Μαυρίκιος..…..ο αποτελεσματικός αυτοκράτωρ (539 – 602)

Ο αυτοκράτωρ Μαυρίκιος _ έργο του Αιμιλιανού Στάνεφ_πηγή the history of byzantium
Την περίοδο γέννησης του Φλάβιου Μαυρίκιου Τιβέριου Αύγουστου (γνωστός ως Μαυρίκιος ή Μαυρίτιος) η ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βίωνε την ακμή της βασιλείας τουΙουστινιανού. Ο Μαυρίκιος ήταν γιός του Βυζαντινού συγκλητικού Παύλου, γεννήθηκε το 539 στην Ρωμαϊκή επικράτεια της Καππαδοκίας και ελάχιστα είναι γνωστά για την παιδική του ηλικία. Κατατάχθηκε στον Βυζαντινό στρατό και ανήλθε στις υψηλές θέσεις της ιεραρχίας, σε σημείο ώστε να χρισθεί διάδοχος του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Τιβέριου Β’.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά τον θάνατο του Ιουστινιανού, η Βυζαντινή αυτοκρατορία άρχισε να παρακμάζει. Αρχικά το 568 οι Λομβαρδοί εισβάλλουν στην Ιταλία, στην συνέχεια το 575 οιΒησιγότθοι αποκηρύσσουν την Ρωμαϊκή επικυριαρχία και έτσι
αρχίζει η απομείωση της αυτοκρατορικής επαρχίας στην Ισπανία. Συν τοις άλλοις, τα Βαλκανικά σύνορα δέχονταν επιθέσεις απόΣλάβους αποίκους, ενώ οι Σασσανίδες Πέρσες επιτίθεντο στην Ανατολή.
Στα τέλη του 577 παρά την έλλειψη στρατιωτικής εμπειρίας, ο Μαυρίκιος διορίζεται Στρατιωτικός Διοικητής Ανατολής(Μagister Μilitum Orientem) στον πόλεμο εναντίον των Σασσανιδών της Περσίας, διαδεχόμενος τον στρατηγό του Ιουστινιανού και το ίδιο χρονικό διάστημα γίνεται Πατρίκιος. Το 581 νικά τους Πέρσες σε μια αποφασιστικής σημασίας μάχη, με αποτέλεσμα ο αυτοκράτορας Τιβέριος Β’ να επικρατήσει του βασιλέα Χορμίζδα IV μετά από τέσσερα έτη μαχών. Κατόπιν αυτού ο αυτοκράτορας παντρεύει την κόρη του Κωνσταντία με τον Μαυρίκιο, ο οποίος καθίσταται διάδοχος του θρόνου και το 582 μετά τον θάνατο του Τιβέριου ανακηρύσσεται αυτοκράτωρ.
Πόλεμοι

Ο Μαυρίκιος θα συνεχίσει τον πόλεμο κατά των Περσών τους οποίους νικά το 586, στην μάχη της Δάρα και το 588 παρά την εκδήλωση ανταρσίας, πετυχαίνει μια ακόμη μεγάλη νίκη στηνΜαρτυρόπολη. Το 590, δύο Πάρθοι αδελφοί ο Vistahm και οVinduyih ανατρέπουν τον βασιλέα Ορμίσδα Δ’ και ανακηρύσσουν βασιλέα τον γιό του Χοσρόη Β’. Ωστόσο, ο στρατηγός Μπαχράμ Τσουμπίν, ο οποίος είχε εξεγερθεί κατά του Ορμίσδα, διεκδικεί τον θρόνο για τον εαυτό του και νικά τον Χοσρόη, ο οποίος μαζί με τους δύο αδελφούς διαφεύγουν στην Βυζαντινή αυλή. Εκεί παρά το γεγονός ότι η Γερουσία συμβούλευσε τον Μαυρίκιο να μην αναμειχθεί στην Περσική διαδοχή, εκείνος διαθέτει στον Χοσρόη στρατό 35.000 ανδρών και τον βοηθά να επανακτήσει τον θρόνο. Το 591 ο Βυζαντο – Περσικός στρατός υπό τους στρατηγούς Ιωάννη Μυστάκωνα και Ναρσή νικά τις δυνάμεις του Μπαχράμ Τσουμπίν στο Ganzak στη μάχη του Blarathon. Η νίκη ήταν αποφασιστικής σημασίας για τους Βυζαντινούς διότι η συνθήκη ειρήνης μεταξύ Περσίας και Βυζαντίου εξασφάλισε τον έλεγχο της Αρμενίας και τα σύνορα στην Ανατολική Μεσοποταμία.

