Η Συρία προς προτεκτοράτο. Περί διαμελισμού της Συρίας σε ομόσπονδα κρατίδια

Η Συρία προς προτεκτοράτο

Κώστας Γουλιάμος
Κλιμακώνεται η εμφύλια διαμάχη στη Συρία με απρόβλεπτες διαστάσεις και συνέπειες για όλη την περιοχή (και ενδεχομένως για τον υπόλοιπο κόσμο). Παράλληλα,οι απειλές των νεοταξικών δυνάμεων (ΗΠΑ, Ηνωμένου Βασιλείου,κρατών της ΕΕ) μέσω της ισχυρής παρουσίας του στρατιωτικού τους βραχίονα (ΝΑΤΟ) αυξάνονται. Την ίδια πάντως ώρα ο ρόλος του ΟΗΕ φαίνεται να ακολουθεί πορεία αποδυνάμωσης. Ως εκ τούτου, το περιεχόμενο και η ένταση των γεγονότων μας οδηγούν στο συμπέρασμα περί επανάληψης της τραγωδίας του λιβυκού λαού σε συριακή ωστόσο εκδοχή.

Ήδη η διαθρησκευτική διαμάχη επί της ουσίας περί εμφυλίου πρόκειται- μεταξύ της σουνιτικής πλειοψηφίας και των υπολοίπων θρησκευτικών μειονοτήτων της Συρίας αποτελεί μία πραγματικότητα που οι νεοταξικές δυνάμεις θέλουν να αγνοούν. Απλώς επιζητούν αντικατάσταση της ηγεσίας του Αssad. Επιζητούν εν ολίγοις ένα άλλο πολιτικό ή στρατιωτικό πρόσωπο σε μία Συρία που θα είναι όμως καθόλα διχασμένη, αν όχι διχοτομημένη. Το ίδιο «έργο» άλλωστε παίχθηκε και στο Ιράκ.
Επομένως οι νεοταξικοί κύκλοι επιζητούν με οιοδήποτε τίμημα την επανάληψη ενός ωμού και φρικώδους εγκλήματος , αυτή τη φορά ανάμεσα σε σιίτες και σουνίτες, δρούζους και χριστιανούς, όπου η χώρα μοιραία θα βρεθεί κατακερματισμένη μέσα από τησυγκρότηση κρατιδίων συνδεδεμένωνμε χαλαρούς δεσμούς, κατά τη γνωστή πολιτική των άγγλων αποικιοκρατών «διαίρει και βασίλευε».
Σε κάθε περίπτωση, είναι πασιφανής η μετατροπή πολλών χωρών σε «προτεκτοράτα» , όπου ολόκληροι λαοί -καταδικασμένοι από τις πολιτικές των ιμπεριαλιστικών και αποικιοκρατικών δυνάμεωνεξαθλιώνονται και έτσι γίνονται όμηροι ενός άγριου νεοφιλελευθερισμού. Αλήθεια, ποιος ενδιαφέρεται για τηδημοκρατία, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ειρήνη, τη λαϊκήκυριαρχία και ανεξαρτησία; Ο υψηλός βαθμός στρατιωτικοποίησης -και δη του ΝΑΤΟ- στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής δεν επιτρέπει καμία ψευδή ελπίδα δημοκρατικού οφέλους στο εσωτερικό του κάθε κράτους. Τουναντίον, εκκολάπτει μια περίοδο εκτεταμένης επίθεσης στις δύο βασικές πηγές πλούτου, της ανθρώπινης εργασίας και του φυσικού περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα σε αυτή την περίοδο της κρίσης, κατά την οποία ο νεοφιλελευθερισμός της «Νέας Τάξης» γίνεται πολλαπλασιαστής συγκρούσεων και ουδέποτε εγγυητής της δημοκρατίας.
Επιπλέον σε τούτη την περίοδοτης συστημικής κρίσης του καπιταλισμού, επιβεβαιώνεται και εμπεδώνεται το δίκαιο του ισχυρότερου. Και όπως εύστοχα έχει διατυπωθεί από μελετητές, το πετρέλαιο και η κοινωνική ευημερία παραμένουν διαχρονικά όψεις μιας διαρκώς εντεινόμενης αντίφασης του καπιταλιστικού παραγωγικού μοντέλου, αυτής μεταξύ παραγωγικών δυνάμεων και παραγωγικών συνθηκών.
