του Παντελή Καρύκα
Κατά τη μάχη, αναλόγως του αντιπάλου και του εδάφους, ένας Βυζαντινός στρατηγός μπορούσε να παρατάξει τις δυνάμεις του με διάφορους τρόπους. Τέσσερις ήταν κυρίως οι τρόποι παράταξης του στρατού : ο «Σκυθικός», ο «Αλανικός», ο «Αφρικανικός» και ο «Ιταλικός».
Σύμφωνα με τον «Σκυθικό» τρόπο παράταξης ο στρατός τασσόταν σε μία γραμμή και σε δύο κέρατα- αριστερό και δεξιό-σχηματίζοντας ημικύκλιο γύρω από την αντίπαλη παράταξη.
Η παράταξη αυτή σχηματιζόταν εναντίον ασθενέστερου αριθμητικά αντιπάλου, σε καλό έδαφος και με καλή ορατότητα. Σκοπός ήταν να περικυκλωθεί ταχύτατα ο αντίπαλος και να εξοντωθεί πλήρως. Επειδή όμως με τον τρόπο αυτό συμμετείχε άμεσα στη μάχη το σύνολο του στρατού, χωρίς να τηρούνται επαρκείς εφεδρείες, οι Βυζαντινοί στρατηγοί απέφευγαν τον συγκεκριμένο τρόπο παράταξης.
Τον χρησιμοποιούσαν μόνο όταν διέθεταν καταλυτική αριθμητική υπεροχή και ήταν εντελώς βέβαιοι ότι δεν επρόκειτο να δεχθούν αιφνιδιαστική επίθεση από ενεδρεύοντα τμήματα του εχθρού.
Σύμφωνα με τον «Αλανικό» σχηματισμό, ο στρατός τάσσονταν μία γραμμή μάχης, με ισχυρές πλαγιοφυλακές, εκατέρωθεν. Τα τάγματα, στην παράταξη αυτή, απείχαν μεταξύ τους 60-120μ.. Και αυτός ο σχηματισμός μάχης δεν επέτρεπε στον εκάστοτε διοικητή να τηρεί εφεδρείες και ως εκ τούτου δεν πολυχρησιμοποιείτο από τους Βυζαντινούς. Το ίδιο ίσχυε και για τον «Αφρικανικό» σχηματισμό μάχης, σύμφωνα με τον οποίο σχηματίζονταν επί μίας γραμμής μάχης τρία κέρατα – τρείς φάλαγγες.
Ο πλέον αξιόλογος όμως και για αυτό πολυχρησιμοποιούμενος σχηματισμός μάχης του Βυζαντινού Στρατού ήταν ο «Ιταλικός». Η «ιταλική» τάξης ήταν ο προσφορότερος σχηματισμός μάχης εναντίον κάθε αντιπάλου. Ο στρατός σχημάτιζε δύο τουλάχιστον γραμμές μάχης, την «πρόμαχο» και τη «βοηθό». Οι δύο γραμμές απείχαν μεταξύ τους περί τα 400 μέτρα. Σε ιδανικές περιστάσεις συγκροτείτο και μία τρίτη γραμμή η «νωτοφύλαξ».
Η τελευταία όμως δεν ήταν συνεχής. Ο σχηματισμός του στρατού σε δύο κύριες γραμμές μάχης προσέδιδε στον στρατό σημαντικότατο τακτικό πλεονέκτημα έναντι όλων των αντιπάλων του, που συνήθως σχημάτιζαν μία μόνο γραμμή μάχης. Ο Βυζαντινός στρατηγός ήταν με τον τρόπο αυτό ικανός να διαθέτει εφεδρείες και να τις διευθύνει ανάλογα με την εξέλιξη της μάχης, είτε για να αποκρούσει εχθρική διείσδυση στο μέτωπο του, είτε για να εξαπολύσει διαδοχικές επιθέσεις που θα έθραυαν τελικά την εχθρική αντίσταση.
