Ένα θαυμαστό ιστορικό ντοκουμέντο από τον αγώνα των Κρητικών κατά των Τούρκων

Η μεγάλη κρητική επανάσταση 1866-69 αποτελεί την κορυφαία έκφραση της επιθυμίας του κρητικού λαού για Ένωση και του πόθου του να ζήσει ελεύθερος.
Δύο αφορμές πυροδοτούν τη νέα έκρηξη. Η επιβολή νέων φόρων και το λεγόμενο μοναστηριακό ζήτημα. Η επανάσταση διαρκεί τρία χρόνια και δίνει θαυμαστά δείγματα ηρωισμού και αυτοθυσίας. Απασχολεί ακόμα σοβαρά την ευρωπαϊκή διπλωματία, ως σημαντικό τμήμα του όλου ανατολικού ζητήματος. Αποκορύφωμα της νέας επανάστασης είναι το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου το Νοέμβριο του 1866, η γιγαντομαχία του Λασιθίου το Μάη του 1867, καθώς και οι φονικές μάχες που σημειώνονται σε πολλά χωριά των Χανίων, του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου.
Το Αρκάδι σήμανε στο ρολόϊ της ιστορίας.

Στάθηκε ένα ιστορικό ορόσημο που εκπέμπει μυνήματα και καθρεπτίζεται η δύναμη και η αποφασιστικότητα της κρητικής ψυχής. Χριστιανικές ψυχές που ο αριθμός τους φτάνει τις 964 από τις οποίες 259 πολεμιστές και 705 γυναικόπεδα βρίσκονται κλεισμένα στους χώρους του μοναστηριού.
Ο Μουσταφά Ναϊλή Πασάς περικυκλώνει το μοναστήρι με μια δύναμη 15.000 Τουρκοαιγυπτίων και Αλβανών και 30 κανόνια. Το διαμέτρημα μεγάλο. Η διαφορά δυνάμεων ασύγκριτη. Ομως δε σκέφτονται να παραδοθούν. Προτιμούν τον τίμιο θάνατο από τον τούρκικο εξευτελισμό. Και όταν πια το Αρκάδι λυγίζει κάτω από το βάρος του εχθρού που ενισχύεται συνεχώς, και το τούρκικο ασκέρι έχει μπει στους εσωτερικούς χώρους του μοναστηριού, ο Κωστής Γιαμπουδάκης ή κατ' άλλη εκδοχή ο Εμμανουήλ Σκουλάς ανατινάσσουν την πυριτιδαποθήκη. Οι θόλοι της τινάζονται στον αέρα σκορπώντας το θάνατο σε πάνω από 2500 άτομα χωρίς διακρίσεις. Ο δραματικός επίλογος καταγράφει 864 χρ. νεκρούς και 164 αιχμαλώτους. Άνοιξαν όμως οι θόλοι του ουρανού για να καταγραφεί εις μνημόσυνον αιώνιον η ηρωική πράξη του Αρκαδίου. Μία φοβερά επέμβαση η έκρηξη, βοηθά τους ηττημένους, η αγωνία μετατρέπεται εις θρίαμβον, η δε ηρωική μονή, η δίκην φρουρίου αγωνισαμένη, αποθνήσκει ως ηφαίστειον, θα γράψει ο Βίκτωρ Ουγκώ και θα δημοσιεύσει η ελληνόφωνη εφημερίδα "Κλειώ" της Τεργέστης το 1867.
Έστελνε αντιλάλημα
σ ούλη την οικουμένη,
στην Κρήτη η ελευθεριά
δε στέκεται δεμένη.
Τη δραματική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί μετά την ανατίναξη της Μονής περιγράφει ο τότε πρεσβευτής της Ελλάδας στην Κρήτη Νικόλαος Σακκόπουλος με τα ακόλουθα λόγια:
"τα πτώματα των Χριστιανών μένουν εν τη μονή άταφα, τα δε των Τούρκων ετάφησαν εντός δεξαμενών και μεγάλων λάκκων ους ηνέωξαν, αντί δε σανίδων προς σκέπασμα των τάφων τούτων, μετεχειρίσθησαν τας ιεράς εικόνας. Αδύνατον είναι να προσεγγίσει τις σήμερον τα πέριξ της μονής ένεκα της πνιγηράς αποφοράς, ήτις εκτείνεται εις μεγάλην απόστασιν. Τα 37 παλικάρια που σφάχτηκαν στην Τράπεζα του μοναστηριού έμειναν άταφα μέχρι το 1869. Αλλά για ιστορικούς λόγους θα πρέπει να σταματήσουμε σε δύο πρόσωπα με πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα του Αρκαδίου.
Πρόκειται για τον επικεφαλής των εχθρικών δυνάμεων Αλβανό Μουσταφά Ναϊλή Πασά τον αποκαλούμενο "Γκιριτλή" δηλαδή κρητικό λόγω της μακράς παραμονής του στην Κρήτη. Πρώτη του γυναίκα ήταν η πανέμορφη σκλάβα Ελένη Βολανάκη από τα Σκουλούφια Ρεθύμνου. Ενας γιος της ο Βελή Πασάς είχε διατελέσει Διοικητής Κρήτης στην διετία 1856-58. Ήταν εκείνος που νεαρός αξιωματικός το 1828 είχε συντρίψει σε φονικές μάχες στο Φραγκοκάστελλο τον αντίπαλό του Χατζημιχάλη Νταλιάνη με τα επίλεκτα παλικάρια του, και τώρα γέρος εκπορθεί το Αρκάδι.
Από την άλλη πλευρά ήταν ο ίδιος που πρόσφερε το σαπωνοποιείο του στα Χανιά για να ανεγερθεί ο σημερινός μητροπολιτικός ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, συμβάλλοντας μ' ένα σεβαστό ποσό για την ανέγερσή του και την παράδοσή του στη θεία λατρεία.
Σύμφωνα με αιγυπτιακές πηγές εκείνος που κατάστρωσε το επιτελικό σχέδιο εκπρόθησης της μονής του Αρκαδίου ήταν ο Υπουργός των Στρατιωτικών της Αιγύπτου Φερίη Ισμαήλ Σελίμ Πασάς. Ήταν ο επικεφαλής των Αιγυπτιακών δυνάμεων που πολεμούσαν στην Κρήτη μαζί με τους Τούρκους στην επανάσταση 1866-69.
Αυτό ήταν ένα μόνο από τα χιλιάδες θυσιαστήρια Ελλήνων Ορθοδόξων πολεμιστών που αγωνίστηκαν για τη Λευτεριά και την Ένωση με τη Μάνα ΕΛΛΑΔΑ..ΔΕΝ ΞΕΧΝΑΜΕ, ΤΙΜΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΖΟΜΑΣΤΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΜΑΣ!
Η Κρητική Πολιτεία (1896 – 1913) ήταν το επίσημο όνομα με το οποίο αναγνωρίστηκε η Κρήτη ως αυτόνομο κράτος μετά την κρητική επανάσταση του 1896 και την απόσχισή της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπου και τέθηκε υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων, του Ηνωμενου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ρωσίας. Προπαρασκευή της αυτονόμησης της Κρήτης υπήρξε η ιστορική Σύμβαση της Χαλέπας. Η Κρητική Πολιτεία αποτέλεσε το μεταβατικό στάδιο πριν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα το 1913.
ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