Η εν λόγω αντίφαση έχει σαφώς οδηγήσει στη διατάραξη της διεθνούς ισορροπίας δυνάμεων που , ως τέτοια, μεταφέρεται σε ευάλωτες περιοχές ενεργειακού πλούτου (Μ. Ανατολή, Β. Αφρική κ.λπ.) με τη μορφή εντάσεων, συγκρούσεων, πολιτικής αστάθειας και αδιεξόδων. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στα αδιέξοδα, θα σημειώναμε ότι είναι παράγωγα της έξαρσης των ίδιων των αντιφάσεων του καπιταλιστικού παραγωγικού μοντέλου,τόσο στο διακρατικό όσο και στο εσωτερικό πεδίο ανταγωνισμού. Η κρίση και το αδιέξοδο στη Συρία συμπυκνώνουν την παραπάνω θέση. Στο πεδίο της Συρίας «απολήγει» η πλέον οξεία και μακρά σε διάρκεια περιφερειακή, γεωπολιτική σύγκρουση.
Σε αυτό το πλαίσιο, η «Νέα Τάξη» κατόρθωσε να εκμεταλλευτεί τον αγώνα για τη δημοκρατία και να βάλει στη γωνία τις δυνάμεις της προοδευτικής αντιπολίτευσης. Ας μην ξεχνάμε πως στη Συρία υπάρχουν ένοπλες ομάδες που είτε υποστηρίζονται από το ΝΑΤΟ είτε καθοδηγούνται από τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ που για τους δικούς τους λόγους, επιθυμούν ανατροπή του ισχύοντος statusquo στη Συρία.
Με άλλα λόγια πλείστες μουσουλμανικές χώρες είναι συμμέτοχοι και συνένοχοι στο επικίνδυνο παιχνίδι γενικότερης ανάφλεξης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Συνεκτιμώντας όλα τα παραπάνω, καθίσταται σαφές πως η Συρία αποτελεί σαφώς μείζονα στόχο των ιμπεριαλιστικών δυνάμεωνπου στοχεύουν στην εγκαθίδρυση ενός προτεκτοράτου (διαμελισμένου σε κρατίδια) αδιαφορώντας αν η χώρα (ή/και ο κόσμος ολόκληρος) βυθισθεί σε ένα λουτρό αίματος. Για όλους αυτούς τους λόγους απαιτείται απεμπλοκή των ΝΑΤΟικών και άλλων δυνάμεων από τις ένοπλες συγκρούσεις τις οποίες υποστηρίζουν παραβιάζοντας την διεθνή νομιμότητα. Ταυτόχρονα, είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη άμεσου τερματισμού της βίας με παράλληλη έναρξη διαλόγου όλων των πλευρών.