Χάρτης των συνόρων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας στον οποίο απεικονίζονται τα κέρδη του Μαυρικίου από την επαναφορά στον θρόνο της Περσίας του βασιλέα Χοσρόη Β’ _πηγή wikipedia
Ο Χοσρόης ο οποίος πιθανώς νυμφεύθηκε την κόρη του Μαυρικίου Μαρία (το γεγονός αμφισβητείται) σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον Μαυρίκιο, εκχωρεί στην Βυζαντινή αυτοκρατορία την Δυτική Αρμενία μέχρι τις λίμνες Βαν καιΣεβάν, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων Μαρτυρόπολης,Τιγρανόκερτων, Μαντζικέρτ, Άνι και Ερεβάν. Η συνθήκη του Μαυρικίου επέφερε ένα νέο καθεστώς στα ανατολικά εδάφη της αυτοκρατορίας, η οποία διευρύνθηκε σε τέτοιο βαθμό που ουδέποτε είχε επιτευχθεί στο παρελθόν και επί πλέον η υπεράσπιση των εδαφών ήταν πολύ πιο οικονομική λόγω της παρουσίας των Περσών και το σημαντικότερο όλων ήταν το γεγονός ότι για πρώτη φορά μετά από 200 έτη η Βυζαντινή αυτοκρατορία δεν ήταν υποχρεωμένη να πληρώνει φόρο στους Πέρσες για την τήρηση ειρηνικών σχέσεων. Στη συνέχεια, ο Μαυρίκιος επέβαλε την ένωση της Αρμενικής Εκκλησίας και του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως.
Μετά την επικράτησή του στα ανατολικά ο Μαυρίκιος επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στα Βαλκάνια. Οι Σλάβοι αφού λεηλατούσαν τις Βυζαντινές επαρχίες επί δεκαετίες, άρχισαν να εποικούν τα Βαλκάνια περί το 580. Οι Άβαροι το 582 κατέλαβαν το στρατηγικής σημασίας φρούριο του Σιρμίου, χρησιμοποιώντας το ως ορμητήριο εναντίον αρκετών οχυρών κατά μήκος του Δούναβη. Το 584 οι Σλάβοι απείλησαν την πρωτεύουσα και το 586 οι Άβαροι πολιόρκησαν τη Θεσσαλονίκη, ενώ οι Σλάβοι έφτασαν μέχρι την Πελοπόννησο και το 591 ο Μαυρίκιος ξεκινά εκστρατείες εναντίον Σλάβων και Αβάρων – με σκοπό να αναστρέψει την κατάσταση.
Το 592 τα Βυζαντινά στρατεύματα ανακαταλαμβάνουν τοSingidunum (σημερινό Βελιγράδι) από τους Αβάρους και το 593 ο Βυζαντινός στρατηγός Πρίσκος νικά Σλάβους, Αβάρους καιΓέπιδες νότια του Δούναβη. Το ίδιο έτος διασχίζει τον Δούναβη στην Βλαχία συνεχίζοντας τις νίκες του. Το 594 ο Μαυρίκιος αντικαθιστά τον Πρίσκο με τον μάλλον άπειρο αδελφό του Πέτρο, ο οποίος παρά τις αρχικές αποτυχίες, σημειώνει άλλη μια νίκη στη Βλαχία. Ο Πρίσκος το 595 επικεφαλής άλλου στρατού, νικά και πάλι τους Αβάρους οι οποίοι μετά από αυτό το μόνο που τόλμησαν ήταν να επιτεθούν και πάλι στην Δαλματία δύο χρόνια αργότερα. Το 598 υπεγράφη συνθήκη με τον ηγέτη των ΑβάρωνBayan Α’. Τα έτη 599 και 601, οι Βυζαντινές δυνάμεις έπληξαν τους Αβάρους και Γέπιδες ενώ το 602 οι Σλάβοι υπέστησαν συντριπτική ήττα στην Βλαχία. Τα Βυζαντινά στρατεύματα ήσαν πλέον σε θέση να ελέγξουν τις Παραδουνάβιες περιοχές, ενώ ο Μαυρίκιος σχεδίαζε την μετεγκατάσταση Αρμενίων εποίκων στα Βαλκάνια.
Εσωτερική πολιτική

