Γιατί απέτυχε το πραξικόπημα στην Τουρκία;

Γράφει ο Κωνσταντίνος Τερζής
Ήταν νωρίς χθες το βράδυ, περίπου στις 9.30. Τα στρατιωτικά οχήματα και σχηματισμοί που είχαν κάνει έντονη την παρουσία τους στα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης, κινήθηκαν προς στρατηγικά σημεία της πόλης και πήραν θέσεις… μάχης… Το πραξικόπημα μόλις είχε ξεκινήσει δημιουργώντας το πρώτο παράδοξο: έγινε σε ώρα αιχμής, ώρα κυκλοφορίας των πολιτών και όχι κατά τη διάρκεια της βαθιάς νύχτας… Ήταν ο πρώτος και ίσως ο πλέον βασικός «κανόνας» που «καταστρατηγούσε» το πέμπτο τουρκικό στρατιωτικό πραξικόπημα. Η συνέχεια ήταν συνώνυμη του χάους, αφού τις 3 πρώτες κρίσιμες ώρες οι πραξικοπηματίες δεν είχαν καταφέρει να καθηλώσουν σειρά στρατηγικών στόχων… Τεσσεράμισι ώρες μετά την έναρξή του, το στρατιωτικό πραξικόπημα της Τουρκίας είχε τελειώσει με παταγώδη αποτυχία…

Πολλά ερωτήματα μπορούν να γίνουν μετά τη νύχτα του χάους στην Τουρκία. Όμως, τα πλέον βασικά αφορούν στο:
- Τι πραγματικά συνέβη όλες αυτές τις ώρες που οδήγησαν στην αποτυχία μίας, λογικά, καλοσχεδιασμένης επιχείρησης;
- Υπήρξε κάποιος καθοριστικός παράγοντας που έγειρε την πλάστιγγα υπέρ της παραμονής του Ερντογάν και λειτούργησε αρνητικά για τους πραξικοπηματίες;
- Ποια θα είναι η Τουρκία της επόμενη ημέρας, του ανίκητου και παντοδύναμου Ερντογάν;

Κατ’ αρχήν θα πρέπει να σημειώσουμε πως οι πραξικοπηματίες έκαναν μία σειρά από βασικά λάθη, ενώ το κέντρο επιχειρήσεών τους δεν ήταν διόλου αποτελεσματικό... Κατέστη επίσης προφανές πως υπήρξαν αστάθμητοι παράγοντες των οποίων η αντιμετώπιση δεν είχε προβλεφθεί, με αποτέλεσμα να υπάρχει εμφανής αποσυντονισμός που συνέτεινε στην κάκιστη εκτέλεση του σχεδίου ανατροπής του Ερντογάν.
Το πρώτο λάθος του πραξικοπήματος αφορούσε στην διαβάθμιση και στην προτεραιότητα εξουδετέρωσης των στόχων που έπρεπε να καταληφθούν και να απενεργοποιηθούν. Αποτέλεσμα αυτού του τραγικού λάθους ήταν να παραμείνουν σε πλήρη επιχειρησιακή ικανότητα η Αστυνομία, η Στρατοχωροφυλακή και το κέντρο των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών (ΜΙΤ) παρά τον βομβαρδισμό που υπέστη αυτό... Η αποτυχία των πραξικοπηματιών να καταστήσουν αδύνατη την εσωτερική πληροφόρηση και επικοινωνία των αντιπάλων τους, αποδείχτηκε το πρώτο βαρύτατο στρατηγικό λάθος, που προδιέγραφε πιθανή αποτυχία.
