Η απίθανη γεωγραφία των ονομάτων

Γράφει ο ΑΠΕΛΛΗΣ

Ζούμε σε έναν κόσμο, όπου το όνομα είναι το ήμισυ του παντός. Αν, μάλιστα, είναι ένα όνομα καλό και άξιο, τότε είναι το όλον της αρχής. Η ονοματοδοσία είναι έμφυτη στον άνθρωπο και σύμφυτη με την απόκτηση της λογικής του. Είναι στην πραγματικότητα μια συνέπεια της λογικής και της ανάγκης της να ξεχωρίζει τα πράγματα, ώστε να αναπτύσσει τη δομή της. Για αυτό τα ονόματα είναι πάντα λογικά, ώστε να περιγράφουν αυτό που έχει καταχωρηθεί στη συνείδηση και να προσδιορίζουν με ακρίβεια αυτό το οποίο ονομάζουν. Το όνομα είναι γνώση για τον άνθρωπο. Το όνομα μεταφέρει αυτόματα ιδιότητες και πληροφορίες. Το όνομα κάνει ένα πράγμα πιο οικείο, πιο γνώριμο και για αυτό το άγνωστο προκαλεί συνήθως ανασφάλεια και φόβο. Όταν δίνεις όνομα σε κάτι, είναι σαν να το
κατέχεις αντιληπτικά, να το γνωρίζεις. Το όνομα ακόμη λειτουργεί και σαν μια εικόνα.
Μπορεί να γίνει μια εικόνα. Βλέπεις κανείς ένα γεράκι να πετάει και αυτόματα το όνομα του πτηνού έρχεται στο νου, ως μια ταξινομημένη αντιληπτική έννοια. Από την άλλη, το άκουσμα του ονόματος του γερακιού, προβάλλει αυτόματα στη φαντασία την αποθηκευμένη οπτική πληροφορία-εικόνα του πτηνού, που συνδέεται με το όνομα αυτό. Η διαδικασία είναι ίδια, αν και ετερόστροφη. Το ίδιο συμβαίνει με όλα τα πράγματα, πλάσματα, ανθρώπους, καταστάσεις, αρκεί να είναι γνωστά. Πρέπει να υπενθυμίσουμε, ότι οι άνθρωποι αντιλαμβανόμενοι με διαφορετικό τρόπο και συνθήκες τα πράγματα, ή γνωρίζοντας τα μέσα από κάποια ειδικά χαρακτηριστικά τους, τους δίνουν ενίοτε διαφορετικά ονόματα, ακόμη και αν πρόκειται για τα ίδια πράγματα.
Το ίδιο, λοιπόν, συμβαίνει και με το όνομα της Ελλάδας και με το όνομα Έλληνες. Το ένα. λοιπόν, είναι, το πως ονομάζουμε εμείς τους εαυτούς μας και το δεύτερο είναι, πως ονομάζουν εμάς οι άλλοι. Το παιχνίδι των ονομάτων είναι πολύ διασκεδαστικό, αλλά είναι κυρίως πολύ διδακτικό, γιατί μας επιτρέπει να διεισδύσουμε βαθιά στα «μυστικά» των ονομάτων, όπως αυτά παγιώθηκαν ως εναργείς έννοιες στις συνειδήσεις των λαών. Θα μιλήσουμε βεβαίως για την Ελλάδα, αλλά θα ήθελα πρώτα να κάνουμε ένα γύρο στην Ευρώπη, διότι και εκεί τα ίδια συμβαίνουν. Μια απίθανη γεωγραφία ονομάτων, που όμως κρύβει πολλές αλήθειες.