Κατά την ανάληψη της αυτοκρατορίας από τον Μαυρίκιο το Βυζαντινό κράτος λόγω των συνεχών πολέμων και καταστροφών από τις εισβολές, ήταν ουσιαστικά χρεοκοπημένο. Η έλλειψη χρημάτων τον ανάγκασε να επιβάλλει εκτεταμένη μείωση των δαπανών, γεγονός που τον κατέστησε δυσάρεστο στον πληθυσμό και τους στρατιώτες. Υπό την απειλή των Βησιγότθων στην Ισπανία, ο Μαυρίκιος έπρεπε να λάβει μέτρα για να εξασφαλίσει την ακεραιότητα στις δυτικές επαρχίες και έτσι ιδρύει τα«Εξαρχάτα»* της Καρχηδόνας και Ραβέννας, στα οποία ασκείτο ενιαία στρατιωτική και πολιτική διοίκηση. Το εν λόγω σύστημα διοίκησης θεωρείται πρόδρομος των «Θεμάτων».
* Διοικητική υποδιαίρεση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας η οποία διοικείτο από «Έξαρχο» θέση με αυξημένες αρμοδιότητες.


Το Εξαρχάτο της Ραβέννας και το Λομβαρδικό βασίλειο_πηγή wikipedia
Λόγω της μακροχρόνιας σύγκρουσης μεταξύ Βυζαντινής εκκλησίας και Μονοφυσιτών, ο Μαυρίκιος αποφασίζει να διατηρήσει τα ψηφίσματα της συνόδου της Χαλκηδόνας, συνεχίζοντας έτσι την δίωξη στους Μονοφυσίτες. Η εν λόγω δίωξη (συμπεριλαμβανομένης της εκτέλεσης των 400 μοναχών που αρνήθηκαν να αποκηρύξουν τον Μονοφυσιτισμό) οδήγησε σε διαμάχες με τον Παπισμό στη Ρώμη, με αποτέλεσμα ο αυτοκράτορας να μην αναγνωρίζει τον Πάπα Γρηγόριο. Ο Γρηγόριος, απελπισμένος από τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ θρησκευτικών αιρέσεων – Παπισμού – αυτοκράτορα, στρέφεται στους Λομβαρδούς. Αποδίδοντας τον τίτλο του βασιλέα στον Autari, ο οποίος ήταν ο ηγεμόνας των Λομβαρδών της Ιταλίας, δημιουργεί το αντίπαλο δέος των Βυζαντινών στην Ιταλία, προαναγγέλλοντας την ίδρυση μιας οργανωμένης δύναμης στην περιοχή.
Το 597 ο Μαυρίκιος όντας ασθενής, συντάσσει την διαθήκη του στην οποία περιγράφει τα σχέδιά του για την Αυτοκρατορία. Ο μεγαλύτερος γιος του, ο Θεοδόσιος, θα κυβερνούσε τηνΑνατολή από την Κωνσταντινούπολη. Ο δεύτερος γιος του, οΤιβέριος, θα κυβερνούσε την Δύση από τη Ρώμη. Ορισμένοι ιστορικοί εκτιμούν ότι σχεδίαζε για τους νεότερους γιους του να κυβερνούσαν από την Αλεξάνδρεια, την Καρχηδόνα και τηνΑντιόχεια. Πρόθεσή του ήταν να διατηρηθεί η ενότητα της αυτοκρατορίας, προσομοιάζοντας το σχέδιό του με το σύστημα τετραρχίας του Διοκλητιανού. Ωστόσο, ο βίαιος θάνατός ακύρωσε τα σχέδιά του.

