Έλληνες πρόδρομοι του Χριστιανισμού…

Αρχή Μεγάλης Εβδομάδας και πολλοί θα αναρωτηθούν, γιατί ο Ελληνισμός τιμάει με ιδιαίτερη κατάνυξη τα Πάθη του Χριστού, τα οποία στη συνέχεια πυροδότησαν την Ανάστασή του. Η έλευσή του, σύμφωνα με την ορθόδοξη άποψη, έδωσε πνοή ελπίδας στους απανταχού κατατρεγμένους αυτής της ζωής.
Αγιογραφία: Σίβυλλα, Σόλων, Πυθαγόρας, Σωκράτης
Με αφορμή τη μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης, το παρόν άρθρο επιχειρεί να κάνει ένα σύντομο ταξίδι στην Αρχαία Ελλάδα, προκειμένου να εντοπίσει σημεία σύνδεσης Ορθοδοξίας και Ελληνισμού, φιλοσοφίας και χριστιανικής αλήθειας.

Αρχικά να υπογραμμίσουμε ότι κανονικά δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε την λέξη «Πάσχα», η οποία προέρχεται από το εβραϊκό «πέσαχ». Το Πάσχα αποτελεί γιορτή των Εβραίων και έχει να κάνει με την ανάμνηση της εξόδου από την δουλεία της Αιγύπτου. Είναι μια απολύτως σεβαστή εορτή, ωστόσο δεν έχει καμία σχέση με την Ανάσταση του Χριστού και άρα με την Ελληνοορθοδοξία. Ορθότερη λέξη είναι η «Λαμπρή».

Αναμφισβήτητα οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι, που μίλησαν για τον ένα Θεό. Ιδέες όπως: Λόγος, Θεός, αθανασία, ψυχή, λύτρωση, βασιλεία των ουρανών δεν συναντώνται μόνο στα χριστιανικά κείμενα αλλά πολύ νωρίτερα και στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Σε πολλά αρχαία κείμενα εμπεριέχονται Θείες αποκαλύψεις, όπως στη Θεογονία του Ησίοδου, στα Ερμητικά κείμενα και στα Ορφικά. Από τον Πυθαγόρα, τον Αναξίμανδρο, τον Παρμενίδη μέχρι το Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη μιλούσαν για Αυτόν, τον οποίο θεωρούσαν αιτία της δημιουργίας του κόσμου.

Αγιογραφία: Θουκιδίδης, Αριστοτέλης
«Άπειρον, καθαρή ενέργεια, μονάδα, ο Ον» ήταν ονόματα-χαρακτηρισμοί που συνόδευαν στην Αρχαία Ελλάδα το όνομα του Θεού. Ας δούμε όμως τα προαναφερθέντα αναλυτικότερα:

• Ο Αριστοτέλης λέει ότι ο Θεός είναι πηγή ζωής και καθαρή ενέργεια: «Η γαρ νου ενέργεια ζωή, εκείνος δε ενέργεια. Ενέργεια δε η καθ’αυτή εκείνου ζωή αρίστη και αίδιος», «Ώστε ζωή και αιών συνεχής υπάρχει τω Θεώ».
• Ο Πλάτων μέσω του Τιμαίου μας λέει ότι ο Θεός είναι ποιητής ουρανού και γης, όπως ακριβώς ισχυρίζεται και η Ορθοδοξία: «Τον μεν ουν ποιητήν και πατέρα τούδε του παντός ευρείν τε έργον και ευρόντα εις πάντας, αδύνατον λέγειν» (Πλάτων, Τίμαιος 5,25,Γ).
• Η ορθοδοξία λέει ότι ούτε φύλλο δεν πέφτει από ένα δέντρο, εάν δεν το θέλει ο Θεός. Το ίδιο δίδαξε και ο Σωκράτης και έπειτα ο Πλάτωνας. «Ο μεν δη Θεός ώσπερ και ο παλαιός λόγος, αρχήν τε και τελευτήν και μέσα των όντων απάντων έχων» (νόμοι Δ, 715.ε).
• Ο Θεός για τους χριστιανούς ορθόδοξους είναι αλάνθαστος. Το ίδιο υποστήριζαν και στην Αρχαία Ελλάδα: «Μηδένα γαρ είναι σοφόν αλλ’ ή Θεού» (Διογένης Λαέρτιος, Βίοι φιλοσόφων Α,12)
• Θαλής ο Μιλήσιος: «Πρεσβύτερον των όντων Θεός. Αγέννητον γαρ» Ο Θεός είναι αγέννητος, όπως υποστηρίζει και η Ορθοδοξία.
• Την αθανασία της ψυχής είναι κάτι που επίσης υποστηρίζει η ορθόδοξη πίστη. «Οπότε δή το αθάνατον και αδιάφθορον εστί, άλλο τι ψυχή εί (…)Επίοντος αρά θανάτου επί τον άνθρωπον το μεν θνητόν, ως έοικεν, αυτού αποθνήσκει, το δ’ αθάνατον σων και αδιάφθορον οίχεται απιόν, υπεκχωρήσαν τω θανάτω» (Πλάτων, Φαίδων 106^ε). Στο διάλογο Φαίδων περιγράφονται οι τελευταίες ώρες του Σωκράτη, ο οποίος εξηγεί για την αθανασία της ψυχής.

