Γάργορης και Άβης

Η θέση του αρχαίου Βασιλείου της Ταρτησσού_wikipedia.org/
Γράφει ο Περικλής Λιβάς
«…τοὺς δ᾽ ἐνοικοῦντας Τουρδητανούς τε καὶΤουρδούλους προσαγορεύουσιν͵ οἱ μὲν τοὺς αὐτοὺςνομίζοντες οἱ δ᾽ ἑτέρους· ὧν ἐστι καὶ Πολύβιοςσυνοίκους φήσας τοῖς Τουρδητανοῖς πρὸς ἄρκτοντοὺς Τουρδούλους· νυνὶ δ᾽ ἐν αὐτοῖς οὐδεὶς φαίνεταιδιορισμός. σοφώτατοι δ᾽ ἐξετάζονται τῶν Ἰβήρωνοὗτοι καὶ γραμματικῆι χρῶνται καὶ τῆς παλαιᾶςμνήμης ἔχουσι συγγράμματα καὶ ποιήματα καὶνόμους ἐμμέτρους ἑξακισχιλίων ἐπῶν͵ ὥς φασι·»
Στράβων Γεωγραφικά, βιβλίο Γ, 1.6
Ο λόγος αφορά στους Τουρδητανούς ή Τουρδούλους, οι οποίοι ζούσαν στην Ταρτησσό, αρχαία πόλη της νότιας Ιβηρικής χερσονήσου στις εκβολές του Γουαδαλκιβίρ. Όπως περιγράφει ο Στράβων, επρόκειτο για τον πλέον πολιτισμένο Ιβηρικό λαό, κατά την Ρωμαϊκή εποχή, ο οποίος όπως λεγόταν, διέθετε λόγια παράδοση ηλικίας έξι χιλιάδων ετών.  Στα δάση της Ταρτησσού, την εποχή που η καλλιέργεια της γης και η ομαδική ζωή των πόλεων ήταν κάτι άγνωστο, ζούσαν οι Κυνήτες [Κουνήτες ή Κυνήσιοι, τους οποίους μνημονεύει ο Ηρόδοτος περί το 440 π.Χ., ως τον δυτικότερο λαό της Ευρώπης (4.48, 2.34) και πρόκειται για κάποια παραλλαγή του ονόματος των Κονίων, κατοίκων της περιοχής.
Η ονομασία Κυνήτες προέρχεται από την Κελτική λέξη k(w)ū, Kunos hound or wolf , που ερμηνεύεται κυριολεκτικά ως κυνηγόσκυλο ή λύκος και μεταφορικά ως ηρωικός πολεμιστής] των οποίων ο βασιλιάς Γάργορης ήταν ο θεμελιωτής της μελισσοκομίας (Ιουστίνος, Επιτομή των Φιλιππικών του Π. Τρόγου, βιβλίο 44.4.
Όπως θρυλείται, στα βουνά της Ταρτησσίας πολέμησαν οι Τιτάνες με τους Θεούς (αν και η παράδοση θέλει τους Τιτάνες να βρίσκονται στην περιοχή της Θεσσαλίας κι όχι στην Ισπανία). Μνεία στην περιοχή γίνεται και από την Ελληνική Μυθολογία, με τις εξορμήσεις των Μυκηναίων και σε δύο από τους άθλους του Ηρακλέους, την εξόντωση του Γηρυόνη και το στήσιμο των Ηράκλειων Στηλών.
Ο εν λόγω βασιλέας, έχοντας αποκτήσει εγγονό, γόνο μηχανορραφίας από μέρους της κόρης του, προσπάθησε με διάφορα μέσα να τον σκοτώσει, εξ᾽ αιτίας της ντροπής που ένοιωθε για την απώλεια της αγνότητάς της. Προγενέστερα, όταν είχε πληροφορηθεί την εγκυμοσύνη της, την είχε αποπέμψει από το παλάτι, χωρίς όμως να καταφέρει να αποτρέψει την γέννα. Το όνομα της κόρης του δεν διασώθηκε. Ωστόσο, το παιδί προφυλάχθηκε από την καλή του τύχη και άντεξε τις συμφορές που του επιφύλασσε ο παππούς του, ο οποίος αργότερα έμελλε να τον διορίσει διάδοχο του θρόνου από συμπόνια για τα δεινά που είχε υποστεί.

