Η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου (1572)

Αναπαράσταση της σφαγής από τον Ουγενότο ζωγράφο François Dubois_στο βάθος δεξιά φαίνεται να κρέμεται από το παράθυρο το άψυχο σώμα του Κολινύ, ενώ στο βάθος αριστερά η Αικατερίνη των Μεδίκων (μαύρο φόρεμα) περιεργάζεται σωρό πτωμάτων_πηγή wikipedia
Γράφει ο Χείλων
Πριν το ξημέρωμα της 24^ης Αυγούστου 1572, χτύπησαν οι καμπάνες των εκκλησιών στην περιοχή Saint – Germain του Παρισιού. Λίγα λεπτά νωρίτερα στρατιώτες υπό τις διαταγές τουΕρρίκου δούκα του Guise, αφού υπερνίκησαν κάθε αντίσταση, δολοφόνησαν τον Γάλλο ναύαρχο ηγέτη των Ουγενότων,Gaspard de Coligny, στην κρεβατοκάμαρά του. Κατόπιν έριξαν το σώμα από το παράθυρο, όπου εξαγριωμένα πλήθη το ακρωτηρίασαν, κόβοντας το κεφάλι και τα χέρια και το έσυραν στους δρόμους του Παρισιού. Καθώς ο  Ερρίκος αποχωρούσε από την οικία του Coligny, ακούσθηκε να λέγει «εντολή του βασιλέα»

Η δολοφονία προκάλεσε πρωτοφανή έκρηξη μίσους κατά των Προτεσταντών σε ολόκληρη την πόλη. Στις φοβερές ημέρες που ακολούθησαν, περίπου 3.000 Ουγενότοι σκοτώθηκαν στο Παρίσι και περίπου 8.000 σε άλλες επαρχιακές πόλεις.
Αυτή η εποχή του αίματος γνωστή ως σφαγή την ημέρα του Αγίου Βαρθολομαίου, απέκλεισε κάθε ελπίδα των Ουγενότων να μετατρέψουν την Γαλλία σε ένα προτεσταντικό βασίλειο, αποτελώντας συνάμα ένα από τα πιο φρικιαστικά συμβάντα τηνεποχή της Μεταρρύθμισης.
Η κρίσιμη δεκαετία
Οι ιστορικοί έχουν προ πολλού αναλύσει τα αίτια των σφαγών του 1572. Βασιζόμενοι στον Francis Hotman De Furoribus Gallicis(1573) προτεστάντες διερμηνείς του 16^ου αιώνα έχουν σκιαγραφήσει τον Coligny και τους ομοθρήσκους του ως ηρωικά θύματα ενός προμελετημένου σχεδίου κατά του κινήματος των Ουγενότων, το οποίο καθοδηγήθηκε από την μισητή βασιλομήτορα, Αικατερίνη των Μεδίκων.

Αικατερίνη των Μεδίκων
Από την άλλη πλευρά, οι Καθολικοί ιστορικοί, συνήθως υποστηρίζουν την βασιλική ερμηνεία που εξέδωσε ο βασιλέας Κάρολος ΙΧ  δύο ημέρες αφότου ξεκίνησαν τα επεισόδια. Σύμφωνα με αυτήν, ο βασιλέας και το συμβούλιο διέταξαν την χρήση βίας ως ενδεδειγμένη ενέργεια προκειμένου να προστατεύσουν το Καθολικό στέμμα από μια Προτεσταντική εξέγερση.
Παρόλο που οι διαφορές παραμένουν, σήμερα οι ιστορικοί σε γενικές γραμμές συμφωνούν ότι οι σφαγές μπορούν να ερμηνευθούν, μόνο υπό το πρίσμα των επικίνδυνων πολιτικών εξελίξεων και ταραγμένων θρησκευτικών διαφορών της προηγούμενης δεκαετίας.

Κάρολος ΙΧ
Ο πρόωρος θάνατος από ατύχημα σε αγώνες κονταρομαχίας, τουβασιλέα Ερρίκου ΙΙ το 1559 προκάλεσε μια παρατεταμένη πολιτική κρίση στη Γαλλία. Οι γιοί του, που τον διαδέχτηκαν –Φραγκίσκος ΙΙ (1559-60) Κάρολος ΙΧ (1560-74) και Ερρίκος ΙΙΙ (1574-89) ήσαν νέοι και αδύναμοι, υποταγμένοι στην φιλόδοξη μητέρα τους και ευάλωτοι στην χειραγώγηση από τις ισχυρές φατρίες ευγενών.