Στα πλευρά των δύο γραμμών μάχης τοποθετούνταν ισχυρότατες πλαγιοφυλακές ώστε να καθίσταται αδύνατη η πλαγιοκόπηση του στρατού. Ακόμα και αν ο εχθρός εμφανιζόταν ξαφνικά στα νώτα του βυζαντινού στρατεύματος, ήταν ζήτημα ελαχίστων λεπτών η αναστροφή μετώπου ολόκληρου του στρατεύματος και η αντιμετώπιση της νέας απειλής. Αναλόγως της φύσης του εδάφους και της διάταξης του αντιπάλου , ο στρατός τασσόταν με την πρώτη γραμμή μάχης αποτελούμενη αποκλειστικά από ιππείς ή από πεζούς- στο κέντρο- και ιππείς στα πλευρά.
Στις μάχες του κατά των Οστρογότθων της Ιταλίας ο Ναρσής σχημάτιζε ,σχεδόν πάντα, το κέντρο της διάταξης του από τμήματα πεζικού. Ο Βελισάριος έπραξε επίσης το ίδιο στην περίφημη μάχη στο Δάρας, όπου συνέτριψε τους Πέρσες.
Πριν τη μάχη οι ιερείς τελούσαν δοξολογία και αγίαζαν τις σημαίες των ταγμάτων και οι άνδρες εφορμούσαν στη μάχη με την ιαχή «Κύριε Ελέησον», υπό τις διαταγές των αξιωματικών τους. Ο επικεφαλής ενός στρατού όφειλε πριν τη μάχη να κινείται στην πρώτη γραμμή , ώστε να είναι σε θέση να κατοπτεύει τον αντίπαλο, να αναγνωρίζει το έδαφος και να εκδίδει τις κατάλληλες διαταγές.
Όταν όμως ο στρατός έφτανε σε απόσταση τοξεύματος από τον αντίπαλο, ο επικεφαλής αποσύρονταν πίσω από την πρώτη και μπροστά από τη δεύτερη γραμμή.
Αρκετοί Δυτικοί, κατά τη διάρκεια του μεσαίωνα, κατηγορούσαν τους «Έλληνες» ως «δολίους το πολέμω», γιατί αντί να ακολουθούν τα δυτικά, βαρβαρικά τακτικά δόγματα της άτακτης και «λεβέντικης» επίθεσης κατά των αντιπάλων, χρησιμοποιούσαν τον ελιγμό ή και τον δόλο για να εξουδετερώσουν τον αντίπαλο. Δυστυχώς την γνώμη τους συμμερίζονται και ορισμένοι σύγχρονοι Έλληνες και ξένοι ιστορικοί. Η απάντηση όμως στις συκοφαντίες τους είναι απλή. Ο Βυζαντινός στρατηγός εκτιμούσε πολύ το αίμα των ανδρών του για να το σπαταλά άσκοπα. Ο στρατός στο Βυζάντιο αποτελούσε ένα σοβαρό κρατικό κεφάλαιο, εξαιρετικά βαρύνον για να κατασπαταλάτε.
Ο Βυζαντινός στρατηγός έπρεπε να δώσει μάχη μόνο όταν οι πιθανότητες να την κερδίσει ήταν υπέρ του, ή μόνο όταν δεν είχε άλλη επιλογή. Ακριβώς ο ίδιος τρόπος σκέψης υπήρχε στη Δύση από τον 16ο ως τον 19ο αιώνα, γεγονός κάθε άλλο παρά τυχαίο αφού οι μεγαλύτεροι στρατηγοί της εποχής- Μαυρίκιος του Νασσάου, Γουστάβος Αδόλφος, Ευγένιος της Σαβοΐας, Μάρλμπορο, Φρειδερίκος ο Μέγας- ήταν λάτρεις της στρατιωτικής ιστορίας και πολεμούσαν αξιοποιώντας τα διδάγματα του παρελθόντος.
του Παντελή Καρύκα
hellasforce.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το ιστολόγιο δεν υιοθετεί και δεν φέρει καμία ευθύνη για τα σχόλια των αναγνωστών του. Πλέον, οι αναγνώστες μπορούν να σχολιάζουν με το λογαριασμό τους στο facebook ή με λογαριασμούς από τα υπόλοιπα κοινωνικά δίκτυα. Τα ανώνυμα σχόλια θα παραμείνουν κλειστά όσο υπάρχουν άτομα που κρύβονται πίσω από την ανωνυμία για να προβοκάρουν και να επιτεθούν σε άλλους σχολιαστές για να επιβάλλουν τις απόψεις τους.