Το βασίλειο των «Οδρυσών»

Χρυσό στεφάνι και δαχτυλίδι από τάφο Οδρυσού αριστοκράτη που βρέθηκε στην Golyamata Mogila, η οποία βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Zlatinitsa και Malomirovo στην Βουλγαρία. Χρονολογείται στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ..

Γράφει ο Χείλων
Το όνομα Όδρυσος εμφανίζεται ως τοπογραφική και εθνοτική ονομασία σε επιγραφές γραμμικής γραφής β’που βρέθηκαν στην Κνωσό και την Θήβα, χωρίς όμως να αποσαφηνίζεται ως έννοια. Το βασίλειο των Οδρυσών εμφανίζεται προς το τέλος του 6ου ή αρχές του 5ου αι. π.Χ. Ο  Ηρόδοτος χρησιμοποιεί την ονομασία για να υποδηλώσει τους Θράκες που κατοικούσαν στα εδάφη κατά μήκος των ποταμών Έβρου και Στρυμόνα από τη Ροδόπη μέχρι τον Αρτσικό ποταμό στην σημερινή Ανατολική Θράκη και έως την Βάρνα της Βουλγαρίας . Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι το βασίλειό τους ήταν το μεγαλύτερο εκτεινόμενο από την Αδριατική έως την Μαύρη θάλασσα.
Οι Οδρυσοί θεωρούνταν από τα ισχυρότερα Θρακικά έθνη, ήσαν άριστοι ιππείς και πήραν το όνομα τους από τον μυθικό βασιλέα Όδρυσο. Διατηρούσαν εμπορικές σχέσεις με όλες τις Ελληνικές πόλεις και το κέντρο των Οδρυσών βρισκόταν στην πεδιάδα του Έβρου. Σταδιακά κατέκτησαν τα υπόλοιπα Θρακικά βασίλεια φτάνοντας στην ακμή τους με τον βασιλιά Τήρη ο οποίος υπήρξε και ιδρυτής του βασιλείου των Οδρυσών. Η ακμή συνέπεσε με την περίοδο μεταξύ των Περσικών πολέμων και του Πελοποννησιακού πολέμου. Ο γιος του Τήρη Σιτάλκης υπέταξε τα υπόλοιπα Θρακικά βασίλεια διατηρώντας σε αυτά τους βασιλείς κάνοντας τους υποτελείς και ήταν ο πρώτος που αποκαλέστηκε βασιλιάς των Θρακών.
Ο Ηρόδοτος γράφει για τους Θράκες ότι θα ήσαν ασυναγώνιστοι αν παρέμεναν ενωμένοι αναφερόμενος στην επικρατούσα πολιτική κατάσταση της εποχής. Σύμφωνα με την Ορφική λατρεία, ο ιδρυτής Όδρυσοςήταν γιος της θεάς Μεγάλης Μητέρας και του Ήλιου και στην εξουσία εναλλάσσονταν δυναστικές οικογένειες της εποχής βάσει της αρχής «κυβερνά ο καλύτερος μεταξύ ίσων».
Η παράδοση απαιτούσε μια δοκιμασία μέσω της οποίας ο πλέον άξιος αποδείκνυε τις ικανότητές του έναντι των υπολοίπων. Η βασιλική εξουσία δεν μεταβιβαζόταν από πατέρα σε γιο (δεν ίσχυε το κληρονομικό δικαίωμα) παρόλο που σε ορισμένες περιπτώσεις συνέβη κατά την διαδοχή στο θρόνο, αντικαθιστώντας την πρακτική της εκλογής. Τα σύμβολα εξουσίας δίνονταν στο πρόσωπο που αναγνωρίζονταν από τους άλλους ως ο πλέον άξιος για να τα φέρει. Κατά την εποχή της γραπτής ιστορίας, η προαναφερόμενη υπεροχή σφετερίστηκε αρκετές φορές, μέσω συνωμοσιών – ετερόκλητων συμμαχιών – σφετερισμών ακόμη και δολοφονιών.