Μετά από αυτά βέβαια θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι ο χριστιανισμός αντέγραψε την ελληνική φιλοσοφία μετατρέποντας της σε μια νέα θρησκεία. Ο ερχομός όμως του Χριστού είχε προφητευτεί από Έλληνες αναζητητές της αλήθειας, δηλαδή φιλοσόφους, με περισσότερες μάλιστα λεπτομέρειες απ’ ότι στην Παλαιά Διαθήκη.
«Εἶτα τὸν λοιπὸν βίον καθεύδοντες διατελοῖτε ἄν, εἰ μή τινα ἄλλον ὁ θεὸς ὑμῖν ἐπιπέμψειεν κηδόμενος ὑμῶν – θα περάσετε την

Αγιογραφία: Άγιος Ιουστίνος ο Φιλόσοφος, Όμηρος
υπόλοιπη ζωή σας κοιμισμένοι, εκτός και αν σας λυπηθεί ο Θεός και στείλει κάποιον άλλο», είπε ο Σωκράτης στους κατηγόρους του (απολογία Σωκράτους 31^α).
Ο Άγιος Αθανάσιος διετέλεσε για πολλά χρόνια διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, όπου υπήρχαν πολλά αρχαία κείμενα. Είχε λοιπόν τη δυνατότητα πρόσβασης μεταξύ των άλλων στα γραπτά που προέρχονταν από τον ναό του «αγνώστου Θεού» στην Αθήνα.
Στο έργο του «Ἐξηγητικόν περὶ τοῦ ἐν Ἀθήναις ναοῦ» επεξηγεί σε ποιον πραγματικά ανήκε ο ναός του Αγνώστου Θεού των Αθηνών, παραθέτοντας ταυτόχρονα τις προφητείες των Ελλήνων για την έλευση του Χριστού στην γη. Το συγκεκριμένο έργο του Αγίου Αθανασίου διασώζεται σε πολλούς κώδικες και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για τη γνησιότητά του.Διαβάστε μεταφρασμένο ένα απόσπασμα και τα συμπεράσματα δικά σας. Το υπόλοιπο κείμενο μπορείτε να το βρείτε εδώ (αξίζει να το μελετήσετε όλο):
«Τότε πάλι οι επτά (σοφοί) μίλησαν και είπαν. Δια την οικονομίαν του Χριστού και δια την Αγία Τριάδα.(…) Γνωρίζεις πως τα παιδιά των Ελλήνων προφήτεψαν και τον προάναρχο Θεό και τον συνάναρχο Υιό αυτού και Λόγο, και το ομόθρονο αυτού και ομοούσιο Πνεύμα εκήρυξαν εκ των προτέρων, και τα δια σταυρού τίμια πάθη εκήρυξαν εκ των προτέρων. Εις αυτόν η δόξα και η ισχύς μαζί με το πανάγιο Πνεύμα εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν»[k1] .