Ας πάμε πρώτα στην Γερμανία και στα ονόματα που της έχουν δώσει οι άλλοι λαοί. Εμείς, οι Ιταλοί, οι Άγγλοι και άλλοι νότιοι, την αποκαλούμε Γερμανία, Germania, Germany. Ωστόσο, οι Ιταλοί λένε τους Γερμανούς Tedesco, μάλλον από τους Τεύτονες. Οι Γάλλοι αντίθετα την αποκαλούν Aleman, από τους Αλαμανούς, φυλή γερμανική. Οι υπόλοιποι βόρειοι την αποκαλούν γενικά με μια παραλλαγή του ονόματος Deutsch και το ίδιο ονομάζουν και οι Γερμανοί την χώρα τους, Deutschland την χώρα, Deutscher τον κάτοικο της, χωρίς να λείπουν και τα τοπικά ονόματα π.χ Bayer και Bayerisch= Βαυαρία και Βαυαρικό. Οι ακριβολόγοι Γερμανοί δίνουν πάντα στα ονόματα χωρών και λαών τη σημασία τους. Προσθέτουν το land, όταν θέλουν να δείξουν την φυλετική πανάρχαια κτήση της γης. Η Ελλάδα για αυτούς είναι η Griechenland=Η γη των Γραικών. Οι Deutsch, είναι οι γερμανοί, για την ακρίβεια είναι το κοινό όνομα που έχουν αποδεχθεί οι πολλές φυλές-κρατίδια των Γερμανών. Για αυτό προσθέτουν πάντα και το Bundes=Ενωμένο, πριν από το Bundestag και από το Bundes Republic Deutschland= Ενωμένη Δημοκρατία της Γερμανίας.
Σε ό,τι αφορά την Γαλλία και τους Γάλλους, εμείς μόνοι τους ονομάζουμε στην ουσία Γαλάτες. Όλοι οι υπόλοιποι στην Ευρώπη, νότιοι και βόρειοι, με μια παραλλαγή του France-Francs, τους ονομάζουν Φράγκους. Με το ίδιο μάλιστα όνομα ονομάζουν και οι Γάλλοι τη χώρα τους και έχουν κρατήσει το Caulloise μόνο για τη μάρκα των τσιγάρων. Οι Γερμανοί πάλι, ονομάζουν την Γαλλία Franc-Reich=Κράτος των Φράγκων και όχι Franc-land=Γη των Φράγκων. Εμείς, με το όνομα Φραγκιά-Φράγκος, ονομάζαμε κάποτε και ακόμη το κάνουμε, το σύνολο σχεδόν της δυτικής Ευρώπης. Και πολύ σωστά, αφού οι Φράγκοι ήταν γερμανική φυλή, που είχε εξαπλωθεί σε μεγάλη έκταση στην Γαλλία, Γερμανία και Φλάνδρα. Το ίδιο και οι Γότθοι, που είναι ένα άλλο κλαδί του γερμανικού δέντρου. Όλα αυτά τα ονόματα κρύβουν από πίσω τους τεράστιες αλήθειες για τα έθνη και τους λαούς και πολύ περισσότερα πράγματα από όσα μπορεί να φανταστεί κανείς, ακόμη και σήμερα.
Το Γαλατικό στοιχείο και το Κελτικό, που υπό γερμανική πίεση υποχώρησε κάποτε, το συναντά κανείς σήμερα στην Ιρλανδία, Ireland και στους Irish, στην Bretagne της Γαλλίας (σημείο τριβής με την Αγγλία για τη χρήση του ονόματος, ανάλογο με το μακεδονικό), στους Ουαλούς, Wales και στους Σκώτους Scotland, Scottish. Είναι αξιοσημείωτο το πώς οι λαοί διατηρούν τις μνήμες τους μέσα από την ονοματολογία ακόμη και των ποδοσφαιρικών τους ομάδων, π.χ. η Celtic, Celsy, για να δηλώσουν το παρελθόν της καταγωγής τους. Η χώρα των γερμανοφυών Ολλανδών, για εμάς ονομάζεται Ολλανδία-Holland, όπως και για τους περισσότερους λαούς, αλλά οι ίδιοι ονομάζουν την χώρα Nederland και τους εαυτούς τους Dutch. Οι Ισπανοί και οι Ιταλοί ονομάζονται από όλους ως έχουν, το ίδιο και οι Πορτογάλοι, μόνο που εδώ έχουμε τους Γαλάτες-Κέλτες της δυτικής Ιβηρικής. Η Φινλανδία είναι για όλους Finland αλλά για τους Φινλανδούς είναι Suomi. Η Ρωσία και οι Ρώσοι αποκαλούνται επίσης από όλους Russia, Russian, και Russland=Γη των Ρως και το ίδιο όνομα έχουν οι ίδιοι για τον αυτοπροσδιορισμό τους. Οι Αλβανοί και η Αλβανία ονομάζονται έτσι από όλους, αλλά οι ίδιοι προτιμούν το Shqipëria. Να μην επεκταθώ περισσότερο όμως σε άλλες χώρες και σε άλλα ονόματα, όπως England, Saxons κ.α, όπου η ονοματολογία μετατρέπεται κυριολεκτικά σε ένα ιστορικό πάζλ.
