίνοντας έμφαση στον Αριστοτέλη.
Αυτές είναι μόνο μερικές από τις Σχολές που ιδρύθηκαν στην χώρα μας και οι οποίες επηρέσαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν τον κόσμο της διανόησης και της επιστήμης παγκοσμίως.
ΠΥΓΜΗ.gr