Αγία Αικατερίνη, η Ελληνίδα φιλόσοφος
Αποκαλυπτική είναι και η ιστορία της Αγίας Αικατερίνης, της πάντοτε καθαρής, όπως ομολογεί το όνομά της (αει+καθ\τ\αρίνα), στις αρχές του 4^ου αιώνα μ.Χ., στην Αλεξάνδρεια. Αφού δήλωσε στον αυτοκράτορα Μαξιμίνο την ελληνική μόρφωσή της (ήταν άριστη γνώστης της ελληνικής κλασσικής γραμματείας) αλλά και την πίστη της στο Χριστό χρησιμοποίησε τις αρχαιοελληνικές προφητείες από τις Σύβιλλες[k2] και ανέτρεψε τα επιχειρήματα των 50 ρητόρων που είχε επιστρατεύσει ο τότε αυτοκράτορας, για να την μεταπείσει. Αρχικά, απευθυνόμενη στον αυτοκράτορα, είπε: «βασιλιά μου, έπρεπε να γνωρίζεις ότι οι θυσίες σου απευθύνονται σε είδωλα φθαρτών ανθρώπων και όχι σε πραγματικούς θεούς, πράγμα που υποστηρίζει και ο διαλεκτικός φιλόσοφος Διόδωρος όταν λέει ότι κάποιους ανθρώπους οι συνάνθρωποί τους τους ονόμασαν θεούς και τους περιέβαλαν με το αξίωμα της αθανασίας, ενώ κάποιους άλλους που επέδειξαν ανδρεία ή κάποια αρετή τους τίμησαν με αδριάντες και αγάλματα, αργὀτερα δε τους θεώρησαν θεούς και επινόησαν θυσίες, τιμές και πανηγύρια, πράγμα που καταδικάζει και ο Πλούταρχος, όταν λέει ότι εισήγαγαν την πλάνη των ειδώλων». Έπειτα ήρθε αντιμέτωπη με τον επικεφαλής των 50 ρητόρων, του οποίου το βασικό επιχείρημα ήταν το ότι κανένας παλαιός σοφός δεν κάνει λόγο για τον Εσταυρωμένο Ιησού και τη θεότητα του, αντέκρουσε η Αγία Αικατερίνη αντλώντας μαρτυρίες απ τους προ Χριστού σοφούς και ποιητές. Έτσι επικαλέστηκε τη μαρτυρία της σοφής Σίβυλλας, που είχε πει:
«Κάποτε θα έρθει στην πολύπαθη γη κάποιος αναμάρτητος και με τους όρους της θεότητας θα λυτρώσει τον άνθρωπο από τη φθορά. Ο άπιστος όμως λαός θα τον φθονήσει και θα τον κρεμάσει ως κατάδικο θανάτου. Κι όλα αυτά θα τα υπομείνει με πραότητα». Στη συνέχεια ανέφερε τη μαρτυρία κάποιου γνωστού στους ρήτορες μάντη Απόλλωνα: «Ένας ουράνιος με πιέζει που είναι φως τριλαμπές. Αυτός δε που θα υποστεί τα πάθη, Θεός είναι, χωρίς να πάθει τίποτα η θεότητά του, διότι είναι συγχρόνως θνητός και αθάνατος. Αυτός είναι Θεός και άνδρας παίρνοντας όλα τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά από θνητή γυναίκα[k3] ».
Είχε προηγηθεί ωστόσο έντονη λογομαχία μεταξύ των δύο:
«Ρήτορας «Πρώτα πρώτα ο Όμηρος, όταν προσεύχεται στον Δία, τον χαρακτηρίζει πολυδοξασμένο, αθάνατο. Ο Ορφέας ευχαριστεί τον Απόλλωνα και τον αποκαλεί βασιλιά, παντεπόπτη…Οπότε κι εσύ μην απατάσαι και λατρεύεις θεό έναν εσταυρωμένο, τον οποίο κανένας από τους σοφούς μας ούτε σοφό τον ονόμασε, ούτε και ήξερε αν ήταν θεός».

