B’ Καρχηδονιακός πόλεμος (218 – 201 π.Χ)……μέρος 1ο

Αίτια του πολέμου
Η λήξη του A’ Καρχηδονιακού πολέμου βρήκε την Καρχηδόνα αποδυναμωμένη. Η Ρώμη κατείχε πλέον την Σικελία, ενώ ο Μισθοφορικός πόλεμος (η επανάσταση των μισθοφορικών στρατευμάτων της Λιβύης κατά της Καρχηδόνας για χρηματικούς λόγους) άφησε την Καρχηδόνα ευάλωτη στην Αφρική.


Αμίλκας Βάρκας
Η απάντηση της Καρχηδόνας ήταν να στείλει τον Αμίλκα Βάρκα (αήττητο στρατηγό από τη Σικελία) στην Ισπανία (περί το 238-7 π.Χ) με σκοπό να αναστρέψει το κλίμα και μέχρι τη στιγμή που σκοτώθηκε σε ενέδρα (229 π.Χ) είχε εξασφαλίσει τον έλεγχο της νότιας ακτής της Ισπανίας. Αντικαταστάθηκε από τον γαμπρό του Ασδρούβα τον Δίκαιο, ο οποίος συνέχισε την προέλαση, πριν δολοφονηθεί το 221 π.Χ. Το σημαντικό γεγονός ήταν ότι το 226 π.Χ υπέγραψε συνθήκη με την Ρώμη συμφωνώντας να μην παρέμβει βόρεια του ποταμού Έβρου (συνθήκη του Έβρου). Η εν λόγω συμφωνία δεν προκαλούσε πρόβλημα στα αντιμαχόμενα στρατόπεδα, καθότι αφενός οι Ισπανικές κτήσεις της Καρχηδόνας ήταν πολύ νότια, αφετέρου η Ρώμη την συγκεκριμένη χρονική περίοδο δεν είχε συμφέροντα στην Ισπανία. Ωστόσο, ήταν χαρακτηριστική η στάση της Ρώμης που θεωρούσε ότι είχε το δικαίωμα να παρεμβαίνει στις υποθέσεις της Καρχηδόνας, ακόμη και σε απομακρυσμένα σημεία, κάτι που επρόκειτο να ενοχλήσει τους Καρχηδόνιους.

Εδάφη Ρώμης – Καρχηδόνας κατά την συνθήκη του Έβρου
Ο Ασδρούβας αντικαταστάθηκε στην Ισπανία από τον 26χρονο Αννίβα, γιο του Αμίλκα. Όλα έδειξαν ότι  από τη στιγμή που ανέβηκε στην εξουσία επεδίωκε πόλεμο με τη Ρώμη, μια τάση που πιθανώς κληρονόμησε από τον πατέρα του (θεωρείται από τον Πολύβιο ως μία από τις κύριες αιτίες του δεύτερου πολέμου). Με αυτό κατά νου, οι εκστρατείες του Αννίβα στην Ισπανία το 221 π.Χ θεωρούνται ως μια προσπάθεια να καταλάβει πιο εύφορα εδάφη για την σίτιση του στρατού στην Ιταλία και με την πρώτη ευκαιρία να επιτεθεί στην Ρώμη.
Από το 220 π.Χ η πόλη Σαγούντουμ, νότια του Έβρου, είχε συμμαχήσει με τον Ρώμη. Όταν μια φυλή σύμμαχος με την Καρχηδόνα άρχισε την επιδρομή στα εδάφη του Σαγούντουμ, ο Αννίβας έλαβε το μέρος της συμμαχικής φυλής και παρά την σαφή προειδοποίηση από τους Ρωμαίους να μην επιτεθεί, αυτός πολιορκεί το Σαγούντουμ την άνοιξη 219 π.Χ. Αν και η πολιορκία διήρκεσε οκτώ μήνες, εντούτοις περιελάμβανε μια σειρά μαζικών επιθέσεων, ένα ασυνήθιστα επιθετικό σχέδιο για την εποχή εκείνη. Η πόλη τελικά καταλήφθηκε στο τέλος του 219 π.Χ, και ο Αννίβας έστειλε τα στρατεύματά του να ξεχειμωνιάσουν.
Αν και η Ρώμη δεν έκανε κάτι για να βοηθήσει το Σαγούντουμ, εντούτοις έστειλε μια αντιπροσωπεία στην Καρχηδόνα κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Σε μια δραματική σκηνή στην Καρχηδονιακή Σύγκλητο, ο ηγέτης της Ρωμαϊκής αντιπροσωπείας κήρυξε τον πόλεμο. Δύο δεκαετίες μετά την λήξη ενός από τους πλέον δαπανηρούς πολέμους της αρχαιότητας, η Ρώμη και η Καρχηδόνα ήταν εκ νέου σε πόλεμο.