Η εκρηκτική εξάπλωση του Προτεσταντισμού στη Γαλλία το μόνο που επέτυχε ήταν να επιδεινώσει την ήδη τεταμένη πολιτική κατάσταση. Το 1562, υπήρχαν περίπου 2.000.000 Προτεστάντεςκαι σχεδόν 1.250 εκκλησίες στην Γαλλία, οι οποίες επιβίωναν  παρά τις επανειλημμένες επικρίσεις του βασιλικού οίκου και τις σκληρές διώξεις.
«Έχουμε εκκλησίες σε σχεδόν όλες τις πόλεις του βασιλείου» καυχιόταν ο Jean Morély, «και σύντομα θα υπάρξουν και άλλες στις πόλεις που δεν διαθέτουν». Αυτή η υπέρμετρη αισιοδοξία διαλύθηκε την άνοιξη του 1562 με την έναρξη του πολέμου. Ωστόσο, το ισχυρό Προτεσταντικό κόμμα παρέμενε ένας επικίνδυνος παράγοντας στην Γαλλική πολιτική κρίση.
Στην επόμενη δεκαετία η Αικατερίνη και ο Κάρολος IX αντιτάχθηκαν στις δύο ανταγωνιστικές παρατάξεις ευγενών. Το κόμμα των Ουγενότων διηύθυνε ο ναύαρχος Κολινύ, (μέχρι το θάνατό του το 1569) και οι νέοι Βουρβόνοι πρίγκιπες Ερρίκος της Ναβάρα και Ερρίκος του Κοντέ. Ο ναύαρχος επιδίωξε νομική αναγνώριση και την ελευθερία λατρείας για την εκκλησία των Μεταρρυθμιστών. Η καθολική πλευρά, διευθυνόταν από την ισχυρή οικογένεια των Guise, υπερασπιζόμενη την μακρόχρονη Γαλλική παράδοση του «ένας βασιλέας, μια πίστη, ένας νόμος» και απαίτησε την εξόντωση της Προτεσταντικής αίρεσης.
Η βία σκλήρυνε αμφότερες τις θέσεις των Καθολικών και Ουγενότων και τροφοδότησε την λαϊκή δυσαρέσκεια. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας πριν την ημέρα του Αγίου Βαρθολομαίου, η Γαλλία καταστράφηκε από τρεις διαδοχικούς θρησκευτικούς πολέμους. Ο πρώτος άρχισε τον Απρίλιο 1562 και λίγο μετά ο Φράνσις Δούκας του Γκιζ και οι στρατιώτες του έσφαξαν περίπου 60 Προτεστάντες που εκκλησιάζονταν σε έναν αχυρώνα στο Vassy.

Φράνσις δούκας του Γκύζ
Ο πόλεμος τελείωσε ένα χρόνο αργότερα όταν ο Φράνσις δολοφονήθηκε. Η οικογένεια υποσχέθηκε να εκδικηθεί το θάνατό του σκοτώνοντας τους Κολινύ, τους οποίους (μάλλον εσφαλμένα) θεωρούσε ότι είχαν διατάξει την δολοφονία. Αυτή η φρενίτιδααιρετικής βίας και εκδίκησης επανεμφανίστηκε στον δεύτερο(1567-68) και τρίτο (1568-70) θρησκευτικό πόλεμο, καθώς και σε εκατοντάδες τοπικές ταραχές και σφαγές.
Η ιστορικός Natalie Zemon Davis έχει επισημάνει ότι στις θρησκευτικές ταραχές οι Ουγενότοι συνήθιζαν να επιτίθενται στις ιδιοκτησίες, ενώ οι Καθολικοί σε ανθρώπους. Ωστόσο αμφότεροι χρησιμοποιούσαν θανατηφόρες μεθόδους.