Η περιοχή της πόλης των Κονίων
Ήταν ακόμη ανήμπορος και απροστάτευτος όταν διέταξε να τον εγκαταλείψουν στο δάσος ώστε να πεθάνει από την πείνα, αλλά όταν μετά από μερικές ημέρες, έστειλε κάποιους φύλακές του να δουν τι απόγινε ο μικρός, αυτοί τον βρήκαν ζωντανό και θρεμμένο από το γάλα διάφορων άγριων ζώων. Αφού τον έφεραν πίσω στο σπίτι, φρόντισε ο ίδιος να τον οδηγήσει σε ένα στενό μονοπάτι που χρησιμοποιούσαν τα κοπάδια των ζώων για πέρασμα, ώστε να ποδοπατηθεί από αυτά. Ήταν τόσο σκληρός και άκαρδος που ήθελε για το εγγόνι του, θάνατο τραγικό. Ο απάνθρωπος στόχος του δεν ευοδώθηκε και ο μικρός παρέμεινε ανέγγιχτος και χορτάτος. Αυτή την φορά θα γινόταν τροφή για τα πεινασμένα και εξαγριωμένα σκυλιά του βασιλιά ο οποίος τα είχε αφήσει νηστικά για ημέρες. Αφού ούτε αυτά έβλαψαν τον μικρό, τον πέταξε στα γουρούνια, όπου όχι μόνο δεν τον έβλαψαν αλλά τον τάισαν από τους μαστούς τους.

Επιγραφή : Medellín = Koni-sturgis ‘town of Κονιοι Konioi’—Konioi
Τότε, παρήγγειλε να τον ρίξουν στην θάλασσα μακριά από την ακτή. Έτσι κι έγινε, αλλά με μια ολοφάνερη θεϊκή παρέμβαση, το παιδί επέπλευσε και βρέθηκε να ταξιδεύει στον μαινόμενο ωκεανό σαν να βρισκόταν σε σκάφος. Με την παλίρροια και την άμπωτη τα νερά τον απέθεσαν απαλά στην ακτή, όπου εμφανίστηκε μια ελαφίνα και του προσέφερε τα στήθη της. Με την προστασία της ιδιαίτερης  παραμάνας του ο μικρός «ελαφάνθρωπος», μεγάλωσε στα δάση και τα βουνά παρέα με κοπάδια από ελάφια, αποκτώντας εκπληκτική σβελτάδα στα πόδια, εφάμιλλη της δικής τους. Τελικά πιάστηκε σε μια κυνηγετική παγίδα και οι θηρευτές τον παρουσίασαν στον βασιλιά. Αυτός αναγνώρισε τον εγγονό του από την χαρακτηριστική ομοιότητα των προσώπων τους και από κάποιες πληγές που είχαν σημαδέψει το σώμα του όταν ήταν μικρός. Στην συνέχεια, εντυπωσιασμένος από τον τρόπο με τον οποίο διέφευγε κάθε φορά τον κίνδυνο, τις κακοτυχίες και τις δοκιμασίες, τον έχρισε διάδοχο του θρόνου.
Του δόθηκε το όνομα Άβης και αμέσως μόλις έγινε βασιλέας, απέδειξε πολλάκις την μεγαλοσύνη του, τιμώντας επάξια την χάρη που του δόθηκε από τους θεούς στα τόσα δεινά που υπέφερε.
Ενοποίησε με νόμους τους βάρβαρους λαούς, ήταν ο πρώτος που τους έμαθε να δαμάζουν τα βόδια για να σέρνουν τα άροτρα, να οργώνουν, να καλλιεργούν καλαμπόκι και τους υποχρέωσε να προμηθεύονται την τροφή τους όχι από την άγρια φύση αλλά να υιοθετήσουν μια καλύτερη διατροφή, ίσως επειδή αποστρεφόταν αυτά που έτρωγε όταν ήταν παιδί. Απαγόρευσε στους ανθρώπους να ασχολούνται με δουλοπρεπή καθήκοντα και κατένειμε τον λαό σε επτά πόλεις. Μετά τον θάνατο του Άβι, το βασίλειό του διατηρήθηκε για πολλές γενιές από τους διαδόχους του. Οι περιπέτειες αυτού του βασιλέα θα φαίνονταν μυθικές αν δεν γνωρίζαμε για τους ιδρυτές της Ρώμης και για τον Κύρο της Περσίας.