Βασίλειο Οδρυσών_πηγή wikimedia commons
Η ιεραρχία στο πολιτικό και διοικητικό σύστημα των Οδρυσών δεν ήταν περίπλοκη. Ο βασιλέας ήταν επικεφαλής και ακολουθούσε το συμβούλιο, που αρχικά αποτελούνταν από μέλη της δυναστείας. Τον 5ο με 4ο αι. π.Χ εμφανίστηκαν οι παραδυνάστες καισυγκυβερνήτες, οι οποίοι τις περισσότερες φορές προέρχονταν από την βασιλική δυναστεία και διοικούσαν τεράστιες περιοχές εξ’ ονόματος του δυνάστη, ενώ υπήρξαν περιπτώσεις που επιχείρησαν να ανεξαρτητοποιηθούν, ή να σφετερισθούν τον θρόνο.
Στα νεότερα χρόνια, εκπρόσωποι άλλων αριστοκρατικών οικογενειών ή διοικητικοί υπεύθυνοι έγιναν επίσης παραδυνάστες, αν και αυτό ήταν σχετικά σπάνιο. Όπως ο έγραψε ο Alexander Fol, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι οι όροι (παραδυνάστης, διοικητικός υπεύθυνος, κ.λ.π) που χρησιμοποιούνται αντικατοπτρίζουν τις Ελληνικές απόψεις σχετικά με την κατάσταση στο Βορρά κατά τις διάφορες ιστορικές περιόδους, καθότι οι τίτλοι που χρησιμοποιούνται για τους κυβερνήτες ήσαν συγκεχυμένοι και ενίοτε αντιφατικοί.
Το κράτος των Οδρυσών περιγράφηκε για πρώτη φορά από τους Έλληνες συγγραφείς λόγω της δράσης του Τήρη Α’(περί το 540-448 π.Χ). Παρ’ ότι δεν ήταν ο πρώτος δυνάστης, εντούτοις ήταν ο πλέον ισχυρός και κατάφερε να θεμελιώσει ένα κραταιό βασίλειο στα εδάφη νότια του ποταμού Ίστρου (σημερινός Δούναβης). Ο Τήρης είχε άγνωστο αριθμό γιων εκ των οποίων οι δύο κυβέρνησαν μετά από αυτόν…..ο Σπαράδοκος και ο Σιτάλκης. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Σπαράδοκος βασίλευσε μετά τον θάνατο του Τήρη και πριν από τον Σιτάλκη. Τα αργυρά νομίσματα της βασιλείας που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα, επιβεβαιώνουν ότι όντως υπήρξε επικεφαλής κράτους.

Νόμισμα του Σπαράδοκου. Στην εμπρόσθια όψη απεικονίζεται άλογο σε κίνηση με τα δεξιά πόδια ανασηκωμένα και την επιγραφή, ΣΠΑ/ΡΑ/ΔΟΚΟ. Στην οπίσθια όψη απεικονίζεται αετός με ανοιγμένα φτερά κρατώντας ένα φίδι στο ράμφος του. Φωτο: Nikolai Genov
Μετά από περίπου 60 χρόνια και αφού μεσολάβησαν άλλοι ηγεμόνες ανήλθε στον θρόνο ο Κότυς Α’ (383-359 π.Χ) σε μια εποχή όταν ο Ελληνικός κόσμος σπαρασσόταν από διαμάχες και πολέμους και βασίλευσε επί είκοσι τέσσερα έτη. Κατεγράφη στην ιστορία αρχικά ως φίλος των Αθηναίων και αργότερα ως επικίνδυνος εχθρός τους. Με τη δολοφονία του Κότεως οι Αθηναίοι άθελά τους διευκόλυναν τον Φίλιππο Β’ ο οποίος εκμεταλλεύθηκε πλήρως την ευκαιρία για να κυριαρχήσει στα Θρακικά εδάφη. Η Οδρυσία Θράκη διαμοιράσθηκε σε τρία τμήματα μεταξύ του Κερσοβλέπτη (359-341 π.Χ) γιού του Κότυ, τουΒηρισάδη και του Αμαδόκου. Ο Κερσοβλέπτης επιζητούσε την συμμαχία και την βοήθεια των Τριβαλλών (Θρακικό φύλο) γεγονός το οποίο αποδεικνύεται από δώρο με την επιγραφή του που βρέθηκε στον ασημένιο θησαυρό του Rogozen (χωριό της Βουλγαρίας στο οποίο ανακαλύφθηκε πολύτιμος αρχαίος θησαυρός κατά την διάρκεια εκτέλεσης γεωργικών εργασιών. Ο θησαυρός αποτελείται από χρυσά και ασημένια αντικείμενα………συγκεκριμένα 108 φιάλες, 55 κανάτες και 3 κάλυκες, τα οποία παραπέμπουν στους Τριβαλλούς)