Ας έρθουμε τώρα στην Ελλάδα. Αν μπορούσαμε να τραβήξουμε μια νοητή γραμμή από βορρά σε νότο, θα διαπιστώναμε το εξής. Σε όλη τη δύση μας αποκαλούν Greeks και την χώρα μας Greece. Σε όλη την ανατολή όμως και σε λαούς με ανατολική προέλευση μας αποκαλούν Yunan και την χώρα Yunani-stan=Χώρα των Ιώνων. Που είναι το παράξενο; Πουθενά! Έγραψα προηγουμένως, ότι ακόμη και για τα ίδια πράγματα πολλές φορές, δίνονται διαφορετικά ονόματα, ανάλογα με τα ποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πράγματος γνωρίζει κανείς, ή σε ποια έχει επικεντρωθεί η προσοχή του ονοματοδότη. Ολόκληρη η δυτική Ευρώπη, μέσω των Ρωμαίων και των αρχαίων Ιταλών, είχε γνωρίσει την ελληνική φυλή των Γραικών που ήταν η πλησιέστερη προς αυτούς. Άπαξ και η πρώτη επαφή των δυτικών μαζί μας εντυπώθηκε στη συνείδηση τους με το όνομα Γραικός, το όνομα ήταν πλέον αδύνατο να αλλάξει. Χρησιμοποιήθηκε για να προσδιορίσει, δια μέσω του μέρους, το σύνολο των ελληνικών φυλών. Μήπως, όμως, θα πρέπει να σιχτιρίζουμε τους Γραικούς για αυτό; Διότι φαίνεται ότι σε εμάς αρέσει περισσότερο να μας λένε Έλληνες, λες και οι Γραικοί ήταν Αιθίοπες. Η ανατολή από την άλλη, γνώρισε, όπως είναι φυσικό, την πλησιέστερη προς αυτήν ελληνική φυλή, τους Ίωνες της Μ. Ασίας και έτσι με το όνομα αυτό ονόμασαν όλες τις ελληνικές φυλές Yunan. Μήπως τελικά θα πρέπει να απαρνηθούμε και αυτούς;
Θα μας φαινόταν, λοιπόν, παράξενο, αν συνέβαινε τελικά το αντίθετο. Δηλαδή, να μας ονομάσουν Γραικούς οι της ανατολής και Ίωνες οι της δύσης. Πώς όμως μπορεί να ονομάσει κάποιος αυτό που ΔΕΝ έχει γνωρίσει και να του δώσει το όνομα που ο ίδιος αγνοεί; Ωστόσο, εδώ υπάρχει μια «αντινομία», που η έρευνα της μπορεί να μας δώσει μια πολύ σημαντική ιστορική πληροφορία. Οι Ρώσοι για παράδειγμα, μας αποκαλούν επίσης Греция και Грек. Αυτό είναι όντως παράξενο, διότι η απόμακρη θέση της Ρωσίας και ο χρόνος της ιστορικής της εμφάνισης, αποκλείει μια γνωριμία της με την αρχαία ελληνική φυλή των Γραικών. Άρα, από κάπου αλλού το έμαθαν, από πού όμως;
