Μαυρίκιος Τιβέριος (539 – 602)..…..ο αποτελεσματικός αυτοκράτωρ (update)

Στο εξώφυλλο: Ο αυτοκράτωρ Μαυρίκιος _ έργο του Αιμιλιανού Στάνεφ_πηγή the history of byzantium («Rulers of the Byzantine Empire» published by KIBEA)
Μετάφραση – επιμέλεια Χείλων
Την περίοδο γέννησης του Φλάβιου Μαυρίκιου Τιβέριου Αύγουστου (γνωστός ως Μαυρίκιος ήΜαυρίτιος) η ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βίωνε την ακμή της βασιλείας του Ιουστινιανού. Ο Μαυρίκιος ήταν γιός του Βυζαντινού συγκλητικού Παύλου, γεννήθηκε το 539 στην Ρωμαϊκή επικράτεια της Καππαδοκίας και ελάχιστα είναι γνωστά για την παιδική του ηλικία. Κατατάχθηκε στον Βυζαντινό στρατό και ανήλθε στις υψηλές θέσεις της ιεραρχίας, σε σημείο ώστε να χρισθεί διάδοχος του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Τιβέριου Β’. Σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά τον θάνατο του Ιουστινιανού, η Βυζαντινή αυτοκρατορία άρχισε να παρακμάζει. Αρχικά το 568 οι Λομβαρδοί εισβάλλουν στην Ιταλία, στην συνέχεια το 575 οι Βησιγότθοιαποκηρύσσουν την Ρωμαϊκή επικυριαρχία και έτσι αρχίζει η απομείωση της αυτοκρατορικής επαρχίας στην Ισπανία. Συν τοις άλλοις, τα Βαλκανικά σύνορα δέχονται επιθέσεις από Σλάβους αποίκους, ενώ οι Σασσανίδες Πέρσες επιτίθενται στην Ανατολή.