Το δεύτερο λάθος των πραξικοπηματιών ήταν η επιλογή του στρατιωτικού προσωπικού που θα έπαιρνε μέρος στην υλοποίηση του πραξικοπήματος. Στο σημείο αυτό, το λάθος αποδείχτηκε καθοριστικό, αφού επιλέχθηκαν αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και απλοί στρατιώτες που δεν ήταν διατεθειμένοι και προετοιμασμένοι ψυχικά να «κλειδώσουν» την επιτυχία της επιχείρησης κάνοντας χρήση των όπλων κατά άοπλων πολιτών… Οι εικόνες στρατιωτών που έκλαιγαν, που ήταν απολύτως παθητικοί και συνεργάσιμοι με τους αστυνομικούς, που αρνούνταν να στρέψουν και να χρησιμοποιήσουν τα όπλα τους κατά του πλήθους ή ακόμη και με στρατιώτες που αγκαλιαζόντουσαν με τους πολίτες, ήταν χαρακτηριστικές του τεράστιου λάθους της επιλογής προσωπικού που έγινε από τους μετέχοντες στο πραξικόπημα αξιωματικούς. Και αυτός ήταν ένας σημαντικός παράγοντας αποτυχίας, αφού οι πραξικοπηματίες δεν επέβαλαν ψυχρά την άποψή τους, αλλά βρέθηκαν αντιμέτωποι με τούρκους πολίτες…



Το τρίτο λάθος, εξίσου σημαντικό με τα προηγούμενα, ήταν η αδυναμία των πραξικοπηματιών να συνεργαστούν ή να γίνουν αποδεκτοί από το πολιτικό σύστημα της Τουρκίας. Κανένα Κόμμα της αντιπολίτευσης δεν χαιρέτισε θετικά το πραξικόπημα, καθιστώντας το «ορφανό» ιδεολογικά. Ούτε καν οι Κούρδοι δεν έβγαλαν κάποια έμμεση υποστηρικτική ανακοίνωση. Αυτή η εξέλιξη ήταν τραγική και επέδρασε καταλυτικά στην συνέχεια των εξελίξεων μιας δραματικής βραδιάς για την γειτονική χώρα.
Το τέταρτο λάθος των πραξικοπηματιών ήταν «εσωτερικής» φύσης και αφορούσε τον υπόλοιπο τουρκικό στρατό και τις υπόλοιπες ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας. Παρά τις πρώτες εικόνες απόλυτης επιβολής, οι πραξικοπηματίες δεν είχαν φροντίσει να εξασφαλίσουν την στήριξη ή την ουδετερότητα συγκεκριμένων και πολύ κρίσιμων στρατιωτικών τουρκικών μονάδων. Η αποκήρυξη του πραξικοπήματος από τον διοικητή της 1ης Στρατιάς (εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη), με την σχεδόν ταυτόχρονη αποκήρυξη των πραξικοπηματιών από τον διοικητή του τουρκικού ναυτικού και τον διοικητή των τουρκικών ειδικών δυνάμεων, επέδραμαν καταλυτικά στην ψυχολογία όχι μόνο των πολιτών, αλλά και των συμμετεχόντων στο πραξικόπημα, που ένιωσαν την απειλή της μοναξιάς του εγχειρήματός τους και δεν είχαν πλέον το ψυχολογικό σθένος να στραφούν κατά συναδέλφων τους…

Το επόμενο, το πέμπτο λάθος, ήταν όμως το κρισιμότερο. Ο λάθος υπολογισμός αφορούσε στην αντίδραση των ιδιωτικών τηλεοράσεων και ραδιοφώνων, που για τους δικούς τους λόγους αποφάσισαν να ενημερώνουν με εικόνα και ήχο για όλα όσα γινόντουσαν. Επιπλέον, τα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης αποφάσισαν «να βγάζουν στον αέρα» τόσο τον ίδιο τον Ερντογάν (ο οποίος το προηγούμενο διάστημα είχε κηρύξει πόλεμο κατά των ιδιωτικών ενημερωτικών μέσων) με τον πρωτοφανή μάλιστα παγκοσμίως τρόπο της χρησιμοποίησης μιας εφαρμογής (Face Time) του iPhone, αλλά και τον πρωθυπουργό κ. Γιλντιρίμ, τον πρώην πρόεδρο κ. Γκιουλ και τον πρώην πρωθυπουργό κ. Νταβούτογλου, δίνοντας την σαφή εικόνα της ύπαρξης πολιτικής κυβέρνησης, συσπείρωσης στο πρόσωπο του Ερντογάν και ταύτισής τους με το μήνυμα του Ερντογάν που καλούσε τους πολίτες (ουσιαστικά τους ψηφοφόρους του) να βγούνε στους δρόμους και να αντιμετωπίσουν τους ένοπλους στρατιώτες… Αυτά συνέβησαν τη στιγμή που τα κρατικά μέσα ενημέρωσης είχαν καταληφθεί και η ενημέρωση της χώρας βρισκόταν υπό τον απόλυτο έλεγχο των πραξικοπηματιών. Δυστυχώς, ο «πλουραλισμός» στην ενημέρωση κατά την εξέλιξη του πραξικοπήματος, αποδείχτηκε εκείνος ο κρίσιμος παράγοντας που κατόρθωσε να λειτουργήσει ως ο πρώτος καταλύτης στην αντίδραση των οπαδών και ψηφοφόρων του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ. Οι εξελίξεις μετά από το σημείο αυτό ήταν ραγδαίες και έδωσαν ένα πρώτο σημάδι για την εικόνα της Τουρκίας την επόμενη ημέρα, αφού το μήνυμα του «ηγέτη» και «σουλτάνου», του ισλαμιστή προέδρου της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έγινε αντιληπτό από το ισλαμικό κομμάτι της Τουρκίας.