Τριτημόριον του Μαυρικίου_πηγή wikipedia
Οι προσπάθειες για την σταδιακή εδραίωση της αυτοκρατορίας ευοδώθηκαν, λόγω της ειρήνης με την Περσία. Η δημοτικότητά του όμως μειώθηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, κυρίως λόγω των δημοσιονομικών πολιτικών του. Το 588, ανακοίνωσε περικοπή των στρατιωτικών μισθών κατά 25%, οδηγώντας τους στρατιώτες σε μια σοβαρή ανταρσία στο Περσικό μέτωπο. Το 599 αρνήθηκε να πληρώσει στους Αβάρους ένα πολύ μικρό ποσό λύτρων για να απελευθέρωση 12.000 Βυζαντινών στρατιωτών. Οι κρατούμενοι σκοτώθηκαν και η στρατιωτική αντιπροσωπεία, με επικεφαλής τον εκατόνταρχο Φωκά (μετέπειτα αυτοκράτορα) που παρουσιάσθηκε ενώπιόν του για να διαμαρτυρηθεί, ταπεινώθηκε και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη.
Θάνατος

Το 602, ο Μαυρίκιος αντιμετωπίζοντας σοβαρό οικονομικό πρόβλημα, διέταξε ο στρατός να παραμείνει για τον χειμώνα στον Δούναβη, απόφαση η οποία απεδείχθη σοβαρό λάθος. Οι εξαντλημένοι στρατιώτες στασίασαν εναντίον του αυτοκράτορα, ο οποίος σε μια εσφαλμένη εκτίμηση της κατάστασης, διέταξε τα στρατεύματά του να ξεκινήσουν νέα επίθεση. Κατόπιν τούτου, οι στρατιώτες αποκόμισαν την εντύπωση ότι ο αυτοκράτορας δεν ήλεγχε πλέον την κατάσταση και ανακήρυξαν τον Φωκά ως ηγέτη τους, απαιτώντας από τον Μαυρίκιο να παραιτηθεί και να ανακηρύξει ως διάδοχο είτε τον γιο του Θεοδόσιο, ή τον στρατηγό Γερμανό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα αμφότεροι οι άνδρες να κατηγορηθούν για προδοσία, αλλά εν τω μεταξύ ξέσπασαν ταραχές στην Κωνσταντινούπολη και ο αυτοκράτορας με την οικογένειά του εγκατέλειψαν την πόλη  για την Νικομήδεια. Ο Θεοδόσιος κατευθύνθηκε ανατολικά προς την Περσία, αλλά δεν είναι βέβαιο αν εστάλη εκεί από τον πατέρα του, ή απλώς κατέφυγε. Ο Φωκάς εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη τον Νοέμβριο και στέφθηκε αυτοκράτορας, ενώ τα στρατεύματά του συνέλαβαν τον Μαυρίκιο και την οικογένειά του.

Νόμισμα του αυτοκράτορα Φωκά
Ο Μαυρίκιος δολοφονήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 602. Λέγεται ότι ο έκπτωτος αυτοκράτορας αναγκάστηκε να παρακολουθήσει την εκτέλεση των έξι γιών του, πριν αποκεφαλισθεί ο ίδιος. Ηαυτοκράτειρα Κωνσταντίνα και οι τρεις κόρες της επέζησαν και εστάλησαν σε μοναστήρι. Ο βασιλέας των Περσών Χοσρόης Β’της Περσίας χρησιμοποίησε αυτό το πραξικόπημα και την δολοφονία του προστάτη του ως αφορμή για να κηρύξει πόλεμο εναντίον της αυτοκρατορίας.
Απολογισμός – απόγονοι