Οι Ρώσοι χρησιμοποιούν το ίδιο όνομα που χρησιμοποιούν και οι δυτικοί, ενώ γνωρίζουμε ότι η Ρωσία ήταν απομονωμένη από την Ευρώπη μέχρι τον 18ο αιώνα, εποχή του Μ. Πέτρου. Αντίθετα, είχε στενή και άμεση επαφή με την Ρωμανία και με την Κωνσταντινούπολη, ήδη από τον 9ο-10ο αιώνα. Πώς, λοιπόν, υιοθέτησε το όνομα αυτό και όχι κάποιο άλλο; Ακόμη και αν υποθέσουμε, ότι κάποια στιγμή, κάποιοι Ρώσοι έμποροι έφθασαν μέχρι τη δυτική Ευρώπη, πόσο πιθανό είναι, αφού γνώρισαν το όνομα αυτό από τους Ευρωπαίους, να το μετέφεραν στην Ρωσία, ώστε να εμπεδωθεί έπειτα από όλον τον ρωσικό λαό το όνομα Грек για τους Έλληνες; Τη στιγμή, μάλιστα, που πλήθος Ρώσων, ήδη ορθοδόξων, μπαινόβγαιναν στην Πόλη και οι επαφές των δύο λαών ήταν άμεσες και δίχως ανάγκη μεσολαβητών; Η μόνη λογική εξήγηση είναι, πως οι Ρώσοι ερχόμενοι σε επαφή με τους Ρωμανούς και ζώντας κοντά τους, έμαθαν το όνομα Γραικοί (1), από τους ίδιους, καθώς φαίνεται πως ο όρος ήταν σε πλήρη χρήση από τότε, ως ένα από τα προσδιοριστικά ονόματα της αρχαίας καταγωγής τους. Ήδη από τον 16ο αιώνα χρησιμοποιείται ευρύτατα, όπως βλέπουμε και από το όνομα του αστέρα της Ορθοδοξίας Αγίου Μάξιμου του Γραικού.
Όλα αυτά τα γράφω, σε σχέση με το θέμα που αφορούσε τη διαμαρτυρία της ηθοποιού Κατερίνας Μουτσάτσου, περί του ονόματος Ελλάδα και Έλληνες, Hellas και Hellenes αντί του Greece και Greeks. Φαντάζομαι, ότι την ενδιαφέρει κυρίως η ενημέρωση των δυτικών, αφού εκεί κάνει καριέρα και έτσι υποθέτω πως δεν θα θέλει να αλλάξει και το Yunan-Yunanistan, διότι πράγματι τότε θα δημιουργούσε παγκόσμιο πρόβλημα σύγχυσης σχετικά με την ταυτότητα μας. Να υπενθυμίσω, ότι το όνομα Έλληνες ήταν επίσης το όνομα μιας από τις ελληνικές φυλές, όπως ήταν το Γραικός και το Ίωνας, που χρησιμοποιήθηκε για να συμπεριλάβει όλους τους αυτόχθονες κατοίκους της χώρας. Άρα, πρόκειται καθαρά περί μιας προσωπικής-υποκειμενικής προτίμησης του ενός ονόματος αντί των άλλων, και δεν έχει την έννοια της ιστορικής επανόρθωσης της προσβεβλημένης εθνικής μας ονομασίας. Κανείς, λοιπόν, δεν μας αδικεί, ούτε μας προσβάλλει αποκαλώντας μας Greeks και Yunan. Προσωπικά, δεν θίγομαι όταν με αποκαλούν Γραικό ή Ίωνα, ακόμη και Ρωμιό, πόσο μάλλον που μου αρέσει να αυτοπροσδιορίζομαι σαν Έλληνας, και κανείς δε μπορεί να μου το απαγορεύσει και όλοι παγκοσμίως μου το αναγνωρίζουν. Δέχομαι απόλυτα τον όρο Έλληνας για τον εαυτό μου και τον χρησιμοποιώ, πώς όμως να το επιβάλλω στους άλλους; Εδώ δε μπόρεσα ποτέ να κάνω τους φίλους μου να μάθουν να με λένε με το ωραίο βαπτιστικό μου όνομα, αντί του υποκοριστικού που με έχουν συνηθίσει.