Την στιγμή που μαίνονταν σκληρές μάχες του Στρατού με την Αστυνομία και της Στρατοχωροφυλακή, τη στιγμή που ελικόπτερα χτυπούσαν στρατόπεδα των ειδικών δυνάμεων, εγκαταστάσεις της Αστυνομίας και της ΜΙΤ, τη στιγμή που γινόταν επιχείρηση κατάληψης του προεδρικού μεγάρου, που το τουρκικό Κοινοβούλιο είχε γίνει στόχος βολών αρμάτων μάχης και βομβαρδισμών από αέρος, εκείνη την ιδιαίτερα στιγμή οι ιμάμηδες άρχισαν να καλούν από τα τζαμιά και να ζητούν από τους καλούς μουσουλμάνους, να βγούνε στους δρόμους και να σταματήσουν το πραξικόπημα. Ξαφνικά, ο Αλλάχ και ο Ερντογάν έγιναν «ένα πράγμα» και η Τουρκία ένα θύμα που μπορούσε να σωθεί μόνο από τον Ερντογάν που είχε την πλήρη θεϊκή στήριξη του Αλλάχ.
Το καθοριστικό λάθος, δηλαδή το δικαίωμα στην ενημέρωση και την άτυπη κυβερνητική προπαγάνδα, το δικαίωμα στην πρόσθεση πληροφοριών που δεν είχαν διασταυρωθεί και προέρχονταν από κυβερνητικούς κύκλους και πηγές, είχε ήδη κλίνει την πλάστιγγα κατά του πραξικοπήματος.
Το πραξικόπημα είχε ήδη αρχίσει να βρίσκεται υπό κατάρρευση, αφού πολλοί από τους στρατιώτες που μετείχαν σε αυτό, αρνούνταν να χρησιμοποιήσουν τα όπλα τους κατά των άοπλων πολιτών. Τα πρώτα μηνύματα «αναμονής» των εξελίξεων από το εξωτερικό, άρχισαν να γίνονται μηνύματα υποστήριξης της κυβέρνησης και της σταθερότητας της Τουρκίας (προσεγμένα απέφευγαν την αναφορά σε στήριξη του Ερντογάν).