Στα τέλη του 577 παρά την έλλειψη στρατιωτικής εμπειρίας, ο Μαυρίκιος διορίζεται Στρατιωτικός Διοικητής Ανατολής (Μagister Μilitum Orientem) στον πόλεμο εναντίον των Σασσανιδών της Περσίας, διαδεχόμενος τον στρατηγό του Ιουστινιανού και το ίδιο χρονικό διάστημα γίνεται Πατρίκιος. Το 581 νικά τους Πέρσες σε μια αποφασιστικής σημασίας μάχη, με αποτέλεσμα ο αυτοκράτορας Τιβέριος Β’ να επικρατήσει του βασιλέα Χορμίζδα IV μετά από τέσσερα έτη μαχών. Κατόπιν αυτού ο αυτοκράτορας παντρεύει την κόρη του Κωνσταντία με τον Μαυρίκιο, ο οποίος καθίσταται διάδοχος του θρόνου και το 582 μετά τον θάνατο του Τιβέριου ανακηρύσσεται αυτοκράτωρ.
Χάρτης των συνόρων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας στον οποίο απεικονίζονται τα κέρδη του Μαυρικίου από την επαναφορά στον θρόνο της Περσίας του βασιλέα Χοσρόη Β’ _πηγή wikipedia
Πόλεμοι
Ο Μαυρίκιος θα συνεχίσει τον πόλεμο κατά των Περσών τους οποίους νικά το 586, στην μάχη της Δάρα και το 588 παρά την εκδήλωση ανταρσίας, πετυχαίνει μια ακόμη μεγάλη νίκη στην Μαρτυρόπολη. Το 590, δύο Πάρθοι αδελφοί ο Vistahm και ο Vinduyih ανατρέπουν τον βασιλέα Ορμίσδα Δ’ και ανακηρύσσουν βασιλέα τον γιό του Χοσρόη Β’. Ωστόσο, ο στρατηγός Μπαχράμ Τσουμπίν, ο οποίος είχε εξεγερθεί κατά του Ορμίσδα, διεκδικεί τον θρόνο για τον εαυτό του και νικά τον Χοσρόη, ο οποίος μαζί με τους δύο αδελφούς διαφεύγουν στην Βυζαντινή αυλή. Εκεί παρά το γεγονός ότι η Γερουσία συμβούλευσε τον Μαυρίκιο να μην αναμειχθεί στην Περσική διαδοχή, εκείνος διαθέτει στον Χοσρόη στρατό 35.000 ανδρών και τον βοηθά να επανακτήσει τον θρόνο. Το 591 ο Βυζαντο – Περσικός στρατός υπό τους στρατηγούς Ιωάννη Μυστάκωνα καιΝαρσή νικά τις δυνάμεις του Μπαχράμ Τσουμπίν στοGanzak στη μάχη του Blarathon. Η νίκη ήταν αποφασιστικής σημασίας για τους Βυζαντινούς διότι η συνθήκη ειρήνης μεταξύ Περσίας και Βυζαντίου εξασφάλισε τον έλεγχο της Αρμενίας και τα σύνορα στην Ανατολική Μεσοποταμία.
Ο Χοσρόης ο οποίος νυμφεύθηκε την κόρη του Μαυρικίου Μαρία (το γεγονός αμφισβητείται) σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον Μαυρίκιο, εκχωρεί στην Βυζαντινή αυτοκρατορία την Δυτική Αρμενία μέχρι τις λίμνες Βαν και Σεβάν, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων Μαρτυρόπολης, Τιγρανόκερτων,Μαντζικέρτ, Άνι και Ερεβάν. Η συνθήκη του Μαυρικίου επέφερε ένα νέο καθεστώς στα ανατολικά εδάφη της αυτοκρατορίας, η οποία διευρύνθηκε σε τέτοιο βαθμό που ουδέποτε είχε επιτευχθεί στο παρελθόν και επί πλέον η υπεράσπιση των εδαφών ήταν πολύ πιο οικονομική λόγω της παρουσίας των Περσών και το σημαντικότερο όλων ήταν το γεγονός ότι για πρώτη φορά μετά από 200 έτη η Βυζαντινή αυτοκρατορία δεν ήταν υποχρεωμένη να πληρώνει φόρο στους Πέρσες για την τήρηση ειρηνικών σχέσεων. Στη συνέχεια, ο Μαυρίκιος επέβαλε την ένωση μεταξύ Αρμενικής εκκλησίας και Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.
Από αριστερά προς τα δεξιά – Σλάβος χωρικός, Άβαρος πολεμιστής και Άβαρος ευγενής _7ος αιώνας μ.Χ._https://byzantinemilitary.blogspot.gr/