Τα σχέδια των αντιπάλων
Παρ’ όλο που είναι περισσότερο γνωστό το σχέδιο του Αννίβα, οι Ρωμαίοι ξεκίνησαν τον πόλεμο με ένα επίσης φιλόδοξο σχέδιο. Στρατολογήθηκαν έξι λεγεώνες για τον πόλεμο, που κάθε μια αποτελείτο από 4.000 πεζικό και 300 ιππείς. Ο ύπατος Πόπλιος Κορνήλιος Σκιπίων με δύο λεγεώνες και 15.600 συμμαχικά στρατεύματα εστάλη στην Ισπανία για να αντιμετωπίσει τον Αννίβα, ενώ ο ύπατος Τιβέριος Σεβρόνιος Λόγος με δύο λεγεώνες και 17.800 συμμαχικά στρατεύματα εστάλη στη Σικελία για να εισβάλλει στην Αφρική. Σε αντίθεση με στον πρώτο πόλεμο, Ρώμη μπορούσε πλέον να υπολογίζει στην θαλάσσια υποστήριξη. Τέλος, οι υπόλοιπες δύο λεγεώνες μαζί με 11.000 συμμαχικά στρατεύματα εστάλησαν στην Γαλατία πλησίον των Άλπεων (βόρεια Ιταλία) υπό τον πραίτορα Λούκιο Μάνλιο Βούλκο, για να αναχαιτίσουν τυχόν Γαλατική εξέγερση.
Η Ρώμη εκτιμούσε ότι ο Αννίβας θα υιοθετούσε την ίδια παθητική προσέγγιση που ακολούθησαν οι Καρχηδόνιοι στον πρώτο πόλεμο, περιμένοντας την Ρωμαϊκή επίθεση στην Ισπανία. Αντ’ αυτού, ο Αννίβας ξεκίνησε μία από τις πιο τολμηρές επιθέσεις στην ιστορία. Το σχέδιό του ήταν να βαδίσει με τον μεγαλύτερο στρατό που μπορούσε να συγκεντρώσει μέσω της βόρειας Ισπανίας, κατά μήκος της νότιας ακτής της Γαλλίας, μέσω των Άλπεων και στη Βόρεια Ιταλία, όπου ήλπιζε να στρατολογήσει νέους συμμάχους μεταξύ των Γαλατικών φυλών οι οποίες πρόσφατα είχαν κατασταλεί από τη Ρώμη. Αυτό ήταν ίσως η μόνη επιθετική επιλογή της Καρχηδόνας, αλλά εμπεριείχε τεράστιο ρίσκο.
Προετοιμασία της πορείας
Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο Αννίβας δεν σκόπευε να εισβάλει στην Ιταλία και απλώς εκμεταλλεύτηκε την Ρωμαϊκή αδράνεια. Ο εν λόγω ισχυρισμός όμως είναι εσφαλμένος για τους κάτωθι λόγους:
- Καταρχήν ο Αννίβας προνοεί για την διασφάλιση της Αφρικής και της Ισπανίας, με την αποστολή περίπου 16.000 ανδρών στην Αφρική, με απώτερο σκοπό να υπερασπίσει την ίδια την Καρχηδόνα και διαθέτοντας μια δύναμη 18.000 ανδρών υπό τον αδελφό του Ασδρούβα για να υπερασπιστεί την Ισπανική επαρχία της Καρχηδόνας.
- Δεύτερον, η δύναμη που μετακίνησε στην βόρεια Ισπανία αποτελείτο από περίπου 100.000 άνδρες, μια τεράστια στρατιά για τα δεδομένα της εποχής και πολύ μεγαλύτερη από ότι θα χρειαζόταν για την άσκηση αμυντικής πολιτικής.
- Το πιο σημαντικό είναι ότι ο Αννίβας είχε στείλει εκπροσώπους σε όλη τη διαδρομή που επρόκειτο να διανύσει, καθώς και στη βόρεια Ιταλία, οι οποίοι επέστρεψαν προς το τέλος του χειμώνα του 219-218 π.Χ, γεγονός που υποδηλώνει ότι εστάλησαν ανατολικά πολύ πριν την άλωση του Σαγούντουμ.
Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι η ιδέα μιας επίγειας εισβολής στην Ιταλία αρχικά είχε προγραμματιστεί από τον πατέρα του Αννίβα τον Αμίλκα και ότι οι «οικογενειακές» δραστηριότητες στην Ισπανία είχαν ως σκοπό την οικοδόμηση προσωπικής δύναμης. Παρότι ο εν λόγω ισχυρισμός μεγαλοποιείται είναι αρκετά πιθανό το σχέδιο που ακολούθησε ο Αννίβας να επίσπευσε την κρίση που προκάλεσε τον πόλεμο.
Η πορεία προς την Ιταλία
Η ακριβής διαδρομή που ακολούθησε ο Αννίβας αποτελεί ένα από τα πλέον πολυσυζητημένα θέματα της κλασσικής ιστορίας, με πολλές εκδοχές, η κάθε μια εκ των οποίων έχει φανατικούς υποστηρικτές. Ωστόσο, η εν λόγω συζήτηση είναι εν πολλοίς άχρηστη. Πρώτον, καμία από τις ιστορικές πηγές δεν ήταν κοντά στον Αννίβα (φυσικά και χρονολογικά) – ακόμη και ο Πολύβιος έγραψε πενήντα χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου. Η συνεχώς μεταβαλλόμενης πολιτική τακτική των Γαλατών, καθιστά σχεδόν αδύνατον τον προσδιορισμό των ελεγχόμενων εδαφών – περιοχών. Δεύτερον, το φυσικό τοπίο είχε αλλάξει μετά την προ – Ρωμαϊκή περίοδο, λόγω των δραστηριοτήτων της αυτοκρατορικής Ρώμης, καθιστώντας κάθε περαιτέρω εξέταση άσκοπη. Τελικά αυτό που είναι σημαντικό δεν είναι το ποιες ορεινές διαδρομές διέσχισε ο Αννίβας, ή ποιόν ποταμό ακολούθησε, αλλά ότι πέρασε με επιτυχία από την Ισπανία στην Ιταλία και άλλαξε την φύση του πολέμου.