infognomonpolitics

Περί διαμελισμού της Συρίας σε ομόσπονδα κρατίδια

Του Χρήστου Μηνάγια
Με το πάροδο του χρόνου, καθίσταται σαφές ότι αλλάζουν οι ισορροπίες στην Μέση Ανατολή, ενώ οι εξελίξεις στη Συρία θα επηρεάσουν ολόκληρη την περιοχή. Υπόψη ότι η Συρία δεν είναι ούτε Ιράκ ούτε Αφγανιστάν διότι τα γεωστρατηγικά συμφέροντα είναι ιδιάζουσας σημασίας και μέσω της χώρας αυτής διεξάγεται ένας πόλεμος ισχύος και εξουσίας μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Πριν από τέσσερις μήνες σε μυστική συνδιάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στη Σαγκάη για το μέλλον της Συρίας προβλέφθηκε ότι η χώρα θα διασπασθεί σε 5 ομόσπονδα κρατίδια και θα εξουσιοδοτηθεί η Τουρκία να επέμβει στρατιωτικά, εφόσον κριθεί απαραίτητο, για τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας εντός του συριακού εδάφους. Σύμφωνα με πληροφορίες του τουρκικού περιοδικού Aksiyon, στην προαναφερθείσα συνδιάσκεψη ελήφθησαν σημαντικές αποφάσεις και συμμετείχαν ειδικοί επί θεμάτων διεθνούς ασφάλειας από χώρες που θα αποφασίσουν το μέλλον της Συρίας. Ας σημειωθεί ακόμη ότι η επιλογή της Σαγκάης αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον δεδομένου ότι αποτελεί το κέντρο του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (ΟΣΣ) ο οποίος ιδρύθηκε στις 14-6-2001. Ο ΟΣΣ αριθμεί 6 κράτη μέλη: την Κίνα, τη Ρωσία, το Καζακστάν, τη Κιργιζία, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν, συμμετέχουν 4 κράτη με την ιδιότητα του παρατηρητή: Ινδία, Πακιστάν, Ιράν και Μογγολία, καθώς επίσης και 3 κράτη με την ιδιότητα του συνομιλητή, όπως η Τουρκία, η Λευκορωσία και η Σρι Λάνκα. Σε ότι αφορά στην Τουρκία επισημαίνεται ότι ο Τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη Ρωσία δήλωσε στο Ρώσο πρόεδρο Πούτιν ότι σε περίπτωση συμμετοχής της Τουρκίας στον ΟΣΣ, η Άγκυρα θα έχανε κάθε ενδιαφέρον για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι αποφάσεις που ελήφθησαν στη Σαγκάη αναγράφονται σ’ ένα κείμενο 25 παραγράφων τα κυριότερα σημεία του οποίου συνοψίζονται στα εξής:

• Η διακυβέρνηση της Συρίας από μια κεντρική διοίκηση έλαβε τέλος.
• Η κάθε πληθυσμιακή ομάδα (εθνική-θρησκευτική) θα αποκτήσει τη δική της αυτόνομη περιφερειακή διοίκηση. Ειδικότερα, θα δημιουργηθούν 4 ή 5 αυτόνομα κρατίδια: ένα κουρδικό, δύο σουνιτικά, ένα μπααθικό (αλαουίτες - νουσαϊρί) και ένα των δρούζων. Τα κρατίδια αυτά θα έχουν τη δική τους σημαία, τη δική τους γλώσσα, τη δική τους θρησκεία και τα δικά τους πολιτιστικά δικαιώματα. Pς επίσημη γλώσσα θα είναι τα αραβικά ή τα κουρδικά ενώ δεν θα υπάρξει καμία παρεμπόδιση στη χρησιμοποίηση άλλων γλωσσών σε ότι αφορά στην εκπαίδευση και σε διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες.
• Η κάθε περιφερειακή διοίκηση θα εκπροσωπείται στη νέα Δημοκρατία της Συρίας, θα συνταχθεί καινούργιο Σύνταγμα και θα πραγματοποιηθεί απογραφή του πληθυσμού.
• Στο μπααθικό κρατίδιο παραχωρείται το δικαίωμα να διατηρήσει τον Μπασάρ αλ Άσαντ ως αρχηγό του.
• Εφόσον απαιτηθεί, ο ΟΗΕ θα αποστείλει στη Συρία περιορισμένο αριθμό στρατιωτικών δυνάμεων, ως ειρηνευτική δύναμη, προκειμένου να συμβάλλει στη διαμόρφωση της Νέας Συρίας.
• Όλες οι γειτονικές χώρες θα ενημερώνονται για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που θα πραγματοποιούνται εντός του συριακού εδάφους.
• Δεν θα διεξαχθεί καμία στρατιωτική επέμβαση εναντίον της ρωσικής πυραυλικής ασπίδας και της ρωσικής βάσης στη Ταρτούς της Συρίας.
• Δεν θα υπάρξει καμία παρέμβαση στις ιρανικές και ρωσικές επενδύσεις στη Συρία.
• Δίδεται το δικαίωμα στην Τουρκία να δημιουργήσει ζώνη ασφαλείας εντός του συριακού εδάφους κατόπιν αιτήσεως της.