Μετά την επικράτησή του στα ανατολικά ο Μαυρίκιος επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στα Βαλκάνια. ΟιΣλάβοι αφού λεηλάτησαν τις Βυζαντινές επαρχίες επί δεκαετίες, άρχισαν να εποικούν τα Βαλκάνια περί το 580. Οι Άβαροι το 582 κατέλαβαν το στρατηγικής σημασίας φρούριο του Σιρμίου, χρησιμοποιώντας το ως ορμητήριο εναντίον οχυρών κατά μήκος του Δούναβη. Το 584 οι Σλάβοι απείλησαν την πρωτεύουσα και το 586 οι Άβαροι πολιόρκησαν τη Θεσσαλονίκη, ενώ οι Σλάβοι έφτασαν μέχρι την Πελοπόννησο και το 591 ο Μαυρίκιος ξεκινά εκστρατείες εναντίον Σλάβων και Αβάρων – με σκοπό να αναστρέψει την κατάσταση.
Το 592 τα Βυζαντινά στρατεύματα ανακαταλαμβάνουν από τους Αβάρους το Singidunum (σημερινό Βελιγράδι) και το 593 ο Βυζαντινός στρατηγός Πρίσκος νικάΣλάβους, Αβάρους και Γέπιδες νότια του Δούναβη. Το ίδιο έτος διασχίζει τον Δούναβη στη σύγχρονη Βλαχία για να συνεχίσει τις νίκες του. Το 594 ο Μαυρίκιος αντικαθιστά τον Πρίσκο με τον μάλλον άπειρο αδελφό του Πέτρο, ο οποίος παρά τις αρχικές αποτυχίες, σημειώνει άλλη μια νίκη στη Βλαχία. Ο Πρίσκος επικεφαλής ενός άλλου στρατού το 595, νικά και πάλι τους Αβάρους. Οι τελευταίοι το μόνο που τόλμησαν ήταν να επιτεθούν και πάλι στην Δαλματία δύο χρόνια αργότερα. Το 598 υπεγράφη συνθήκη με τον ηγέτη των Αβάρων Bayan Ι, η οποία «έσπασε» για λόγους αντιποίνων. Τα έτη 599 και 601, οι Βυζαντινές δυνάμεις έπληξαν τους Αβάρους και Γέπιδες ενώ το 602 οι Σλάβοι υπέστησαν συντριπτική ήττα στην Βλαχία. Τα Βυζαντινά στρατεύματα ήταν πλέον σε θέση να ελέγξουν τιςΠαραδουνάβιες περιοχές, ενώ ο Μαυρίκιος σχεδίαζε την μετεγκατάσταση Αρμενίων εποίκων στα Βαλκάνια.
Τα Εξαρχάτα της Ραβέννας και της Λομβαρδίθας_πηγή wikipedia
Εσωτερική πολιτική
Κατά την ανάληψη της αυτοκρατορίας από τον Μαυρίκιο το Βυζαντινό κράτος λόγω των συνεχών πολέμων και καταστροφών από τις εισβολές, ήταν ουσιαστικά χρεοκοπημένο. Η έλλειψη χρημάτων τον ανάγκασε να επιβάλλει εκτεταμένη μείωση των δαπανών, γεγονός που τον κατέστησε δυσάρεστο στον πληθυσμό και τους στρατιώτες. Υπό την απειλή των Βησιγότθων στην Ισπανία, ο Μαυρίκιος έπρεπε να λάβει μέτρα για να εξασφαλίσει την ακεραιότητα στις δυτικές επαρχίες και έτσι ιδρύει τα «Εξαρχάτα»* της Καρχηδόνας καιΡαβέννας, στα οποία ασκείτο ενιαία στρατιωτική και πολιτική διοίκηση. Το εν λόγω σύστημα διοίκησης θεωρείται πρόδρομος των «Θεμάτων».
* Διοικητική υποδιαίρεση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας η οποία διοικείτο από «Έξαρχο» θέση με αυξημένες αρμοδιότητες.
Όσιος Γρηγόριος ο Α’ Διάλογος Πάπας Ρώμης
Λόγω της μακροχρόνιας σύγκρουσης μεταξύ Βυζαντινής εκκλησίας και Μονοφυσιτών, ο Μαυρίκιος αποφασίζει να διατηρήσει τα ψηφίσματα της συνόδου της Χαλκηδόνας, συνεχίζοντας έτσι την δίωξη στους Μονοφυσίτες. Η εν λόγω δίωξη (συμπεριλαμβανομένης της εκτέλεσης των 400 μοναχών που αρνήθηκαν να αποκηρύξουν τον Μονοφυσιτισμό) οδήγησε σε διαμάχες με τον Παπισμό στη Ρώμη, με αποτέλεσμα ο αυτοκράτορας να μην αναγνωρίζει τον Πάπα Γρηγόριο Α’. Ο Γρηγόριος, απελπισμένος από τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ θρησκευτικών αιρέσεων –Παπισμού – αυτοκράτορα, στρέφεται στους Λομβαρδούς. Παρέχοντας τον τίτλο του βασιλέα στονAutari, ο οποίος ήταν ο ηγεμόνας των Λομβαρδών της Ιταλίας, ο Πάπας δημιουργεί το αντίπαλο δέος των Βυζαντινών στην Ιταλία, προαναγγέλλοντας την ίδρυση μιας οργανωμένης δύναμης στην περιοχή.