Σχολιασμός
Ο Ιουστίνος, Marcus Junianus Justinus, ή Justin, υπήρξε εκλατινισμένος Γαλάτης ο οποίος εμφανίστηκε στην Ρώμη ως διδάσκαλος της ρητορικής. Για την προσωπική του ιστορία γνωρίζουμε ελάχιστα. Ένα από τα έργα εξαιτίας του οποίου διασώθηκε το όνομά του είναι η σύνοψη τωνΦιλιππικών Ιστοριών του Πομπήιου Τρόγου που γράφτηκε την εποχή του Καίσαρα Αυγούστου με τίτλοΕπιτομή. Αν και ουδέποτε ο ίδιος ή μεταγενέστεροι ιστορικοί  κάνουν χρήση του όρου περίληψη, στον πρόλογό του αναφέρει χαρακτηριστικά ότι με το έργο του αποδίδει στην λατινική γλώσσα το έργο του Πομπήιου Τρόγου που ήταν γραμμένο στα Ελληνικά ώστε να γίνουν ευρύτερα γνωστά τα όσα είχαν στην διάθεσή τους οι Έλληνες ιστορικοί, παραλείποντας περιττές για την γνώση, καταγραφές και ηθικολογίες. Παρά τον ισχυρισμό αυτό, αναφέρει την «ντροπή» του βασιλιά για την απώλεια της αγνότητας της οποίας ήταν υπαίτιος ο ίδιος και για τον λόγο αυτό την παρουσιάζει ως «μηχανορραφία» από μέρους της κόρης του.

Marcus Junianus Justinus
Μέσα από την Επιτομή, ένα είδος ανθολογίας σταχυολογημένης από το πλέον αξιόλογο υλικό που θα διαβαζόταν εύκολα όπως ο ίδιος υποστηρίζει, μπορούμε να πληροφορηθούμε για έργο του Τρόγου, το οποίο δεν διασώθηκε πλην ελαχίστων αποσπασμάτων. Παρά το ότι πραγματεύεται κυρίως την ιστορία του βασιλείου της Μακεδονίας, στην ουσία ήταν μια παγκόσμια ιστορία με έναν μάλλον αδόκιμο τίτλο. Από την τεράστια έκταση του έργου του Τρόγου πάντως, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι όροι περίληψη ή σύντμηση αναφορικά με την Επιτομή, ίσως να μην είναι οι πλέον κατάλληλοι.
Ο μύθος του Γάργορι και του Άβι, φθάνει σε εμάς, μόνο από τον Ιουστίνο και επομένως προέρχεται από μια ιδιαίτερα απομακρυσμένη πηγή, αν αναλογισθούμε ότι τα γεγονότα που περιγράφει συμβαίνουν περί τα τέλη τηςΕποχής του Χαλκού, στα νότια της Ιβηρικής χερσονήσου. Με αυτά τα δεδομένα δεν είναι δυνατόν να ξεκαθαριστεί αν πρόκειται για τοπική λαϊκή μυθολογία, επανερμηνεία κάποιου Ελληνικού μύθου, ή για κάποιο συνονθύλευμα ευρέως διαδεδομένων μύθων. Ωστόσο, θεωρείται ότι ανεξαρτήτως προέλευσης πρέπει να αποδοθεί στην παράδοση της Ανατολής κατά την μεταφορά της οποίας, προσαρτήθηκαν οι Ελληνικές επιρροές που είχε ο Ιουστίνος.
Ο Ιουστίνος ζούσε στην Ρώμη. Η εξυπηρέτηση της επίσημης αυτοκρατορικής προπαγάνδας από μέρους του, θα μπορούσε κάλλιστα να αντικατοπτρίζεται στο έργο του, μιας και δεν θα ήταν δυνατόν να την αποποιηθεί. Η ανάπτυξη κοινωνικών μοντέλων που επιβάλλονται με νόμους σύμφωνους με αυτούς της επιβλητικής αυτοκρατορίας και η αποδοχή της μοναρχίας ως το ιδανικό σύστημα διακυβέρνησης, νομιμοποιούν και εκθειάζουν την διαδοχή της και αποτελούν μια τέτοια πρακτική με την οποία έμμεσα εξιδανικεύονται οι στόχοι των δυναστειών.  Η ηθική των Στωικών είτε έμμεσα είτε άμεσα μπορεί να σκιαγραφηθεί από τον μύθο. Οι αρετές της οικογενειακής ζωής, η εναρμόνιση της ζωής του ανθρώπου με την φύση και τους νόμους της, η σκληρή αλλά αποτελεσματική μέθοδος της διαπαιδαγώγησης μέσω της σωματικής τιμωρίας, το συναίσθημα της ντροπής, ο σεβασμός προς την θεία βούληση, η υποταγή στην τιμωρία και η εκτίμηση της θείας χάρης, είναι μερικές από τις θέσεις του Στωικισμού που ως φιλοσοφικό κίνημα ώθησε την γνώση να φωτίσει το δύσβατο μονοπάτι της αρετής κατά την ελληνιστική περίοδο.