Ο Μαυρίκιος αξιολογείται ως ικανός αυτοκράτωρ και αποτελεσματικός στρατιωτικός ηγέτης. Ήταν οξυδερκής, διορατικός, θαρραλέος αποδεικνύοντας τις ικανότητές του στις εκστρατείες του εναντίον των Περσών, Αβάρων και Σλάβων, καθώς επίσης και κατά τη διάρκεια των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων με τον Χοσρόη Β’ της Περσίας. Οι διοικητικές μεταρρυθμίσεις τον αναδεικνύουν ως οραματικό πολιτικό, αφού διατηρήθηκαν και μετά τον θάνατό του, αποτελώντας οδηγό για την διαχείριση θεμάτων όπως επί παραδείγματι οι στρατιωτικές περιοχές.
Προώθησε την επιστήμη και τις τέχνες και στην αυτοκρατορία ομιλείτο η Λατινική γλώσσα. Θεωρείται ο συντάκτης του «Στρατηγικού» μιας εξελιγμένης στρατιωτικής πραγματείας όσον αφορά στις συνδυασμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις………… εγχειρίδιο το οποίο παρέμεινε εν ισχύ μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ανακηρύχθηκε ως άγιος από την Ορθόδοξη Εκκλησία
Στα αρνητικά σημεία εντοπίζεται η αδυναμία του να αξιολογήσει την αντιλαϊκότητα των αποφάσεών του – η υπέρ εμπιστοσύνη στην όντως, εξαιρετική κρίση του, αδιαφορώντας για τις κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις
Αυτό το ελάττωμα του κόστισε τον θρόνο και την ζωή, ακυρώνοντας τις προσπάθειές του να αποτρέψει την αποσύνθεση της αυτοκρατορίας που δημιούργησε ο Ιουστινιανός.
Ο Μαυρίκιος απέκτησε με την Κωνσταντία εννέα απογόνους:
Θεοδόσιος (583 – 602). Διορίσθηκε Καίσαρας το 587 και συναυτοκράτωρ το 590.
Τιβέριος (απεβίωσε το 602).
Πέτρος (απεβίωσε το 602).
Παύλος (απεβίωσε το 602).
Ιουστίνος (απεβίωσε το 602).
Ιουστινιανός (απεβίωσε το 602).
Αναστασία (απεβίωσε το 605).
Θεοκτίστη (απεβίωσε το 605).
Κλεοπάτρα (απεβίωσε το 605).
Αναφέρεται επίσης από τον ιστορικό Μιχαήλ τον Σύριο ως κόρη του  και  η Μαρία ή Μαριάμ η οποία νυμφεύθηκε τον Χοσρόη Β’ αλλά η εν λόγω αναφορά δεν επαληθεύεται από άλλες Βυζαντινές πηγές.
Ο αδελφός του Πέτρος (550 – 602) διορίσθηκε κουροπαλάτης(υψηλόβαθμος Βυζαντινός αξιωματούχος) και σκοτώθηκε μαζί με τον Μαυρίκιο. Ο Πέτρος παντρεύτηκε την Αναστασία Αρεοβίνδηκόρη του στρατηγού Φλάβιου Αρεόβινδου.
Η αδελφή του Θεοκτίστη (540 – 582) παντρεύτηκε και απέκτησε μια κόρη ονόματι Γορδία.
Η αδελφή του Γορδία (550 – 602) παντρεύτηκε τον στρατηγό Φιλιππικό (550 –614) με τον οποίο απέκτησαν μία κόρη η οποία νυμφεύθηκε τον Αρτάβασδο.
Ο θάνατος του Μαυρικίου απετέλεσε πλήγμα για το Βυζάντιο. Ο προκύψας πόλεμος εναντίον της Περσίας αποδυνάμωσε αμφότερες τις αυτοκρατορίες, επιτρέποντας στους Σλάβους να εγκατασταθούν μόνιμα στα Βαλκάνια, ανοίγοντας τον δρόμο στην Αραβική – Μουσουλμανική επέκταση. Ο θάνατός του σφράγισε το τέλος της κλασικής αρχαιότητας, καθώς οι αναταραχές που προκλήθηκαν στην Αυτοκρατορία τις επόμενες δεκαετίες άλλαξαν άρδην την κοινωνία και την πολιτική.
Πηγές – βιβλιογραφία

Wikipedia
History of the Byzantine State George Ostrogorski
The Emperor Maurice and his Historian – Theophylact Simocatta on Persian and Balkan Warfare Michael Whitby
chilonas.com