Τμήμα του ασημένιου θησαυρού Ρογκόζεν στον οποίο υπάρχουν αντικείμενα που φέρουν επιγραφές των Κότυ, Κερσοβλέπτη και Σατόκου Φωτογραφία: Nikolai Genov
Βασιλείς των Οδρυσών
Η παρακάτω λίστα (πιθανώς ελλιπής) περιλαμβάνει τους γνωστούς βασιλείς των Οδρυσών. Οιγενεαλογικές σχέσεις σε ορισμένες περιπτώσεις προκύπτουν από έμμεσες εκτιμήσεις (χρονολογία,γεωγραφία, ονομαστικά πρότυπα) και τα λίγααποδεικτικά στοιχεία που έχουν έλθει στο φως απόπρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες.
Τήρης Α’, γιός του Οδρύση 460 – 445 π.Χ
Σπαράτοκος, γιός του Τήρη Α’ 450 – 431 π.Χ
Σιτάλκης, γιός του Τήρη Α’ 431 – 424 π.Χ
Σεύθης Α’, γιός του Σπαράτοκου 424 – 410 π.Χ
Μέτοκος (θεωρείται πατέρας του Αμαδόκου Α’), γιός του Σιτάλκη
Αμάδοκος Α’, γιός του Σιτάλκη ή του Μετόκου 408 – 389 π.Χ
Σεύθης Β’, γιός του Μαισάδη γιού του Σπαράτοκου 405 – 387 π.Χ
Ευρυζέλμης, γιός του Σεύθη Α’ 387 – 383 π.Χ
Κότυς Α’, γιός του Σεύθη Α’ ή του Σεύθη Β’ 384 – 359 π.Χ
Κερσοβλέπτης, γιός του Κότυ Α’, στην ανατολική Θράκη, καθαιρέθηκε, 359 – 341 π.Χ
Βηρισάδης, εκτιμάται ότι ήταν εγγονός του Σεύθη Α’, στην δυτική Θράκη, 359 – 352 π.Χ
Αμάτοκος Β’, γιός του Αματόκου Α’, στην κεντρική Θράκη, 359 – 351 π.Χ
Κετρίπορης, γιός του Βερισάδη, στην δυτική Θράκη, 356 – 351 π.Χ
Τήρης Β’, γιός του Αματόκου Β’, στην κεντρική Θράκη, καθαιρέθηκε, 351 – 341 π.Χ
Υπό Μακεδονικό έλεγχο 341-331 π.Χ
Σεύθης Γ’, γιός του Κότυ Α’, 331 – 300 π.Χ
Κότυς B’, γιός του Σεύθη Γ’ 300–280 π.Χ
Ραίζος, γιός του Κότυ B’ 280 π.Χ – ;
Κότυς Γ’, γιός του Ραίζου 270 π.Χ
Ραισκούπορης Α’, γιός του Κότυ Γ’ 240–215 π.Χ
Σεύθης Δ’, γιός του Ραισκούπορη Α’, ή του Τήρη Γ’ 215–190 π.Χ
Πλευράτος επιτέθηκε στην Τύλιδα (Γαλατική αποικία η οποία ιδρύθηκε τον 3ο αι. π.Χ κατά την εισβολή των Γαλατών στην Θράκη και τελικώς κατεστράφη από τους Θράκες το 212 π.Χ) 213–208 π.Χ.
Ο Βηρισάδης (359 – 356 π.Χ) βασίλευσε στα δυτικά της Μαρώνειας. Πέθανε το 356 π.Χ και τον διαδέχθηκε ο γιος του Κετρίπορης (356 – 352/351 π.Χ). ΟΑμάδοκος Β’ (359 – ; π.Χ) ίδρυσε το βασίλειό του στα εδάφη πλησίον του Νέστου (σημερινή Μεστά) της λίμνης Βιστονίδας και του Έβρου. Μετά το 351 π.Χ, εμφανίζεται ο Τήρης Β’ (δεύτερο ήμισυ του 4ου αιώνα π.Χ) ο οποίος διαδέχεται τον Αμάδοκο Β’, όντας πιθανώς γιός του. Περί το 330 π.Χ εμφανίζεται στην πολιτική σκηνή ο Σεύθης Γ’ (330 – 301 π.Χ) ο οποίοςδιέθετε στρατιωτική και πολιτική αυτονομία, έχτισε την πρωτεύουσα Σευθόπολη στην σημερινή πεδιάδα Καζανλάκ, πλησίον του ποταμού Τόνζου (σήμερα έχει βυθιστεί κάτω από τα νερά του φράγματος Koprinka). Στην περιοχή πρόσφατα δόθηκε το όνομα κοιλάδα των βασιλέων της Θράκης λόγω των πολυάριθμων ιερών ευρημάτων, όπως τάφους, σαρκοφάγους και χώρους τέλεσης μυστηρίων.


Βιβλιογραφία
Valeria Fol, Oleg Konstantinov, E. Kovatcheva, R. Nikolov. Discover the Thracians – DiPP2012, V. Tarnovo, 2012
Valeria Fol “The Kings of the Odrysian State”
Peregrine, Peter Neal; Ember, Melvin, eds. (October 1, 2001). Encyclopedia of Prehistory.
Harry Thurston Peck, Harpers Dictionary of Classical Antiquities (1898)
The Cambridge Ancient History, volume 3, John Boardman, I. E. S. Edwards, E. Sollberger, N. G. L. Hammond, Cambridge University Press, 1992.
The Thracians 700 BC-AD 46 (Men-at-Arms) by Christopher Webber and Angus McBride,2001
Herodotus, The Histories (ed. A. D. Godley) 4.92.1,”XCII
Xenophon, Hellenica, 3.2.1
The History of the Peloponnesian War By Thucydides
Cambridge ancient history D. M. Lewis, John Boardman, Simon Hornblower, Cambridge University Press, 1994
The Oxford Classical Dictionary by Simon Hornblower and Antony Spawforth
The Odrysian Kingdom of Thrace: Orpheus Unmasked (Oxford Monographs on Classical Archaeology) by Z. H. Archibald, 1998
Lysimachus: A Study in Early Hellenistic Kingship by Dr Helen S Lun
Thracian Kings, University of Michigan
chilonas.wordpress.com