Ωστόσο, δεν είναι απόλυτη αλήθεια, ότι στη δύση χρησιμοποιείται αποκλειστικά ο όρος Greece και Greeks. Ίσως έτσι να φαίνεται σε ανθρώπους, όπως η ωραία κυρία του βίντεο, που δεν έχουν σφαιρική άποψη και που δεν έχουν ψάξει ποτέ σε ξένη επιστημονική βιβλιογραφία, (τι να την κάνουν στο επάγγελμα τους άλλωστε), ώστε να συναντήσουν τους επαναλαμβανόμενους από ξένους συγγραφείς όρους όπως: Hellenism, Hellenistic, Hellenischer. Τι να πούμε όμως και στον Αθανάσιο Διάκο, που προχθές ακόμη ήταν η επέτειος του μαρτυρίου του, όταν η εθνική του συνείδηση τον βάζει να λέει: «Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω…». Όσο για τον El Greco, ε, αυτός ας πάει να κουρεύεται.
Δείτε, λοιπόν, το αστείο της υπόθεσης. Φανταστείτε έναν άνθρωπο που έχει τρία ονόματα. Για παράδειγμα: Γεώργιος- Παναγιώτης Αλεξίου και κάποιον να λέει: «Ο Παναγιώτης και ο Αλεξίου δεν είναι εντάξει, αλλά ο Γεώργιος είναι το καλύτερο παιδί».
Κάπως έτσι, ένας ξένος που θα ήθελε να κάνει πλάκα, θα έλεγε : «Μα τέλος πάντων, θα πρέπει να είναι πολύ καλύτεροι αυτοί οι Έλληνες από τους Γραικούς και τους Ίωνες, για να κάνει τόση φασαρία η καλλιτέχνης Μουτσάτσου!».
Η αλήθεια είναι, πως είναι πλέον έτοιμη για να της δώσουν κάποιο μεγαλύτερο ρόλο σε ταινία, διότι είναι πια μια «Hellenes» και όχι μια Greek!
Καημένη Ελλάδα! Πόσοι επενδύουν πάνω στο ιστορικό σώμα σου με ανυπόστατες φανφάρες και με τυμπανοκρουσίες πατριωτισμού, για να φτιάξουν καριέρες. Και πόσοι αληθινά, θα έχυναν το αίμα τους για εσένα;
Σημειώσεις:
1. Στα ρωμαϊκά και στα βυζαντινά χρόνια το όνομα Γραικός σημαίνει Έλληνας χριστιανός, ενώ η ονομασία Έλληνας διατηρείται για τους ειδωλολάτρες Έλληνες και στερείται καλής φήμης. Γι’ αυτό στα βυζαντινά χρόνια η ελληνική γραμματεία ονομάζεται «Γραικών γράμματα». Επίσης, λίγο πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453), στη Σύνοδο της Φλωρεντίας, αναφέρουν «συνελθόντες Λατίνοι τε Γραικοί», όπου το Γραικός σημαίνει Έλληνας ορθόδοξος. Στα βυζαντινά χρόνια το όνομα Γραικός επεκτείνεται και στους Σλάβους. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας το όνομα Γραικός το προτιμούν οι ξενιτεμένοι Έλληνες. Ο Κοραής απαντώντας σε κατηγορίες εναντίον του, αναφέρει πως προτιμάει την ονομασία Γραικός «και ως ιστορικώς παλαιοτέραν και διότι ούτω μας ονομάζουσι όλα τα φωτισμένα Έθνη της Ευρώπης». Μετά την επικράτηση της Επανάστασης άρχισε να επιβάλλεται το Έλληνας αντί Γραικός και Ρωμιός.
Το όνομα «Γραικός» παραδίδεται αρχαιότατο, αφού κατά τον Αριστοτέλη και τα «Μετεωρολογικά» του, «Γραικοί» ονομάζονταν οι Έλληνες που κατοικούσαν, μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, στη Δωδώνη και στον Αχελώο (“…ούτος περί τον ελληνικόν εγένετο τόπον μάλιστα και τούτου περί την Ελλάδα την αρχαίαν. Αύτη δε εστίν η περί Δωδώνην και τον Αχελώον…. ώκουν γαρ οι Σελλοί ενταύθα και οι καλούμενοι τότε μεν Γραικοί νυν δε Έλληνες”). Από την πλευρά του, ο Ησίοδος αναφέρει τον ήρωα Γραικό, γιο του Δία και της Πανδώρας («Πανδώρη Διί πατρί Θεών σημάντορι πάντων μιχθείσ’ εν φιλότητι τέκε Γραικόν»).

 ολυμπία