• Η Τουρκία θα διατηρήσει το δικαίωμα να απαντήσει στρατιωτικά σε κάθε απειλή που θα προέρχεται από τα συριακά σύνορα.
• Θα μειωθεί αμοιβαία ο αριθμός των Αμερικανών και Ρώσων πρακτόρων στη Συρία.
• Η Ρωσία και η Κίνα θα πραγματοποιήσουν επενδύσεις στη Συρία μέσω του Ιράν.
• Όλα τα παραπάνω εάν δεν υλοποιηθούν ο Μπασάρ αλ Άσαντ θα διωχθεί ως εγκληματίας πολέμου.
• Η Ρωσία, η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν το δικαίωμα να επεμβαίνουν στη Συρία για θέματα σχετικά με τη νέα διαμόρφωση της χώρας.
• Το νέο σχέδιο για τη Συρία θα τεθεί σε εφαρμογή μετά τις προεδρικές εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι σύμφωνα το περιοδικό Aksiyon, αρχικά υπολογίσθηκε ο αριθμός των πληθυσμιακών ομάδων κατά πόλη και στη συνέχεια αποφασίσθηκε ο καθορισμός των συνόρων των νέων κρατιδίων.
Αναλυτικότερα, οι πόλεις Χουμούς και Νταραά θα παραχωρηθούν στους σουνίτες οι οποίοι θα έχουν ως κύρια κέντρα διοίκησής τους τη Δαμασκό και το Χαλέπι. Επισημαίνεται ότι η Άγκυρα υποστηρίζει τους σουνίτες της Συρίας και θα συνεχίσει να τους βοηθά προκειμένου να ισχυροποιήσουν τις θέσεις τους στις ιστορικές τους περιοχές. Οι αλαουίτες-νουσαϊρί που αποτελούν το 8-10% του συνολικού πληθυσμού της Συρίας θα δημιουργήσουν το κρατίδιο των Μπαάθ κατά μήκος των ακτών της Ανατολικής Μεσογείου. Άλλωστε οι περισσότεροι εξ αυτών ζουν στην εν λόγω περιοχή που ελέγχεται πλήρως από αυτούς. Οι πόλεις που θα παραχωρηθούν στους Μπαάθ είναι η Λατάκεια, η Ταρτούς, η Μπανίγιας και οι πέριξ αυτών περιοχές. Το κρατίδιο των δρούζων θα δημιουργηθεί πλησίον των συνόρων με τον Λίβανο προκειμένου αυτοί να έχουν επαφές με τους συγγενείς τους που ζουν εκεί.
Τέλος, σε ότι αφορά τους Κούρδους αποφασίσθηκε η δημιουργία ενός ομόσπονδου κρατιδίου με ονομασία "Δημοκρατική Ομοσπονδία του Κουρδιστάν". Εκτός τούτου, οι Κούρδοι εκτείνονται μέχρι το Χαλέπι και έχουν υπό την κυριαρχία τους τις περιοχές Kamıslı, Afrin, Kobani και Amadi δεδομένου ότι οι κρατικοί φορείς και τα νοσοκομεία που ευρίσκονται εκεί έχουν παραχωρηθεί σε αυτούς, με το καθεστώς Άσαντ να καλύπτει τη μισθοδοσία τους. Επισημαίνεται επίσης, ότι πέριξ του Kamıslı υπάρχουν συριακά στρατιωτικά τμήματα δυνάμεως 4.000 ατόμων και δεν υπήρξε καμία σύγκρουση με τον κουρδικό πληθυσμό. Περαιτέρω, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι στη Συρία υπάρχουν 12 κουρδικά κόμματα από τα οποία μόνο τα δύο έχουν ισχύ: το PYD (Κόμμα Δημοκρατικής Ενότητας με αρχηγό τον Salih Muslum Muhammed) που υποστηρίζεται από το KCK/PKK και το KDP (Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα με αρχηγό τον Abdulhakim Basar Kanadı) που υποστηρίζεται από τον Μπαρζανί της Κουρδικής Περιφερειακής Διοίκησης του Βόρειου Ιράκ, ο οποίος φιλοδοξεί να παίξει ηγετικό ρόλο μεταξύ των κουρδικών ομάδων στην ευρύτερη περιοχή για τη δημιουργία του Μεγάλου Κουρδιστάν.