Παρά τους αναφερόμενους προβληματισμούς, μπορούμε να είμαστε σαφείς σχετικά με τα σημαντικά γεγονότα της πορείας. Ο Αννίβας ξεκίνησε από την νέα Καρχηδόνα προς το τέλος της άνοιξης του 218 π.Χ. Μετά τη διέλευση του Έβρου, πέρασε ένα μήνα, υποτάσσοντας τις φυλές μεταξύ Έβρου και Πυρηναίων και άφησε μια δύναμη 11.000 ανδρών να ελέγχουν την περιοχή. Η διέλευση των Πυρηναίων ήταν μάλλον απροβλημάτιστη, αν και Αννίβας έφτασε στην Γαλατία με 60.000 άνδρες, γεγονός που υποδηλώνει ότι περίπου 20.000 άνδρες χάθηκαν κατά την διαδρομή. Από τα Πυρηναία μέχρι τον Ροδανό προχώρησε χωρίς αντίσταση, αλλά στο Ροδανό μια αρκετά ισχυρή Γαλατική δύναμη τον περίμενε στην απέναντι όχθη του ποταμού.

Αννίβας Βάρκας
Ο Αννίβας στρατοπέδευσε στην απέναντι όχθη και στη συνέχεια έστειλε ένα απόσπασμα να διασχίσει κρυφά το ποτάμι κινούμενο αντίθετα στο ρεύμα. Όταν αυτοί βρίσκονταν στην θέση τους, ξεκίνησε την επίθεση περνώντας τον ποταμό. Μόλις οι Γαλάτες παρατάχθηκαν για να αποκρούσουν την επίθεση, το απόσπασμα το οποίο είχε εν τω μεταξύ φθάσει στην απέναντι όχθη, επιτέθηκε στο Γαλατικό στρατόπεδο από τα μετόπισθεν, προκαλώντας σύγχυση και επιτρέποντας στον Αννίβα να μεταφέρει και τον υπόλοιπο στρατό στην Γαλατική όχθη.
Οι δύο πλευρές συναντώνται για πρώτη φορά. Ο Πόπλιος Σκιπίων είχε ξεκινήσει για την Ισπανία, ταξιδεύοντας με πλοίο κατά μήκος της ακτής και φθάνοντας στην Ελληνική πόλη της Μασσαλίας, την ίδια ώρα που ο Αννίβας διέσχιζε τον Ροδανό. Καθώς αποστολή του Σκιπίωνα ήταν να αντιμετωπίσει τον Αννίβα, αποβίβασε τα στρατεύματά του και παρατάχθηκε για μάχη. Ωστόσο, εκτός από μια αψιμαχία μεταξύ ανιχνευτών δεν υπήρξε μάχη. Ο Αννίβας όταν πληροφορήθηκε για την παρουσία των Ρωμαίων φρόντισε να υποχωρήσει και παρά τις προσπάθειές του Σκιπίωνα οι δύο στρατοί δεν πολέμησαν. Χωρίς μάχη, ο Σκιπίων επέστρεψε στην ακτή, απ’ όπου έστειλε τον κύριο όγκο του στρατού στην Ισπανία, ενώ ο ίδιος επέστρεψε στην Ιταλία για να αντιμετωπίσει τον Αννίβα.
Εν τω μεταξύ, ο Αννίβας πρόκειται να επιχειρήσει το επίτευγμα που προκάλεσε τον θαυμασμό όλου του δυτικού κόσμου…………..την διέλευση των Άλπεων με το σύνολο του στρατεύματος και τους πολεμικούς ελέφαντες. Δεν γνωρίζουμε ποιο πέρασμα χρησιμοποίησε και με δεδομένο ότι το τοπικό κλίμα άλλαξε στους επόμενους αιώνες, η παραμικρή υπόθεση για την διαδρομή καθίσταται παρακινδυνευμένη. Το βέβαιο είναι ότι το εγχείρημα ήταν άκρως επικίνδυνο.
Οι Αλλόβριγες (Γαλατική φυλή) οι οποίοι ήλεγχαν τα περάσματα, δεν ανταποκρίθηκαν στις προσπάθειες διαπραγμάτευσης του Αννίβα και προτίθετο να επιτεθούν στο στρατό, καθώς περνούσε το στενό πέρασμα, όντας ιδιαίτερα ευάλωτος. Ο Αννίβας στρατοπέδευσε στους πρόποδες του περάσματος και έστειλε ανιχνευτές να κατασκοπεύσουν τις θέσεις των Αλλοβρίγων, οι οποίοι επόπτευαν την διάβαση.