Παραλληλισμοί
Όπως ο Άβις προστατεύθηκε από τους θεούς:
Σώθηκε ο βασιλιάς Keret από βέβαιο πνιγμό
Ο βασιλιάς Sargón Of Akkad ρίχτηκε σε ποταμό αλλά απέφυγε τον πνιγμό, διασώθηκε από έναν κηπουρό και ανατράφηκε από αυτόν με την βοήθεια της θεάς Ιστάρ
Ο Μωυσής σώθηκε από τα  νερά του Νείλου
Ο Ρωμύλος και ο Ρέμος, ανατράφηκαν με το γάλα μιας λύκαινας
Η βασίλισσα Σεμίραμις εγκαταλείφθηκε νεογέννητη και τράφηκε από περιστέρια
Ο βασιλιάς της Περσίας, Κύρος, ανατράφηκε από βοσκούς
Ο Άβις βασιλέας :
Ο βασιλιάς Θησέας, παρουσιάζει το άροτρο στους Αθηναίους.
Ο Τριπτόλεμος, μυθικός ήρωας και ιερέας της θεάς Δήμητρας ο οποίος πρώτος καλλιέργησε σιτάρι.
Ο Ιταλός, ο ήρωας που έδωσε το όνομά του στην Ιταλία, ήταν επίσης νομοθέτης βασιλιάς ο οποίος συνεισέφερε στον εκπολιτισμό του λαού του.
Η χρήση του αρότρου παραπέμπει στην εποχή τωνΣκυθών. Σε ότι αφορά στην κοινωνική δομή και τους νόμους που θέσπισε ο Άβις, υπάρχει ομοιότητα με τον Ρωμύλο και τον Θησέα οι οποίοι διαχώρισαν τον λαό σε φυλές. Έχει υποστηριχθεί επίσης ότι υπάρχει ομοιότητα με την οργάνωση της κοινωνίας των Μινωιτών, όπου ο βασιλιάς Μίνωας ήταν το πρότυπο του κυβερνήτη.
Το γεγονός της αιμομιξίας θα μπορούσε να δηλώνει την υποταγή στους φυσικούς νόμους του ενστίκτου σε αντιδιαστολή με την ανηθικότητά του, εφόσον όμως τα κριτήρια για κάτι τέτοιο, ήταν γνωστά.
Σύμφωνα με τον μύθο, ο Άβις ήταν το αποτέλεσμα της αιμομικτικής σχέσης που διατηρούσε ο βασιλιάς Γάργορις με την κόρη του, χωρίς να είναι γνωστό αν επρόκειτο για τακτική ή έκτακτη συνεύρεση. Το αρχαίο έθιμο της σεξουαλικής επαφής μεταξύ γονέων και παιδιών το οποίο προυπήρχε στην περιοχή των Τουρτηδανών, φαίνεται ότι ήταν ευρύτατα διαδεδομένο στην Ταρτησσό. Υπήρχε η πεποίθηση ότι με την αρρενωπότητα ενδυναμωνόταν η ύπαρξη, όπως γίνεται με την ερωτική πράξη γενικότερα, όπου αμβλύνονται τα ελαττώματα ή οι αρετές που ενυπάρχουν στις δύο πλευρές.
Επιμύθιο
Η θεία βούληση, ανεξάρτητη αυτής των θνητών, πλαισιώνει με την ιερότητά της την βασιλεία και την γενεαλογία της διαδοχής της. Πατέρας και γιός, σε δύο διαφορετικούς αλλά συμπληρωματικούς ρόλους για την κοινωνία της Ταρτησσού αναδεικνύουν τα οφέλη της οργανωμένης ζωής και τους κινδύνους της άγριας ζωής. Η αξία μιας τέτοιας αντίθεσης σηματοδοτεί μια αναγκαία για την κοινωνία της εποχής, ριζική αλλαγή του τρόπου ζωής, από την ύπαιθρο στις πόλεις, από το χάος στην τάξη, από τον φόβο στην ασφάλεια της ομάδας, από την συλλογή τροφής στην καλλιέργεια και από το βασικό ένστικτο στην γνώση.
Βιβλιογραφία – πηγές
BENDALA, M; Tartesios, íberos y celtas, ed. Temas de hoy, Madrid 2000.
FRAILE, G; Historia de la filosofía. Grecia y Roma, vol. I, ed. BAC, Madrid 1990.
IRIARTE, A; Civiltá Classica e mondo dei barbari, Trento 1991.
Justin, Epitome of Pompeius Trogus (1886). pp. 271-296. Books 41-44
Otto Rank The Myth of the Birth of the Hero: A Psychological Exploration of Myth
John T. Koch Referring back to the Bronze Age from the dawn of Palaeohispanic literacy: the South-Western inscriptions interpreted as nativism
The Celts in Portugal
Teresa Júdice Gamito, University of Algarve
Iberian Religion Encyclopedia of Religion
chilonas.wordpress.com