Στη συνέχεια παρατίθενται τα υπόλοιπα κουρδικά κόμματα:

• Αριστερό Κουρδικό Κόμμα (SKP): Ιδρύθηκε το 1965 και αρχηγός του είναι Muhammed Musa Muhammed.
• Δημοκρατικό Κουρδικό Κόμμα (DKP) με αρχηγό τον Nasrettin İbrahim Kanadı αριστερών πολιτικών πεποιθήσεων.
• Κόμμα Κουρδικής Ενότητας (YEKITI): Πρόκειται για ένα αριστερό κόμμα με γενικό γραμματέα τον İsmail Hemmi.
• Κουρδικό Κόμμα ΑZADI: Η ονομασία του κόμματος έχει ιστορική και συμβολική σημασία και παραπέμπει στην εθνικιστική κουρδική οργάνωση AZADI το 1920. Πρόκειται για ένα κόμμα λαϊκού (κοσμικού) και αριστερού προσανατολισμού με αρχηγό τον Hayrettin Murat που ζει στη Νορβηγία.
• Δημοκρατικό Κόμμα Κούρδων Συρίας (SDKP): Πρόκειται για ένα μετριοπαθές κόμμα με αρχηγό τον Cemal teyh Baki.
• Κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ισότητας (DEKP): Αρχηγός του είναι ο Aziz Davut και συμπαρατάσσεται με το κόμμα ΚDP του Abdulhakim Basar Κanadı.
• Εθνικό Δημοκρατικό Κουρδικό Κόμμα (UDKP): Αρχηγός του είναι ο Tahir Safuk και συμπαρατάσσεται με το κόμμα ΚDP του Abdulhakim Basar Κanadı.
• Κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ενότητας (DBKP) με αρχηγό τον Muhittin teyh Ali.
• Προοδευτικό Δημοκρατικό Κουρδικό Κόμμα (IDKP): Πρόκειται για ένα μεταρρυθμιστικό κίνημα που συμπαρατάσσεται με το Κόμμα Δημοκρατικής Ενότητας (PYD) και έχει αρχηγό τον Abdulhamit Dervis.
• Κουρδικό Κόμμα El Mustakbel: Ο αρχηγός του κόμματος Mesal Temmo δολοφονήθηκε στις 7-10-2011 και τον διαδέχθηκε ο γιός του Faris Tammo.

Αν βέβαια γίνουν δεκτές ως ακριβείς οι προαναφερθείσες πληροφορίες του περιοδικού Aksiyon, η εικόνα που προκύπτει αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, δεδομένου ότι το "παιχνίδι" της Συρίας έχει πολλούς παίκτες και οι "προστάτες" της ευρύτερης περιοχής είναι πολλοί. Επίσης, καθίσταται σαφές ότι για να επέμβουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και να διαμορφώσουν τη Νέα Συρία θα πρέπει να εξασφαλίσουν είτε τη σύμφωνη γνώμη είτε την ανοχή της Ρωσίας, της Κίνας ακόμη και του Ιράν.
Συνακόλουθα δε, μία άλλη βασική επισήμανση αφορά στην Τουρκία. Εάν κρίνουμε από τις έως τώρα συμπεριφορές της Άγκυρας για την αντιμετώπιση του κουρδικού προβλήματος, διαπιστώνεται ότι η εθνικιστική τουρκοϊσλαμικήαλαζονεία από τη μια και οι ραγδαίες εξελίξεις στη Συρία από την άλλη δημιουργούν σοβαρότατα προβλήματα ασφαλείας τόσο στα νότια σύνορα της χώρας όσο και στο εσωτερικό αυτής.
Πρώτον, στα νότια σύνορα, διότι ενώ αρχικά οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις προσπαθούσαν να ελέγξουν μία περιοχή 300 χλμ κατά μήκος των τουρκο-ιρακινών συνόρων, τώρα καλούνται να καλύψουν επιπλέον και την περιοχή των τουρκο-συριακών συνόρων μήκους περισσότερο των 800 χλμ. Pς εκ τούτου, θα πρέπει είτε να αυξηθεί η δύναμη του τουρκικού στρατού, είτε να μετακινηθούν στρατιωτικές μονάδες από άλλες περιοχές.