Αγιοφραφία: Πλάτων, Πλούταρχος
Αικατερίνη «Παραδέχομαι ότι αυτά που ανέφερες τα είπαν οι ποιητές. Όμως λένε κι άλλα. Ο Όμηρος, για παράδειγμα, αποδίδει στον πατέρα των θεών σας πολλά ελαττώματα, αφού τον λέει ψεύτη, διεστραμμένο, πανούργο και απατεώνα, ενώ γράφει πως λίγο έλειψε να τον έδενε η Ήρα, ο Ποσειδών και η Αθηνά. Ο Ορφέας επίσης καταλογίζει μεγάλη ανοησία και φαντασιοπληξία σε όσους λατρεύουν αυτούς τους θεούς. Αλλά και ο Σοφοκλής προσθέτει: “Υπάρχει Θεός, που δημιούργησε το σύμπαν. Εμείς οι θνητοί θεσμοθετήσαμε και κατασκευάσαμε αγάλματα θεών από ξύλο, πέτρα ή χρυσό. Και ορίσαμε θυσίες σ’ αυτούς, θεωρώντας όλα αυτά ως εκδήλωση σεβασμού και λατρείας”» (σ.σ. Οι Αρχαίοι Έλληνες κατά κανόνα τιμούσαν τους «θεούς» -θεός εκ της λέξεως θέω, τρέχω- ως ευεργέτες των ανθρώπων, όπως τιμούνται σήμερα οι άγιοι. Δεν τους λάτρευαν. Βέβαια υπήρχαν και περιπτώσεις, όπου ιερείς ξεγελούσαν ανυποψίαστους πολίτες, παρουσιάζοντας τους «θεούς» σαν θρησκεία για να παίρνουν χρήματα από δωρεές).
Είναι τόσα πολλά τα στοιχεία που προέκυψαν, ώστε θα χρειαστούν πολλές σελίδες για να αναρτηθούν. Το ΠΥΓΜΗ.gr ξεκίνησε και θα παραμείνει μία ιστοσελίδα που ερευνά αδιάκοπα και μεταφέρει την κατόπιν έρευνας άποψη στους αναγνώστες, με σκοπό την παρότρυνση για περαιτέρω έρευνα και διασταύρωση των πληροφοριών.
Ο πολιτισμός της Ελλάδας είναι ο πολιτισμός της εκκλησίας με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Είναι το «εμείς» του Μακρυγιάννη. Στο πνεύμα της παραβολής του Σπηλαίου του Σωκράτη οφείλουμε να αναζητούμε την αλήθεια, χωρίς κλισέ και φόβο, παρά μόνο με εκτενή έρευνα. Ίσως αυτός ο δρόμος να είναι δύσκολος, αλλά οδηγεί σε λεωφόρους.
Τέλος να προσθέσουμε ότι οι παλαιότερες πράξεις κάποιων που δήλωναν χριστιανοί (π.χ. το κάψιμο της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και η δολοφονία της Ελληνίδας φιλοσόφου Υπατίας) ή σημερινά ολισθήματα ανθρώπων της εκκλησίας δεν ακυρώνουν την πραγματική υπόσταση του Χριστιανισμού και την άρρηκτη σύνδεσή του με τον Ελληνισμό.
ΠΥΓΜΗ.gr
[k1]Πηγή:
Α. Vat. Gr 1198, ff. 65a-67a
B. Τα Ευρισκόμενα Πάντα Αγίου Αθανασίου, Παρίσι 1698. Εθνική Βιβλιοθήκη Αθηνών, θεολ. 665, σελ. 598, 599.
[k2]Γυναίκες στα Μαντεία του ελληνικού κόσμου της Μεσογείου με το χάρισμα της ενόρασης.
[k3]1. Αγία Αικ. Η μεγαλομάρτυς Βίος και παρακλητικός κανων
Ευαγγέλου Π.Λέκκου θεολόγου τ. Διευθυντού της Αποστολικής Διακονίας
Εκδ. παραγωγή Σαϊτής
2.Μαρτυρολόγιον Σινά,
Γ’ Μαρτύριο, 11, σελ.115