Προτεστάντες λεηλάτησαν και βεβήλωσαν εκκλησίες, έσπασαν εικόνες και επιτέθηκαν σε ιερείς και μοναχούς. Σε μια διαδήλωση στην εκκλησία του Saint Médard, το 1561, παρέλασαν στους δρόμους, φωνάζοντας «Το Ευαγγέλιο, το Ευαγγέλιο πού είναι οι ειδωλολάτρες ιερείς»
Καθολικοί με τη σειρά τους, εξύβριζαν και λιθοβολούσαν Ουγενότους, έκαψαν προτεσταντικές Βίβλους και βιβλία και διέκοπταν θρησκευτικές λειτουργίες, προκειμένου να καθαρίσουν τις πόλεις από την ρύπανση της αιρέσεως. Ορισμένες φορές έπαιρναν πιο δραστικά μέτρα, υποκινούμενοι από φανατικά κηρύγματα ή ανακοινώσεις, όπως αυτή που δημοσιεύτηκε στο Παρίσι το 1566 προτρέποντας: «Σκοτώστε τους….κάψτε τους χωρίς τύψεις».
Οι σφαγές λόγω θρησκευτικού μίσους έγιναν ολοένα και πιο συχνές. Στους μήνες πριν την ημέρα του Αγίου Βαρθολομαίου, έξαλλα πλήθη δολοφόνησαν Προτεστάντες στις πόλεις Orange,Rouen, Troyes και Dieppe. Ο Γάλλος βασιλέας ήταν ανίκανος να σταματήσει τη βία.
Προοίμιο της σφαγής
Την Δευτέρα, 18 Αυγούστου 1572, ο Προτεσταντικός πρίγκιπαςΕρρίκος της Ναβάρρα παντρεύτηκε την Μαργαρίτα των Βαλουά, αδελφή του βασιλέα Καρόλου ΙΧ, σε μια λαμπρή τελετή στον καθεδρικό ναό της Παναγίας των Παρισίων. Την εβδομάδα που ακολούθησε, οι Γάλλοι προύχοντες επιδόθηκαν σε πολυτελείς δεξιώσεις και επίσημες εκδηλώσεις. Οι Προτεστάντες ευγενείς της Ναβάρρα, Κολινύ και Κοντέ ήσαν καλεσμένοι στον γάμο και κινούνταν στην πόλη ελεύθερα χωρίς πρόβλημα.
Η μοναρχία, ήλπιζε ότι αυτή η συμμαχία γάμου μεταξύ Βαλουά και Βουρβόνων θα βοηθούσε να θεραπευθεί το σεκταριστικό μίσος και να δοθεί τέλος στον δεκαετή εμφύλιο. Ωστόσο, οι θρησκευτικές εντάσεις παρέμειναν, καθότι οι Καθολικοί ιεροκήρυκες είχαν απειλήσει ότι ο εν λόγω γάμος θα επέσυρε την οργή του Θεού. Συγκεκριμένα ο επίσκοπος Simon είχε πει στο κήρυγμά του: «ο Θεός δεν θα ανεχθεί αυτόν τον απεχθή γάμο». Οι Καθολικοί υποψιάζονταν ότι ο βασιλικός γάμος κατεδείκνυε την προθυμία του βασιλέα να συνεργασθεί με ορκισμένους εχθρούς και αιρετικούς.
Η προσέγγιση αυτή μεταξύ Στέμματος και Ουγενότων είχε επίσης και δυσάρεστες πολιτικές επιπτώσεις. Φάνηκε ότι ο Κάρολος ενέκρινε το σχέδιο του Κολινύ για την «εξαγωγή» Γαλλικών θρησκευτικών πολέμων στην Ολλανδία, στέλνοντας μια στρατιωτική δύναμη, εναντίον του Ισπανικού στρατού του Δούκα της Άλβα, οι οποίοι είχαν επιτεθεί στους Ολλανδούς Προτεστάντες στα βόρεια σύνορα της Γαλλίας. Σύμφωνα με την άποψη των Καθολικών, τόσο ο απορριπτέος γάμος, όσο και η επιρροή του Κολινύ στην αυλή το καλοκαίρι του 1572, απειλούσαν να προκαλέσουν πόλεμο με την Ισπανία. Τελικά η φαντασμαγορία και οι εορταστικές εκδηλώσεις γύρω από το βασιλικό γάμο δεν κατεύνασαν τους φόβους και την υπάρχουσα δυσαρέσκεια.