Το 597 ο Μαυρίκιος όντας ασθενής, συντάσσει την διαθήκη του στην οποία περιγράφει τα σχέδιά του για την Αυτοκρατορία. Ο μεγαλύτερος γιος του, ο Θεοδόσιος, θα κυβερνούσε την Ανατολή από την Κωνσταντινούπολη. Ο δεύτερος γιος του, ο Τιβέριος, θα κυβερνούσε την Δύση από τη Ρώμη. Ορισμένοι ιστορικοί πιστεύουν ότι σχεδίαζε για τους νεότερους γιους του να κυβερνούσαν από την Αλεξάνδρεια, την Καρχηδόνα και τηνΑντιόχεια. Πρόθεσή του ήταν να διατηρηθεί η ενότητα της αυτοκρατορίας, προσομοιάζοντας το σχέδιό του με το σύστημα τετραρχίας του Διοκλητιανού. Ωστόσο, ο βίαιος θάνατός του ακύρωσε τα σχέδιά του.
Τριτημόριον νόμισμα του Μαυρικίου_πηγή wikipedia
Οι προσπάθειες του για την σταδιακή εδραίωση της αυτοκρατορίας ευοδώθηκαν, λόγω της ειρήνης με την Περσία. Η αρχική δημοτικότητά του μειώθηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, κυρίως λόγω των δημοσιονομικών πολιτικών του. Το 588, ανακοίνωσε περικοπή των στρατιωτικών μισθών κατά 25%, οδηγώντας τους στρατιώτες σε μια σοβαρή ανταρσία στο Περσικό μέτωπο. Το 599 αρνήθηκε να πληρώσει στους Αβάρους ένα πολύ μικρό ποσό λύτρων για να απελευθέρωση 12.000 Βυζαντινών στρατιωτών. Οι κρατούμενοι σκοτώθηκαν και η στρατιωτική αντιπροσωπεία, με επικεφαλής τον εκατόνταρχο Φωκά(μετέπειτα αυτοκράτορα) που παρουσιάσθηκε ενώπιόν του για να διαμαρτυρηθεί, ταπεινώθηκε και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη.
Θάνατος
Το 602, ο Μαυρίκιος αντιμετωπίζοντας σοβαρό οικονομικό πρόβλημα, διέταξε ο στρατός να παραμείνει για τον χειμώνα στον Δούναβη, απόφαση η οποία απεδείχθη σοβαρό λάθος. Οι εξαντλημένοι στρατιώτες στασίασαν εναντίον του αυτοκράτορα, ο οποίος σε μια εσφαλμένη εκτίμηση της κατάστασης, διέταξε τα στρατεύματά του να ξεκινήσουν νέα επίθεση. Μετά από αυτό, οι στρατιώτες αποκόμισαν την εντύπωση ότι ο αυτοκράτορας δεν ήλεγχε πλέον την κατάσταση και ανακήρυξαν τον Φωκά ως ηγέτη τους, απαιτώντας από τον Μαυρίκιο να παραιτηθεί και να ανακηρύξει ως διάδοχο είτε τον γιο του Θεοδόσιο, ή τον στρατηγόΓερμανό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα αμφότεροι οι άνδρες να κατηγορηθούν για προδοσία, αλλά εν τω μεταξύ ξέσπασαν ταραχές στην Κωνσταντινούπολη και ο αυτοκράτορας εγκατέλειψε την πόλη με την οικογένειά του για την Νικομήδεια. Ο Θεοδόσιος κατευθύνθηκε ανατολικά προς την Περσία, αλλά δεν είναι βέβαιο αν εστάλη από τον πατέρα του, ή απλώς κατέφυγε εκεί. Ο Φωκάς εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη τον Νοέμβριο και στέφθηκε αυτοκράτορας, ενώ τα στρατεύματά του συνέλαβαν τον Μαυρίκιο και την οικογένειά του.
Αυτοκράτωρ Φωκάς_by_amelianvs
Ο σφετεριστής του θρόνου δεν άργησε να αποκαλύψει τον ειδεχθή του χαρακτήρα, αφήνοντας το λαό να διερωτάταιται αν έπραξε σωστά με την επιλογή του. Άσχημος στην όψη, ήταν πολύ χειρότερος στη διοίκηση. Σκληρός και αδίστακτος, με την βία να αποτελεί το μοναδικό του τρόπο επιβολής. Εισήγε και εφάρμοσε μεθόδους βασανιστηρίων και τιμωρίας, όπως η τύφλωση και ο ακρωτηριασμός, που έμελλε να καταστούν παράδοση στο Βυζάντιο. Από τους χειρότερους αυτοκράτορες. Επέτρεψε σε εχθρούς να διεισδύσουν και μεταχειρίστηκε με βαναυσότητα όσους διαφωνούσαν με τις πολιτικές του, ή αμφισβητούσαν τα δικαιώματά του στο θρόνο.
«Πάλι τὸν καῦκον ἔπιες, πάλιν τὸν νοῦν ἀπώλεσας»