Κατά καλή τύχη αποδείχθηκε ότι οι Γαλάτες κάθε βράδυ επέστρεφαν στα χωριά τους και έτσι ο Αννίβας όταν κατέλαβε τις θέσεις απέκτησε ταυτόχρονα πλεονέκτημα στην κατάληψη της πόλης των Αλλοβριγών. Προφανώς, αυτή η ενέργεια έπεισε τους Γαλάτες οπλαρχηγούς που συνέχιζαν τις επιθέσεις, ότι δεν αξίζει το ρίσκο και πρότειναν ανακωχή. Παρόλα αυτά, υπήρξε ακόμη μία αψιμαχία, μετά την οποία ο στρατός του Αννίβα δεν ξαναενοχλήθηκε. Ο μόνος εχθρός που είχε απομείνει ήταν τα στοιχεία της φύσης τα οποία τελικά νίκησε. Σε πέντε μήνες είχε μετακινήσει ένα ολόκληρο στρατό από την Ισπανία, μέχρι την βόρεια Ιταλία. Η τελική δύναμη ήταν 26.000 άνδρες, 20.000 λιγότεροι μετά την διάβαση του Ροδανού, αλλά αυτοί που απέμειναν ήταν η ελίτ του Καρχηδονιακού στρατού.
Άφιξη στην Ιταλία
Ο Αννίβας είχε να αντιμετωπίσει δύο προβλήματα. Το πρώτο ήταν ότι οι Τορίνοι(Γαλατική φυλή) ήσαν απρόθυμοι να συμμαχήσουν μαζί του. Το δεύτερο ήταν ότι ο στρατός του μετά την μεγάλη πορεία αντιμετώπιζε έλλειψη προμηθειών. Όμως έλυσε και τα δύο προβλήματα με μια επίθεση στα κύρια τείχη του Τορίνο, το οποίο κατέλαβε μετά από πολιορκία τριών ημερών και κατόπιν σφαγίασε όλους τους κατοίκους. Αυτή η ενέργεια είχε τα εξής αποτελέσματα………………..εξάλειψε οποιαδήποτε απειλή από τους Τορίνους, έκανε άλλες Γαλατικές φυλές περισσότερο «συνεργάσιμες» και ο στρατός απέκτησε τις προμήθειες που χρειαζόταν.
Ο Αννίβας πληροφορείται για την παρουσία του Σκιπίωνα στην περιοχή. Μετά την τελευταία «άκαπνη» συνάντησή τους στον Ροδανό, υπέθεσε ότι θα αντιμετώπιζε πολύ μεγαλύτερο στρατό, γεγονός που δεν ίσχυε, καθότι ο Σκιπίων είχε επιστρέψει χωρίς τον κύριο όγκο των στρατευμάτων του. Οι δύο πλευρές τώρα προωθούνται κατά μήκος του ποταμού Πάδου, προτιθέμενες να δώσουν μάχη. Το σχέδιο του Αννίβα βασιζόταν στην υποστήριξη των Γαλατών, ενώ ο Σκιπίων ενήργησε όπως όλοι οι Ρωμαίοι στρατηγοί, έχοντας την πεποίθηση ότι τα στρατεύματά του ήσαν ανώτερα.
Όταν οι εμπροσθοφυλακές ανέφεραν επαφή, οι δύο στρατηγοί ενίσχυσαν τα μέτωπα με μεγαλύτερες δυνάμεις και συγκεκριμένα ο Αννίβας με 6.000 ιππικό, αριθμό μεγαλύτερος από τις δυνάμεις του Σκιπίωνα. Η μάχη δόθηκε πλησίον του ποταμού Τίκινο (Νοέμβριος του 218 π.Χ) και ήταν μια μάχη μικρής κλίμακας, η πρώτη του Αννίβα επί Ιταλικού εδάφους. Ο στρατός του Αννίβα ήταν μεγαλύτερος, το ιππικό σαφώς ανώτερο και ή νίκη σίγουρη. Ο Σκιπίων τραυματίσθηκε και υποχώρησε με το στρατό του προς τον ποταμό Τρέβια όπου στρατοπέδευσε περιμένοντας ενισχύσεις. Η Ρωμαϊκή αδυναμία ενθάρρυνε πολλούς Γαλάτες να ενταχθούν στον Αννίβα, εγκαταλείποντας τον στρατό του Σκιπίωνα.
Παρά το πρώτο πλήγμα, το Ρωμαϊκό ηθικό παρέμενε ακμαίο. Οι λεγεώνες δεν είχαν εμπλακεί στη μάχη και μόνο το ιππικό είχε ηττηθεί. Εν τω μεταξύ ο Σεβρόνιος Λόγγος είχε παρατάξει το στρατό του βόρεια της Σικελίας και κατάφερε τον εντυπωσιακό άθλο να διασχίσει το μεγαλύτερο τμήμα της Ιταλίας σε σαράντα ημέρες, τονίζοντας το ηθικό των στρατιωτών. Η δύναμη του ενώθηκε με τον στρατό του Σκιπίωνα και οι Ρωμαίοι ήσαν έτοιμοι να επιτεθούν.