Η εύθραυστη ηρεμία διαλύθηκε το πρωί της Παρασκευής στις 22 Αυγούστου όταν ένας επίδοξος δολοφόνος ονομαζόμενοςMaurevert πυροβόλησε δύο φορές από ένα παράθυρο, τραυματίζοντας τον Coligny στο δεξί και το αριστερό χέρι, καθώς επέστρεφε από μια συνάντηση με τον βασιλέα. Οι σύντροφοι του ναυάρχου έσπευσαν να τον οδηγήσουν σε ασφαλές μέρος, στο οποίο κατέφθασαν σύντομα και άλλοι Ουγενότοι προύχοντες.

Ναύαρχος Gaspard II de Coligny
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας ο βασιλέας και οι σύμβουλοί του επισκέφθηκαν τον ναύαρχο και βρήκαν τους Ουγενότους θυμωμένους και δύσπιστους, απαιτώντας την άμεση βασιλική δράση και εκδίκηση. Ο Κολινύ και η παρέα του ικανοποιήθηκαν εν μέρει, από τις επανειλημμένες υποσχέσεις του Καρόλου IX ότι ο δολοφόνος θα βρεθεί και θα τιμωρηθεί. Οι φήμες για την απόπειρα δολοφονίας και την οργισμένη αντίδραση των Ουγενότων εξαπλώθηκαν γρήγορα μέσα στους δρόμους του Παρισιού, εντείνοντας το κλίμα καχυποψίας, φόβου και μίσους.
Οι ιστορικοί κατηγορούν την Αικατερίνη των Μεδίκων ότι προσέλαβε τον Maurevert για να σκοτώσει τον Κολινύ. Υποστηρίζουν ότι η βασιλομήτωρ φθονούσε την επιρροή του ναυάρχου τον γιο της Κάρολο και επιθυμούσε να αποτραπεί ο πόλεμος με την Ισπανία. Άλλοι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι ο Maurevert έδρασε μόνος ή μισθώθηκε από τον δούκα του Άλβα. Πιθανότερο (αν και αδύνατο να αποδειχθεί) η δολοφονία διατάχθηκε από ένα ή περισσότερα μέλη της οικογένειας Γκύζ, επιδιώκοντας να ικανοποιήσουν την μακροχρόνια βεντέτα εναντίον του Κολινύ. Ανεξάρτητα από το κίνητρο, η αποτυχημένη επίθεση ήταν το έναυσμα που πυροδότησε την γενική σφαγή δύο ημέρες αργότερα

Συνεδρίαση του βασιλικού συμβουλίου_πίνακας του Giorgio Vasari για τον Πάπα Γρηγόριο 13ο_Βατικανό_πηγή wikipedia
Σε έκτακτη συνεδρίαση το βασιλικό συμβούλιο το βράδυ του Σαββάτου 23 Αυγούστου, αποτελούμενο από τον βασιλέα, τον αδελφό του Ερρίκο, τον δούκα του Ανζού, την Αικατερίνη και άλλους έμπιστους συμβούλους κατέληξε στην απόφαση ότι οι ηγέτες των Ουγενότων πρέπει να θανατώνονται. Η ευθύνη για την θανάτωση δόθηκε στη βασιλική φρουρά και τους στρατιώτες του Ανζού, υπό τις διαταγές του Ερρίκου, του δούκα του Γκύζ και του Δούκα του Aumale.
Το ίδιο βράδυ, ο βασιλέας διέταξε τον δήμαρχο να κλείσει τις πύλες της πόλης, να αλυσοδέσει τις βάρκες στον Σηκουάνα και να κινητοποιήσει την πολιτοφυλακή. Οι ιστορικές πηγές δεν διασαφηνίζουν αν η απόφαση του Συμβουλίου ελήφθη λόγω πανικού, από μια πραγματική ή φανταστική συνωμοσία των Ουγενότων, ή μια υπολογισμένη προσπάθεια να εξολοθρευθεί ή να αποδυναμωθεί η ηγεσία τους, ενόψει του επικείμενου εμφυλίου πολέμου. Ωστόσο αυτό που είναι βέβαιο, είναι ότι το σχέδιο δεν ήταν προμελετημένο, αλλά προέκυψε ως απάντηση στην κρίση που δημιουργήθηκε από την επίθεση του Maurevert στον Κολινύ. Προφανώς το Συμβούλιο δεν είχε προβλέψει τη βία του όχλου που θα πυροδοτούσαν οι βασιλικές κυρώσεις για τις δολοφονίες.