Με τα λόγια αυτά «Πάλιν το ποτηράκι σου (καυκί) ήπιες πάλι το νου σου έχασες» υποδέχτηκε στον Ιππόδρομο ο λαός τον αυτοκράτορα Φωκά όταν κάποτε είχε καθυστερήσει να προσέλθει στο θέαμα. Το δίστιχο τραγουδήθηκε από τους Πράσινους και λέγεται ότι ο αυτοκράτορας οργίστηκε τόσο ώστε διέταξε την σφαγή 3.000 θεατών.
Την εκτέλεση του Μαυρίκιου και των γιων του, ακολούθησε ο απηνής πολιτικός διωγμός των αντιπάλων του. Μεταξύ των ανθρώπων που θεώρησε ο Φωκάς επικίνδυνους, ήταν και οι δύο ικανότεροι αρχιστράτηγοί του. Με το θάνατο σε μάχη και του τρίτου, ο Βυζαντινός στρατός βρέθηκε ουσιαστικά ακέφαλος, υπό την τυπική διοίκηση του ανίκανου ανιψιού του, Δομέντζιολου.
Αυτή η απρόσμενη ανταρσία είχε εκτεταμένες επιπτώσεις στην Ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αφού όταν ένας ισχυρός και ικανός κυβερνήτης όπως ο Μαυρίκιος, που προσπαθεί να αποτρέψει την διάλυση της μεγάλης αυτοκρατορίας του Ιουστινιανού καθαιρείται και τον διαδέχεται ένας άθλιος αυτοκράτωρ, ήταν επόμενο το Βυζάντιο να βυθιστεί σε μια εποχή τυραννίας και καταπίεσης. Η παρακμή έδωσε στον Πέρση βασιλέα Χοσρόη την τέλεια δικαιολογία να κηρύξει πόλεμο στους Βυζαντινούς και να προκαλέσει φοβερή αστάθεια. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία εμφανίστηκε τόσο αδύναμη, ώστε παρ’ ολίγον οι Πέρσες να επιτύγχαναν πλήρη κατάκτηση, αν δεν εμφανίζετο στο προσκήνιο οΗράκλειος ένας από τους λαμπρότερους αυτοκράτορες, για να το αποτρέψει.
Χοσρόης Β’ Khosrow Parviz Sassanid_http://iranpoliticsclub.net/
Ο Μαυρίκιος δολοφονήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 602. Λέγεται ότι ο έκπτωτος αυτοκράτορας αναγκάστηκε να παρακολουθήσει την εκτέλεση των έξι γιών του, πριν αποκεφαλισθεί ο ίδιος. Η αυτοκράτειρα Κωνσταντίακαι οι τρεις κόρες της επέζησαν και εστάλησαν σε μοναστήρι. Ο βασιλέας των Περσών Χοσρόης Β’ της Περσίας χρησιμοποίησε αυτό το πραξικόπημα και την δολοφονία του προστάτη του ως αφορμή για να κηρύξει πόλεμο εναντίον της αυτοκρατορίας.
Απολογισμός – απόγονοι
Ο Μαυρίκιος αξιολογείται ως ικανός αυτοκράτωρ και αποτελεσματικός στρατιωτικός ηγέτης. Ήταν διορατικός, θαρραλέος αποδεικνύοντας τις ικανότητές του στις εκστρατείες του εναντίον των Περσών, Αβάρων και Σλάβων, καθώς επίσης και κατά τη διάρκεια των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων με τον Χοσρόη Β’ της Περσίας. Οι διοικητικές μεταρρυθμίσεις τον αναδεικνύουν ως οραματικό πολιτικό, αφού διατηρήθηκαν και μετά τον θάνατό του, αποτελώντας οδηγό για την διαχείριση θεμάτων όπως επί παραδείγματι οι στρατιωτικές περιοχές.
Προώθησε την επιστήμη και τις τέχνες και στην αυτοκρατορία ομιλείτο η Λατινική γλώσσα. Θεωρείται ο συγγραφέας του «Στρατηγικού» μιας εξελιγμένης στρατιωτικής πραγματείας που αφορά στις συνδυασμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις………… ένα εγχειρίδιο που παρέμεινε επίκαιρο μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στα αρνητικά σημεία εντοπίζεται η αδυναμία του να αξιολογήσει την αντιλαϊκότητα των αποφάσεών του – η υπέρ εμπιστοσύνη στην όντως, εξαιρετική κρίση του, αδιαφορώντας για τις κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις
Αυτό το ελάττωμα του κόστισε τον θρόνο και την ζωή, ακυρώνοντας τις προσπάθειές του να αποτρέψει την αποσύνθεση της αυτοκρατορίας που δημιούργησε οΙουστινιανός.
Ο Μαυρίκιος απέκτησε με την Κωνσταντία εννέα απογόνους:

• Θεοδόσιος (583 – 602). Διορίσθηκε Καίσαρας το 587 και συναυτοκράτωρ το 590.
  
• Τιβέριος (απεβίωσε το 602).
  
• Πέτρος (απεβίωσε το 602).
  
• Παύλος (απεβίωσε το 602).
  
• Ιουστίνος (απεβίωσε το 602).
  
• Ιουστινιανός (απεβίωσε το 602).
  
• Αναστασία (απεβίωσε το 605).
  
• Θεοκτίστη (απεβίωσε το 605).
  
• Κλεοπάτρα (απεβίωσε το 605).

Ο ιστορικός Μιχαήλ ο Σύριος αναφέρει ως κόρη του και την Μαρία ή Μαριάμ η οποία νυμφεύθηκε τον Χοσρόη Β’ αλλά η εν λόγω καταγραφή δεν επαληθεύεται από άλλες Βυζαντινές πηγές.
Ο αδελφός του Πέτρος (550 – 602) διορίσθηκεΚουροπαλάτης (υψηλόβαθμος Βυζαντινός αξιωματούχος) και σκοτώθηκε μαζί με τον Μαυρίκιο. Ο Πέτρος είχε παντρευτεί την Αναστασία Αρεοβίνδη κόρη του στρατηγού Φλάβιου Αρεόβινδου.
Η αδελφή του Θεοκτίστη (540 – 582) παντρεύτηκε και απέκτησε μια κόρη ονόματι Γορδία.
Η αδελφή του Γορδία (550 – 602) παντρεύτηκε τονστρατηγό Φιλιππικό (550 –614) με τον οποίο απέκτησαν μία κόρη η οποία νυμφεύθηκε τονΑρτάβασδο.
Η απώλεια του Μαυρικίου απετέλεσε πλήγμα για το Βυζάντιο. Ο προκύψας πόλεμος εναντίον της Περσίας αποδυνάμωσε αμφότερες τις αυτοκρατορίες, επιτρέποντας στους Σλάβους να εγκατασταθούν μόνιμα στα Βαλκάνια, ανοίγοντας τον δρόμο στην Αραβική – Μουσουλμανική επέκταση. Ο θάνατός του σφράγισε το τέλος της κλασικής αρχαιότητας, καθώς οι αναταραχές που προκλήθηκαν στην Αυτοκρατορία τις επόμενες δεκαετίες άλλαξαν άρδην την κοινωνία και την πολιτική.
Πηγές – βιβλιογραφία
wikipedia
https://alchetron.com/Maurice-(emperor)-1048533-W
History of the Byzantine State George Ostrogorski
The Emperor Maurice and his Historian – Theophylact Simocatta on Persian and Balkan Warfare Michael Whitby
chilonas.com