Τις επόμενες σαράντα ημέρες ο Αννίβας εξασφάλισε προμήθειες για το στράτευμα και ανίχνευσε την γύρω περιοχή εξετάζοντας όλα τα πιθανά σημεία που επρόκειτο να δοθεί η μάχη. Το έδαφος μεταξύ των δύο στρατών ήταν πεδινό, χωρίς επικίνδυνα σημεία (ενέδρες) αλλά ο Αννίβας ανακάλυψε κάποιο ρέμα, στο οποίο τοποθέτησε μια δύναμη 2.000 ανδρών υπό τον αδελφό τουΜάγωνα (Δεκέμβριος 218 π.Χ). Την επόμενη ημέρα ήταν έτοιμος να προκαλέσει τους Ρωμαίους σε μάχη.

Υπόμνημα χάρτη μάχης ποταμού Τρέβια_πηγή wikipedia
Μπλέ - Καρχηδόνιοι
Κόκκινο - Ρωμαίοι
1 Στρατόπεδο Καρχηδονίων
2 Καρχηδονιακό ιππικό 10,000 σύνολο- 5,000 σε κάθε πλευρά -Ελέφαντες σε κάθε πλευρά.
3 Καρχηδονιακό πεζικό -20,000 βαρύ πεζικό υποστηριζόμενο από 8,000 ελαφρύ πεζικό.
4 Δυνάμεις Μάγωνα Βάρκα 1,000 πεζικό – 1,000 ιππικό
5 Ποταμός Τρέβια
6 Ρωμαϊκό ιππικό 4,000 συνολικά – 2,000 σε κάθε πλευρά
7 Ρωμαϊκό πεζικό περίπου 42.000
8 Ρωμαϊκό στρατόπεδο
9 Ποταμός Πάδος
0 Πόλη της Πλακεντίας
Η μάχη του ποταμού Τρέβια βρήκε τον Αννίβα να επικρατεί έναντι πολύ μεγαλύτερης Ρωμαϊκής δύναμης, της τάξεως των 42.000 ανδρών. Η επίθεση του Μάγωνα στα μετόπισθεν των Ρωμαίων ήταν το καίριο σημείο καμπής της μάχης, αν και η Ρωμαϊκή ήττα δεν ήταν τόσο σοβαρή όσο αυτές που θα ακολουθούσαν. Τελικά επέζησαν 10.000 λεγεωνάριοι από το κέντρο της Ρωμαϊκής γραμμής, οι οποίοι κατόρθωσαν να διαφύγουν περνώντας μέσω των γραμμών του Καρχηδονιακού στρατού. Εν τω μεταξύ οι απώλειες του Αννίβα δεν ήσαν αμελητέες καθότι έχασε όλους τους πολεμικούς ελέφαντες εκτός από έναν. Όμως η νίκη του ενθάρρυνε περισσότερες Γαλατικές φυλές να προσχωρήσουν στο στρατό του. Η ανωτερότητα του Αννίβα και του στρατού του άρχισε πλέον να γίνεται εμφανής. Στον ποταμό Τρέβια κατάφερε να επιλέξει τόσο το χρόνο, όσο και τον τόπο της μάχης (παράγοντες που προεξοφλούν την νίκη) και εφαρμόζοντας μια ανορθόδοξη τακτική, κατόρθωσε να νικήσει μια υπέρτερη στρατιωτικά δύναμη.
Το ηθικό των Ρωμαίων δεν είχε ακόμη καταρρεύσει, διότι οι στρατηγοί δεν είχαν σκοτωθεί. Ο Αννίβας πλέον είχε μόνο δύο επιλογές. Είτε να μετακινηθεί προς τα κάτω στην ανατολική ακτή του Πικένον, ή να διασχίσει τα Απέννινα όρη με κατεύθυνση δυτικά προς την Ετρουρία. Οι Ρωμαίοι προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις εν λόγω επιλογές στέλνουν τον Σερβίλιο Γέμινο προς την ανατολική ακτή και τον Γάιο Φλαμίνιο να φυλά τα περάσματα. Παρά την ταχεία μετακίνηση του Φλαμίνιου, ο Αννίβας καταφέρνει να διαβεί τα περάσματα χωρίς αντίσταση και να αναλάβει τον έλεγχο της κατάστασης, αυτή τη φορά βαδίζοντας κατά του Φλαμίνιου, καίγοντας και λεηλατώντας τα πάντα, αναγκάζοντας με αυτόν τον τρόπο τους Ρωμαίους να τον κυνηγήσουν.

Χάρτης μάχης Τρασιμένης_πηγή livius.org
Περί το τέλος Μαΐου του 217 π.Χ, οι δύο στρατοί διέσχισαν όλη την Ετρουρία, μέχρι την στιγμή που ο Αννίβας βρήκε την ιδανική τοποθεσία για ενέδρα στην λίμνη Τρασιμένη, όπου μεταξύ της λίμνης και μερικών λόφων μεσολαβούσε μια στενή λωρίδα γης στην οποία στρατοπέδευσε. Μόλις οι Ρωμαίοι αναπτύχθηκαν στο άλλο άκρο, μετακίνησε τα στρατεύματά του και την χαραυγή βρίσκονταν στην πίσω πλευρά των λόφων, κρυμμένοι από τους Ρωμαίους, οι οποίοι βάδιζαν κατευθείαν στην παγίδα.