Η περίοδος αιματοχυσίας
Οι σφαγές ξεκίνησαν περίπου στις 4 το πρωί. Αφού δολοφόνησε τον Κολινύ, η βασιλική φρουρά στράφηκε στους άλλους Ουγενότους ηγέτες. Ορισμένοι εκτελέστηκαν με ξίφος ενώ κοιμόντουσαν, ενώ άλλοι πυροβολήθηκαν με αρκεβούζια καθώς προσπαθούσαν να διαφύγουν. Στο Λούβρο, οι πρίγκιπες των Βουρβόνων, Ναβάρα και Κοντέ είχαν τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό, την ώρα που τριάντα σύντροφοί τους δολοφονούνταν εν ψυχρώ.
Μέχρι το ξημέρωμα η πολιτοφυλακή της πόλης και Καθολικοί εξτρεμιστές είχαν αρχίσει ένα παρατεταμένο όργιο δολοφονιών και λεηλασιών. Όχλος επιτέθηκε σε Προτεστάντες στα σπίτια τους, σκοτώνοντας αδιακρίτως άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Τα άψυχα σώματα συχνά διαμελίζονταν τους, σέρνονταν μέσα στους δρόμους και κατόπιν ρίχνονταν στον Σηκουάνα. Την ίδια ώρα εκδικητές Ουγενότοι, αναζητούσαν ύποπτους Προτεστάντες και λεηλατούσαν τα σπίτια και τα μαγαζιά τους.
Παρά τις βασιλικές εκκλήσεις για ηρεμία, η βία συνεχίστηκε στο Παρίσι για σχεδόν μια εβδομάδα. Σε αυτή την περίοδο αιματοχυσίας, ο Hotman αναφέρει με κυνικότητα «το κυνήγι Ουγενότων έγινε ένα δημοφιλές άθλημα».
Η βία σύντομα επεκτάθηκε και σε άλλες πόλεις του βασιλείου. Στην Ορλεάνη οι σφαγές άρχισαν στις 26 Αυγούστου όταν Καθολικοί εξτρεμιστές οδήγησαν Προτεστάντες στο τείχος της πόλης και τους έσφαξαν, χλευάζοντας την ίδια στιγμή τα θύματά τους, ψέλνοντας τον πρώτο στίχο από τους Ψαλμούς 43: «Δικαίωσέ με, Θεέ μου…………και φύλαξέ με από τους κακούς ανθρώπους». Σε διάστημα δύο ημερών περίπου 1.000 άτομα (άνδρες  -γυναίκες – παιδιά) είχαν σκοτωθεί.
Στην Λυών στις 29 Αυγούστου, αξιωματούχοι της πόλης έθεσαν Προτεστάντες υπό προστατευτική κράτηση στα μοναστήρια και τις φυλακές της πόλης. Δύο ημέρες αργότερα, έξαλλα πλήθη εισέβαλλαν και έσφαξαν τους κρατούμενους. Μάρτυρες ανέφεραν ότι ο ποταμός Ρήνος έρεε κόκκινος με αρκετές χιλιάδες ακρωτηριασμένα πτώματα.
Δεκάδες Γαλλικές πόλεις κατέστησαν κοινωνοί της θανατηφόρας βίας από τον Αύγουστο έως τα τέλη Οκτωβρίου, μεταξύ των οποίων οι Rouen, Saumur, Bourges, Meaux, Bordeaux καιToulouse. Η φρίκη αυτών των μηνών, αποτυπώνεται σε μια διπλωματική αναφορά της Γενεύης: «Η Γαλλία στο σύνολο της είναι λουσμένη με αίμα αθώων ανθρώπων και καλυμμένη με πτώματα Ο αέρας είναι γεμάτος με τις κραυγές και τα βογκητά ευγενών και απλών ανθρώπων, γυναίκες και παιδιά σφαγιάστηκαν από τα πλήθη χωρίς έλεος».