Και δεύτερον, στο εσωτερικό της χώρας, διότι όπως διαφαίνεται το τελευταίο χρονικό διάστημα οι Κούρδοι αντάρτες του ΡΚΚ δεν διστάζουν πλέον να πραγματοποιήσουν επιχειρήσεις σε κρίσιμους στόχους, όπως η Ταξιαρχία Πεζοναυτών στη Φώκαια, η απαγωγή βουλευτή, ο στρατιωτικός αποκλεισμός κατοικημένων περιοχών απειλώντας παράλληλα την εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας κ.λπ. Pς γνωστόν, η κυβέρνηση του Ερντογάν ενώ αρχικά έδειξε ότι έχει τη βούληση να επιλύσει το κουρδικό πρόβλημα, στη συνέχεια φοβούμενη τη διαρροή ψηφοφόρων της προς το εθνικιστικό κόμμα ΜΗΡ, άλλαξε τακτική με αποτέλεσμα να την προλάβουν οι εξελίξεις. Φυσικά, σε αυτό συνετέλεσε και το βαθύ κράτος της Τουρκίας που έχει διασυνδέσεις τόσο με το στρατιωτικό κατεστημένο όσο και με τους ισλαμιστές, ακόμη μάλιστα και με κουρδικές μειοψηφικές ομάδες που λειτουργούν με τη νοοτροπία της συμμορίας. Η συγκεκριμένη άποψη επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι, όταν δρομολογείται κάποιο άνοιγμα προς τους Κούρδους αμέσως μετά ακολουθεί κάποια άλλη ενέργεια που το προβοκάρει. Αναφορικά δε, με την πρόσφατη απαγωγή του Huseyin Aygun από το ΡΚΚ και την μετά από 48 ώρες απελευθέρωσή του, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο εν λόγω βουλευτής του κόμματος CHP αποτελεί πλέον στόχο δολοφονικής ενέργειας από το βαθύ κράτος, ειδικά λόγω των δηλώσεων συμπάθειας που έκανε για τους αντάρτες του ΡΚΚ που τον απήγαγαν. Η εκτίμηση αυτή προκύπτει και από τις σχετικές δηλώσεις που έγιναν από επίσημους τουρκοϊσλαμικούς εθνικιστικούς κύκλους της Άγκυρας.
Συνεκτιμώντας όλα τα παραπάνω, καθίσταται σαφές ότι η ελληνική πλευρά θα ήταν σκόπιμο να τηρήσει μια στάση ενεργούς ουδετερότητας, έχοντας επαφές με όλες τις πλευρές και όλους τους παράγοντες της περιοχής, εθνικούς και θρησκευτικούς. Βεβιασμένες και εν θερμώ κινήσεις είτε υπέρ της μίας πλευράς είτε κατά της άλλης (Άσαντ, Κούρδοι, Ρώσοι, Αμερικανοί, Κινέζοι, Ιρανοί κ.λπ.) δεν εξυπηρετούν σε τίποτε, δεδομένου ότι μέχρι την υλοποίηση του προαναφερθέντος σχεδίου, για τη διαμόρφωση της Νέας Συρίας, μεσολαβεί ένα διάστημα μεγαλύτερο των τεσσάρων μηνών και η δρομολόγηση κινήσεων για υπονόμευση του και δημιουργία τετελεσμένων από όλες τις αντιμαχόμενες πλευρές θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη.
Πηγές
Τουρκικό περιοδικό Aksiyon και τουρκική εφημερίδα Milliyet
Βιβλίο «Αραβική Άνοιξη-Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική», σελ. 257-260, Βασίλης Γιαννακόπουλος, 2012
Σχετικά άρθρα
Tουρκο-ισλαμικός εθνικισμός και εξελίξεις στη Συρία, www.geostrategy.gr, 17-4-2012
Τουρκο-ισλαμισμός και κουρδικό πρόβλημα, www.geostrategy.gr, 22-8-2011

kostasxan