Η έκβαση της μάχης της λίμνης Τρασιμένης (21 Ιουλίου 217 π.Χ) ήταν συντριπτική για τους Ρωμαίους. Ο Αννίβας επιτέθηκε όταν ολόκληρος ο Ρωμαϊκός στρατός είχε εισέλθει στο πέρασμα και έτσι οι Ρωμαίοι παγιδεύθηκαν στην λίμνη ανήμποροι να προβάλουν οιαδήποτε αντίσταση. Η μάχη διήρκεσε τρείς ώρες και οι απώλειες του Αννίβα δεν ήσαν αμελητέες, παρόλο που οι αντίστοιχες των Ρωμαίων ήσαν καταστροφικές.
Ο Φλαμίνιος σκοτώθηκε, είτε προσπαθώντας να διαφύγει πανικόβλητος (Πολύβιος) είτε πολεμώντας γενναία (Λίβιος) και ολόκληρος ο στρατός εξολοθρεύθηκε. Η Ρωμαϊκή καταστροφή ολοκληρώθηκε μερικές ημέρες αργότερα, όταν ο Αννίβας κατέστρεψε το ιππικό του Γεμίνιου το οποίο φυλούσε τα περάσματα.
Αίφνης η Ρώμη έμοιαζε ανυπεράσπιστη.
Φάβιος Μάξιμος
Η Ρώμη είχε πανικοβληθεί. Ο Ρωμαϊκός στρατός διέθετε ακόμη ικανό αριθμό ανδρών, αλλά οι μαζικές απώλειες στην Τρασιμένη είχαν επίδεραση σε όλους στην Ρώμη. Η αντίδρασή τους ήταν να διορίσουν ως δικτάτορα τον 58χρονοΚουίντο Φάβιο Μάξιμο, μια θέση που του έδιδε πλήρη εξουσία για περίοδο έξι μηνών. Πρώτο του μέλημα ήταν η άμυνα της ίδιας της πόλης, καθώς ανέμενε ότι ο Αννίβας θα βάδιζε κατευθείαν στη Ρώμη. Ωστόσο ο στρατός των Καρχηδονίων δεν είχε ανακτήσει τις δυνάμεις του μετά από το επικό ταξίδι και τις τρεις μάχες και χρειαζόταν ανάπαυση. Παρόλα αυτά βάδιζαν ανατολικά προς τις ακτές, έχοντας αναπληρώσει τις απώλειες και λεηλατώντας τα πάντα στο πέρασμά τους.

Φάβιος Μάξιμος
Ο Φάβιος άρχισε να υλοποιεί την στρατηγική για την οποία έγινε γνωστός. Στην πόλη Αίκαι (πόλη της Απουλίας) με 40.000 άνδρες έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τον Αννίβα, αλλά ήταν αποφασισμένος να μην εμπλακεί σε μάχη. Το σχέδιό του ήταν να ακολουθεί τον Αννίβα, χωρίς να του δίνει την ευκαιρία για μάχη, αλλά περιορίζοντας την δυνατότητα αυτού και των ανδρών του να λεηλατούν τις περιοχές από τις οποίες διέρχονταν. Σκοπός της τακτικής ήταν να αποκτήσουν εμπειρία οι στρατιώτες, αποδυναμώνοντας ταυτόχρονα τον Αννίβα. Ήταν μια μοναδική στρατηγική για Ρωμαίο στρατηγό εκείνης της περιόδου, απέχοντας κατά πολύ από την συνηθισμένη τακτική της επίθεσης με την πρώτη ευκαιρία.
Ο Αννίβας απάντησε μετακινούμενος προς δυσμάς πέρα από τα Απέννινα, στο Falernus Ager, μια εύφορη και ευημερούσα περιοχή της Καμπανίας, όπου πολλοί Ρωμαίοι καλλιεργούσαν αμπέλια. Ο Αννίβας ήλπιζε να προκαλέσει τον Φάβιο σε μάχη, αλλά εκείνος παρέμενε προσηλωμένος στο σχέδιό του και απλά παρακολουθούσε τον Αννίβα να λεηλατεί την περιοχή, εξορμώντας από τα γύρω βουνά. Αυτό όμως δημιούργησε στους Καρχηδόνιους το πρόβλημα του πώς θα διαφύγουν από την περιοχή. Έτσι επέλεξαν να επιστρέψουν από το ίδιο πέρασμα που είχαν χρησιμοποιήσει για να εισέλθουν στην περιοχή, μια κίνηση που ήταν αναμενόμενη από τον Φάβιο που μπλόκαρε το πέρασμα.