Πολλοί Προτεστάντες κατάφεραν να διαφύγουν και ορισμένοι βρήκαν καταφύγιο σε οχυρά Ουγενότων του Sancerre και LaRochelle. Χιλιάδες άλλοι εγκατέλειψαν την Γαλλία, κατευθυνόμενοι για Γενεύη, Βασιλεία, Στρασβούργο, ή Λονδίνο. Οι πρόσφυγες έφεραν μαζί τους ιστορίες συγκλονιστικής κτηνωδίας αλλά και εξαιρετικού θάρρους

Ένα νεαρό αγόρι – ο μέλλων δούκας της La Force – προσποιείτο τον νεκρό σε έναν παριζιάνικο δρόμο για αρκετές ώρες κάτω από τα πτώματα του πατέρα και του αδελφού του. Ένας Καθολικός άνθρωπος βρήκε τελικά το αιμόφυρτο αγόρι και το έκρυψε σπίτι του, μέχρι να να οδηγηθεί σε ασφαλές μέρος.
Εξίσου δραματική ήταν η περίπτωση του Pierre Merlin, εφημέριου του Κολινύ. Ευρισκόμενος στο πλευρό του ναυάρχου τις στιγμές πριν τον θάνατό του, ο Merlin κατέφυγε σε έναν αχυρώνα και κρύφτηκε στα άχυρα επί τρεις ημέρες, αποφεύγοντας τους στρατιώτες που τον έψαχναν. Στη συνέχεια, αυτός και η οικογένειά του βρήκαν καταφύγιο στο σπίτι μιας αρχόντισσας, που τους μετέφερε από το Παρίσι στο αγρόκτημά της.
Αυτές οι ιστορίες επιβεβαιώνουν, ότι ορισμένοι Προτεστάντες επέζησαν χάρη στη συνδρομή των Καθολικών γειτόνων τους, οι οποίοι διακινδύνευσαν τη ζωή τους για την προστασία των καταδιωκόμενων Ουγενότων.
Στους μήνες που ακολούθησαν την Ημέρα του Αγίου Βαρθολομαίου, χιλιάδες Προτεστάντες ανακάλεσαν την πίστη τους. Για κάποιους, ήταν μια προσωρινή συμβιβαστική λύση, προϊόν βασανιστηρίων ή θανάσιμου κινδύνου. Για άλλους, ήταν μια μόνιμη απόφαση να εγκαταλείψουν μια θρησκευτική κατεύθυνση που πλέον φαινόταν μάταιη.
Ένας αυτόπτης μάρτυρας ανέφερε περισσότερες από 5.000 αποκηρύξεις μόνο στο Παρίσι μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου. Ακόμα και οι πρίγκιπες Ναβάρα και Κοντέ δέχθηκαν απειλές και (προσωρινά) μετέπεσαν στον Καθολικισμό. Ανανεωμένα ηγέτες είχαν μείνει άναυδοι. Ο Theodore Beza παρατηρεί: «Ο αριθμός των αποστατών υπερβαίνει κάθε καταμέτρηση».
Τα στοιχεία δείχνουν ότι όλες αυτές οι αποκηρύξεις δεν ήταν απλά προϊόν φόβου ή δειλίας. Τουλάχιστον κάποιοι Προτεστάντες σοκαρίστηκαν από την προφανή αδιαφορία του Θεού για το πρόβλημά τους και είδαν την σφαγή ως θεϊκή κρίση εναντίον τους. Για τους Προτεστάντες, η βάναυση σφαγή έθεσε καίρια ερωτήματα: Γιατί ο Θεός παρέμεινε σιωπηλός; – Ο Θεός απέρριψε τον Εκκλησία του; Αυτά τα ερωτήματα παρέμειναν επί μακρόν μετά τις σφαγές που έληξαν περί τα τέλη Οκτωβρίου 1572.