Όμως, το μεγαλύτερο, ίσως, λάθος στην εκτέλεση του πέμπτου τουρκικού πραξικοπήματος ήταν η αδυναμία των πραξικοπηματιών να συλλάβουν ή να σκοτώσουν τον Ερντογάν. Ο «σουλτάνος» παρέμενε ζωντανός, κυνηγημένος και κρυπτόμενος κατά τις 3 πρώτες ώρες, αλλά ήταν ζωντανός και απέκτησε το «δικαίωμα» της επικοινωνίας με τους οπαδούς του και με το βαθύ κράτος του Ισλάμ που ο ίδιος είχε φροντίσει να στηριχθεί στον μέγιστο βαθμό. Διέφυγε μαζί με την οικογένειά του με το πρωθυπουργικό αεροπλάνο (όχι το προεδρικό για να μην καταρριφθεί από μαχητικά που πετούσαν στον τουρκικό εναέριο χώρο), επέλεξε να διασωθεί ο ίδιος εγκαταλείποντας την χώρα, αλλά μερικές ώρες αργότερα επέστρεφε φοβισμένος αλλά και θριαμβευτής για να ανακοινώσει την σκληρή και παραδειγματική τιμωρία εκείνων που τον αμφισβήτησαν και επεχείρησαν να τον ανατρέψουν, κάνοντας ο ίδιος χρήση των διαδικτυακών μέσων που κυνήγησε ανηλεώς, επειδή γνώριζε πάρα πολύ καλά την ισχύ τους...
Τραγική ειρωνεία το ότι ο φυγάς επέστρεψε θριαμβευτής, χρησιμοποιώντας ως μοναδικό του όπλο εκείνο ακριβώς που φοβόταν ότι θα τον ανατρέψει. Η μεγαλύτερη τραγική ειρωνεία, όμως, είναι πως ο ίδιος άνθρωπος, ο Ταγίπ Ερντογάν, θα συνεχίσει πιο ενισχυμένος πολιτικά και σίγουρα με αυξημένες αρμοδιότητες πια, να κυβερνά την χώρα που ένα κομμάτι της του έδειξε πως δεν τον εγκρίνει ως «αρχηγό».
Η επιτυχία των πραξικοπηματιών βρίσκεται στην απόλυτη εχεμύθεια που εξασφάλισαν κατά τον σχεδιασμό του.
Η αποτυχία τους εστιάζεται στο ότι δεν μπόρεσαν να διατηρήσουν αυτή την μυστικότητα κατά την εξέλιξη του εγχειρηματός τους, με αποτέλεσμα να δώσουν την δυνατότητα στην παγκόσμια κοινότητα να παρακολουθήσει σε ζωντανή μετάδοση την εξέλιξη και την αποτυχία του πραξικοπήματος.

Χρειάστηκε ένα αποτυχημένο πραξικόπημα για να ξεχαστούν σε μία στιγμή τα τεράστια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, για να παραμεριστεί το μείζον πρόβλημα με τους Κούρδους στη νοτιο-ανατολική Τουρκία, για να διαγραφούν τα τραγικά λάθη του Ερντογάν…
Χρειάστηκε ένα κακοστημένο, όπως αποδείχθηκε, πραξικόπημα για να αναδείξει τον Ερντογάν ως τον απόλυτο άρχοντα στην Τουρκία, που ως παντοδύναμος πλέον αναδύεται μέσα από τις στάχτες της χώρας και που αναμένεται να την βυθίσει ακόμη περισσότερο στο Ισλάμ, που αποδείχθηκε και ο κύριος παράγοντας διάσωσης του «σουλτάνου».