Η απάντηση του Αννίβα έμεινε ιστορική στα στρατιωτικά χρονικά. Την νύχτα αφού συγκέντρωσε τα βόδια που είχαν αρπαγεί από το Falernus Ager, με δάδες δεμένες στα κέρατά τους, τα οδήγησε σε μια κορυφογραμμή κοντά στο πέρασμα. Οι Ρωμαίοι που φρουρούσαν το πέρασμα είδαν τα φώτα και νομίζοντας ότι μετακινείται ο Καρχηδονιακός στρατός επιτέθηκαν στα βόδια. Τα βόδια πανικοβλήθηκαν και άρχισαν να τρέχουν προς τις τάξεις των Ρωμαίων οι οποίοι προκειμένου να γλιτώσουν κατέφευγαν στις πλαγιές. Εκεί όμως τους περίμεναν δυνάμεις του Αννίβα οι οποίοι επέφεραν σοβαρές απώλειες της τάξεως των 1.000 ανδρών, ενώ ο υπόλοιπος στρατός των Καρχηδονίων κατάφερε να διέλθει από το πέρασμα χωρίς αντίσταση. Αυτή η επιτυχία εξασθένησε σοβαρά το κύρος του Φάβιου στη Ρώμη και για σύντομο χρονικό διάστημα ανατέθηκαν παράλληλα καθήκοντα στον έως τότε υποδιοικητή Μινούκιο, ο οποίος εξέθεσε το ήμισυ του στρατού σε σοβαρό κίνδυνο και διασώθηκε την τελευταία στιγμή χάρις στον Φάβιο. Μετά από αυτό το περιστατικό η εξάμηνη περίοδος εξουσίας του Φάβιου έληξε και επέστρεψε στη Ρώμη, όπου αναγνωρίσθηκε ως σωτήρας της πόλης.
Η συντριβή στις Κάννες
Η αποκατάσταση του πολιτικού συστήματος στην Ρώμη σηματοδότησε ταυτόχρονα την επιστροφή στο παλαιό καθεστώς επιθετικής τακτικής (άμεση επίθεση). Οι δύο νέοι ύπατοι ο Γάιος Τερέντιος Βάρρων και ο Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος, διαθέτοντας μια δύναμη 80.000 ανδρών κινήθηκαν προς τον Αννίβα. Λαμβάνοντας υπόψιν την τεράστια ήττα που ακολούθησε, οι Ρωμαϊκές προθέσεις – σχεδιασμοί αποτελούν θέμα συζήτησης. Ωστόσο είναι σαφές ότι το σχέδιο ήταν «επιστροφή στην επίθεση».
Οι στρατηγοί προσέγγισαν τον Αννίβα κοντά στις Κάννες περί τα μέσα Ιουλίου του 216 π.Χ και σύντομα στρατοπέδευσαν σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από αυτον……………σαφής ένδειξη ότι επεδίωκαν την μάχη. Η τεράστια Ρωμαϊκή δύναμη υπερτερούσε των Καρχηδονίων οι οποίοι αριθμούσαν 30.000 άνδρες και το πεδίο της μάχης δεν έδιδε πλεονέκτημα στον Αννίβα. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι επί διοίκησης Βάρωνα (η διοίκηση εναλλασσόταν μεταξύ των δύο υπάτων) οι Ρωμαίοι αποφάσισαν να δώσουν μάχη και ο Αννίβας δέχθηκε.

Μάχη Καννών – Ρωμαϊκή επίθεση και ήττα Ρωμαϊκού ιππικού
Οι Ρωμαίοι παρέταξαν 76.000 άνδρες στο πεδίο της μάχης. Το κέντρο της γραμμής τους είχε 55.000 οπλίτες, μαζί με 15.000 βελίτες (τάξη πεζικού του Ρωμαϊκού στρατού με ελαφρύ οπλισμό – κυρίως ακόντιο – η οποία συμπεριελάμβανε και ακροβολιστές). Στη δεξιά πτέρυγα ο Λεύκιος παρέταξε το Ρωμαϊκό ιππικό αποτελούμενο από 2.400 μονάδες προς την πλευρά του ποταμού, ενώ στα αριστερά, ο Βάρων παρέταξε το συμμαχικό ιππικό αποτελούμενο από 3.600 μονάδες προς την πλευρά του λόφου των Καννών. Το Ρωμαϊκό σχέδιο ήταν απλό. Το ιππικό στα πλευρά θα καθυστερούσε το ανώτερο ιππικό του Αννίβα, ενόσω το πεζικό θα εξουδετέρωνε το αντίστοιχο Καρχηδονιακό.
Η στρατηγική του Αννίβα ήταν πιο σύνθετη. Το μεγαλύτερο μέρος του ιππικού, αποτελούμενο από 6.000 Γαλάτες και Ίβηρες, τοποθετήθηκε στην αριστερή πτέρυγα που θα αντιμετώπιζε το αντίστοιχο συμμαχικό ιππικό των Ρωμαίων. Οι 4.000 ιππείς από την Νουμιδία ήταν στα δεξιά, που θα αντιμετώπιζε το Ρωμαϊκό ιππικό. Στο κέντρο ήταν 20.000 Κέλτες και 4.000 Ίβηρες. Το κλειδί για την νίκη ήταν το βαρύ πεζικό αποτελούμενο από 8 – 10.000 Λίβυους, ενσωματωμένο σε στίχους στα δύο πλευρά, για να αποκρυφτεί από τους Ρωμαίους. Το Κελτικό και Ιβηρικό πεζικό ήταν τοποθετημένο ελαφρώς μπροστά από το υπόλοιπο στράτευμα. Το σχέδιο του Αννίβα βασιζόταν στην ικανότητα και υψηλή εκπαίδευση των ανδρών του. Οι Κέλτες και Ίβηρες θα υποχωρούσαν αργά μπροστά τις Ρωμαϊκές λεγεώνες, ενώ το Καρχηδονιακό ιππικό θα αντιμετώπιζε το αντίστοιχο Ρωμαϊκό. Μόλις οι Ρωμαίοι προχωρούσαν, το βαρύ πεζικό θα τους πλαγιοκοπούσε προκαλώντας σύγχυση στις Ρωμαϊκές λεγεώνες, ενώ ταυτόχρονα το ιππικό θα επετίθετο στα μετόπισθεν.