Καθώς η βία υποχώρησε οι Καθολικοί και Προτεστάντες συγγραφείς προσπάθησαν να περιγράψουν και να ερμηνεύσουν την εποχή της αιματοχυσίας. Οι Καθολικοί στην Ρώμη και την Ισπανία πανηγύρισαν την είδηση των σφαγών. Ο Πάπας θέσπισε ακόμη και ειδικό μετάλλιο για τον εορτασμό της «ιεράς» εκδήλωσης. Για πολλούς ο θάνατος τόσων πολλών «αιρετικών» ήταν ένα θαύμα, το οποίο φάνηκε να επιβεβαιώνεται από την εμφάνιση ενός διάττοντα αστέρα στο νυχτερινό ουρανό του Νοεμβρίου.
Αντίθετα, οι Προτεστάντες συγγραφείς παρομοίασαν τα απάνθρωπα γεγονότα του 1572 με την πανάρχαια ιστορία των «εκλεγμένων» ανθρώπων του Θεού που αγωνίζονται ενάντια στον Σατανά και τους υπηρέτες του. Παρά την τρομερή δυστυχία και θλίψη, το ερώτημα θα παραμείνει – Ο λαός του Θεού θα δικαιωθεί; Προτεστάντες όπως Beza επέμειναν σε αυτήν την ελπίδα. «Η Εκκλησία ποτέ δεν θριαμβεύει παρά μόνο με τον σταυρό».
Η αποτίμηση των σφαγών
Η Ημέρα του Αγίου Βαρθολομαίου άλλαξε δραματικά το πολιτικό και θρησκευτικό τοπίο της Γαλλίας. Οι Ουγενότοι έχασαν πολλούς από τους ευγενείς επικεφαλής και στρατιωτικούς ηγέτες. Ο Ναβάρα παρέμεινε ζωντανός αλλά αναξιόπιστος και χρειάστηκε πάνω από μια δεκαετία για να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη και υποστήριξη των ομοθρήσκων του. Η ιδεολογία των Ουγενότων απ’ ότι φαίνεται σύμφωνα με τα λόγια ενός σύγχρονου είχε «απολύτως ηττηθεί»

Η πολιορκία της Λα Ροσέλ η οποία ξεκίνησε μετά τις σφαγές (1572 – 1573).
Οι σφαγές συνεχίσθηκαν – και εντάθηκε – ο κύκλος της βίας και του πολέμου στη Γαλλία. Λίγες εβδομάδες μετά το θάνατο του Κολινύ, οι Καθολικές δυνάμεις ξεκίνησαν τον τέταρτο θρησκευτικό πόλεμο πολιορκώντας τα Προτεσταντικά προπύργιαSancerre και La Rochelle. Οι ενώσεις των Ουγενότων της νότιας Γαλλίας στη συνέχεια επαναστάτησαν εναντίον της βασιλικής εξουσίας, θέτοντας τα θεμέλια ενός «κράτους εν κράτει».
Πολιτικά φυλλάδια γραμμένα από Ουγενότους συγγραφείς όπως ο Francis Hotman, Theodore Beza και Lambert Daneau παρείχαν αιτιολόγηση (και ενθάρρυνση) για τις εν λόγω πράξεις αντίστασης. Υποστήριξαν ότι οι βασιλείς που χρησιμοποίησαν τυραννία για να κυβερνήσουν, έπρεπε να υποστούν τις συνέπειες μιας επανάστασης.
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν την Ημέρα του Αγίου Βαρθολομαίου, οι Ουγενότοι ουδέποτε εμπιστεύθηκαν τους βασιλείς Valois. Η Γαλλία συγκλονίστηκε από τέσσερις θρησκευτικούς πολέμους. Οι Μεταρρυθμιστικές Εκκλησίες αγωνίστηκαν για επιβίωση σε ένα κλίμα καταστολής, πολιτικής αστάθειας και κοινωνικής αναταραχής. Παρόλο που οι Ουγενότοι εξέφρασαν την ικανοποίησή τους με την υπογραφή τουΔιατάγματος της Νάντης (1598) και τις περιορισμένες ελευθερίες που υποσχόταν, εντούτοις αναγνώρισαν ότι οι προοπτικές για μεταρρύθμιση είχαν περιοριστεί δραματικά. Οι Προτεστάντες θα παρέμεναν μια μη δημοφιλής μειονότητα, που θα ζούσε «υπό τον Καθολικό σταυρό» στην Γαλλία.
chilonas.wordpress.com