Ιστορικό παράδοξο; Και όμως, το πραξικόπημα που έγινε στην Τουρκία τελικά έσωσε τον «σουλτάνο». Ο οποίος τώρα ανενόχλητος πρέπει να αποφασίσει αν θα συνετιστεί ή θα ρίξει την Τουρκία στα χέρια του Ισλάμ. Αν δηλαδή θα προχωρήσει ο ίδιος σε ένα πραξικόπημα που θα έχει πολιτικά και θρησκευτικά χαρακτηριστικά και θα είναι ενάντια στη θέληση του μισού (περίπου) πληθυσμού της γειτονικής χώρας. Η Τουρκία του Ερντογάν βρίσκεται πλέον μπροστά σε εθνική καταστροφή. Ενδεχομένως και σε έναν άτυπο εμφύλιο πόλεμο. Το πως θα αντιδράσει η πολιτική της ηγεσία, το πως θα αποδεχτούν οι μη ισλαμιστές τον ημιπαράφρονα και ιδιαίτερα ασταθή Ερντογάν, είναι ζητήματα που θα απασχολήσουν την ίδια την Τουρκία, αλλά και όλες τις γειτονικές με αυτήν χώρες. Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας δεν πρόκειται να αλλάξει τα ποιοτικά της χαρακτηριστικά. Θα αλλάξει, όμως, τα ποσοτικά της χαρακτηριστικά, αφού τώρα ο «σουλτάνος» έχει αρχίσει να αισθάνεται αλώβητος και αθάνατος… Και αυτή η «αίσθηση» αποτελεί μείζονα κίνδυνο για όλους τους γείτονες της Τουρκίας του Ταγίπ Ερντογάν…
Καθίσταται απολύτως σαφές, πως η σκληρότητα του Ερντογάν θα εξαντληθεί στα πρόσωπα των πραξικοπηματιών, ενώ ήδη έχει στοχοποιήσει ως κύριο και ηθικό υπεύθυνο τον ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν που αποτελεί "ψύχωση" του τούρκου προέδρου. Όμως, με πρόσχημα το πραξικόπημα ο ιδιάζουσας προσωπικότητας πρόεδρος της Τουρκίας ενδέχεται να «ανοίξει την βεντάλια» της αυταρχικότητάς του σε πολλές παλιές αλλά και νέες κατευθύνσεις…
Σημαντικός παράγοντας –σύμφωνα με τον γράφοντα- για τις όποιες εξελίξεις είναι η προσωπικότητα του «αθάνατου σουλτάνου», ο οποίος γνωρίζει πως το κύρος του έχει βληθεί σημαντικά εξαιτίας της επιλογής του να διαφύγει με αεροπλάνο για να διασωθεί. Η επάνοδός του και η απόπειρά του να αποδείξει πως είναι ένας «γενναίος οθωμανός και πιστός ισλμιστής», είναι ίσως το κρισιμότερο στοιχείο για το τι μέλλει γεννέσθαι…
Τα ερωτήματα που θα πρέπει να μας απασχολούν τώρα για την Τουρκία είναι:
- Τι μίγμα πολιτικής θα επιβάλει τώρα ο Ερντογάν; Θα εξαφανίσει το "κοσμικό" πολίτευμα και θα αναδείξει το Ισλάμ ενάντια σε κάθε λόγική;
- Ποια θα είναι η από σήμερα και μετά στάση του ανίκητου Ερντογάν στο Κουρδικό;
- Πώς θα συμπεριφερθεί ο αλαζόνας «σουλτάνος» στην Κύπρο;
- Σε ποιες κινήσεις πρόκειται να προχωρήσει σε Αιγαίο, Θράκη και Βαλκάνια ο νεο-οθωμανός Ταγίπ;
- Τι πρόκειται να κάνει ο Ερντογάν απέναντι στη Συρία που βιάστηκε να πανηγυρίσει την πτώση του;
Αυτά τα ερωτήματα –και όχι μόνο- θα αποτελέσουν πηγές σοβαρού προβληματισμού για την επόμενη ημέρα, αφού η Τουρκία βρίσκεται στον ευρύτερο χώρο της Μέσης Ανατολής και συμμετέχει ενεργά στις εξελίξεις που αναμένεται να είναι χρόνιες και να επηρεάσουν σοβαρά την γεωπολιτική και γεωστρατηγική αυτής της περιοχής.
Η Ελλάδα από την πλευρά της θα πρέπει να αναρωτιέται για την «τρίτη λύση» που έχει στη διάθεσή του ο Ερντογάν, αν θέλει να συσπειρώσει όλη την Τουρκία στο πρόσωπό του… Γιατί αυτή η «τρίτη λύση» είναι άμεσα συνδεδεμένη με το επί δεκαετίες καλλιεργημένο εθνικό φρόνημα των τούρκων… Δυστυχώς, όμως η Ελλάδα θα ενημερώνεται για τα όσα συμβαίνουν (και μπορεί να καθιστούν απειλή) στην Τουρκία, μέσω τρίτων πηγών πληροφοριών (ξένες χώρες), αφού από πέρυσι ο σημερινός διοικητής της ΕΥΠ είχε φροντίσει να αποσύρει όλο το προσωπικό της υπηρεσίας από την Τουρκία (και όχι μόνο).
kostasxan.blogspot.gr