Μάχη Καννών – Ρωμαϊκή συντριβή
Το σχέδιο του Αννίβα πέτυχε. Η μάχη των Καννών (2 Αυγούστου 216 π.Χ) απετέλεσε μία από τις χειρότερες ήττες στην Ρωμαϊκή ιστορία. Ωστόσο, υπήρξαν στιγμές που μπορούσε να αποτύχει. Οι Ρωμαϊκές λεγεώνες ήταν μια φοβερή πολεμική μηχανή και τα Ιβηρικά και Κελτικά στρατεύματα παρ’ ολίγο να ηττώντο. Αν το Καρχηδονιακό κέντρο είχε ηττηθεί, ο στρατός του Αννίβα θα είχε εξουδετερωθεί. Επιπλέον αν τα Ρωμαϊκά στρατεύματα είχαν μετακινηθεί πιο γρήγορα, ίσως να είχαν την δυνατότητα να αντιμετωπίσουν την πλαγιοκόπηση. Όπως εξελίχθηκε οι Κέλτες και Ίβηρες «κράτησαν» μέχρι το Ρωμαϊκό πεζικό να αποσυντονισθεί και όταν επιτέθηκαν οι Λίβυοι, δεν ήταν σε θέση να αντιπαρατάξει σοβαρή άμυνα. Μέχρι τότε το Ρωμαϊκό ιππικό (συνολικά) είχε ηττηθεί και οι λεγεώνες περικυκλώθηκαν. Η υπόλοιπη μάχη απετέλεσε μια σφαγή στην οποία σκοτώθηκαν 50.000 Ρωμαίοι στρατιώτες, σ’ ένα λουτρό αίματος που όμοιό του σπάνια συναντάται στην ιστορία.
Χαμένη ευκαιρία ;
Το τι έπρεπε να πράξει ο Αννίβας μετά τις Κάννες, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα θέματα προβληματισμού της στρατιωτικής ιστορίας. Μόλις είχε κερδίσει μία από τις μεγαλύτερες νίκες στην ιστορία, έναντι ενός πολύ μεγαλύτερου στρατού και είχε κατατροπώσει εκ νέου τους Ρωμαίους. Πολλοί θεωρούν ότι ο Αννίβας έπρεπε να βαδίσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα προς την Ρώμη, όπου ο πανικός που προκάλεσε η ήττα θα οδηγούσε σε βέβαιη παράδοση. Αντ’ αυτού, ο Αννίβας επέλεξε να ξεκουράσει τον στρατό του, αποφεύγοντας την Ρώμη.
Είναι αδύνατον να ειπωθεί τι θα συνέβαινε αν είχε επιτεθεί στη Ρώμη. Όταν αυτός έφθασε το 211 π.Χ, η Ρώμη είχε ήδη ανακάμψει. Υπήρχαν ισχυρές Ρωμαϊκές δυνάμεις κοντά στην πόλη, οι οποίες θα έφταναν στη Ρώμη πριν τον Αννίβα και η άμυνα της πόλης θα ενισχυόταν. Αν είχε προσπαθήσει να πολιορκήσει τα τείχη της Ρώμης, οι πιθανότητες ήταν εναντίον του.
Ωστόσο με τον κύριο στρατό κατεστραμμένο, οι επιπτώσεις στο Ρωμαϊκό ηθικό, ήταν σοβαρές. Το πιο ισχυρό επιχείρημα υπέρ της άμεσης πορείας προς τη Ρώμη είναι ότι η επιλεχθείσα στρατηγική του Αννίβα απέτυχε και η Καρχηδόνα έχασε τον πόλεμο. Με αυτό υπ’ όψιν, προβάλλεται το επιχείρημα ότι μια πορεία προς τη Ρώμη μετά βίας θα μπορούσε να είχε χειρότερο αποτέλεσμα. Φυσικά αυτό ο Αννίβας δεν μπορούσε να το γνωρίζει. Έχοντας νικήσει κάθε στρατό που εστάλη εναντίον του, ήταν αναμενόμενο να εκτιμά ότι θα διατηρούσε το αήττητο. Με τον στρατό εξαντλημένο από τις μάχες, η απόφαση του Αννίβα να μην διακινδυνεύσει πορεία προς την Ρώμη είναι κατανοητή.
……………..συνεχίζεται
chilonas.wordpress.com