Φεμινιστική θεολογία. Άλλος ένας νεοταξικός Δούρειος Ίππος μέσα στην Χριστιανοσύνη

Μια ριζοσπαστική φεμινιστική ατζέντα αναπτύσσεται μέσα στην Χριστιανοσύνη, μια ατζέντα που συχνά κρύβεται, καλύπτεται, αλλά βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Η ατζέντα αυτή στηρίζεται στην λεγόμενη Φεμινιστική Θεολογία.


Ο θρησκευτικός φεμινισμός, ένα από τα κεφάλια τουπολιτιστικού μαρξισμού (cultural marxism) που αλώνει εκ των έσω τις σύγχρονες χριστιανικές εκκλησίες, έχει ήδη επηρεάσει στην δυτική χριστιανοσύνη και βήματά της άρχισαν να εμφανίζονται και στην ανατολική (βλέπε π.χ. το βιβλίο θρησκευτικών Β΄ Λυκείου, όπου η φεμινιστική θεολογία εξυμνείται ως αυτή που «αγωνίζεται για μια γλώσσα και πρακτική που θα αποκαθιστά τη θέση της γυναίκας στο Χριστιανισμό», καθώς και διάφορα κείμενα και ομιλίες που, συγκαλυμμένα, κάνουν λόγο για «μια ευκαιρία στην Ορθόδοξη Εκκλησία» και το «όραμα ενός καλύτερου κόσμου» που «δεν θα υπάρχει η αδικία» κλπ). Στην Δύση, έχουν ήδη επηρεαστεί ιερείς, επίσκοποι ακόμα και (ρωμαιοκαθολικές) μοναχές, (με πιο γνωστή την Καταλανή καλόγρια Teresa Forcades (φώτο πάνω) που προωθεί την φεμινιστική θεολογία) και μέσω αυτών επιχειρείται να επηρεαστεί όλο το εκκλησίασμα.

Η Φεμινιστική Θεολογία είναι μια θεολογία φεμινιστριών, οι οποίες υπό τον χριστιανικό μανδύα, επιτίθενται στις «πατριαρχικές δομές» της Εκκλησίας, θέλοντας να θέσουν στοεπίκεντρο της χριστιανικής διδασκαλίας και ζωής την γυναίκα η οποία πρέπει να «απελευθερωθεί» από την «καταπίεση» και τον «παραγκωνισμό». Η Φεμινιστική Θεολογία, όπως αυτή αναπτύχθηκε στη Δύση, δεν είναι μια συμπλήρωση της παραδοσιακής θεολογίας, αλλά μια εντελώς νέα αντίληψη για τη θεολογία. Δεν πρόκειται για μια απλή αναζήτηση ίσων δικαιωμάτων σε μια «πατριαρχικά δομημένη Εκκλησία» αλλά θεωρείται η τελευταία «κρίση» του Χριστιανισμού, όπου πέρα από την προσπάθεια ανάκτησης ίσων δικαιωμάτων μεταξύ ανδρών και γυναικών στην Εκκλησία, αμφισβητείται ευθέως η παραδοσιακή κατανόηση του Θεού.

Πρόκειται επομένως για μια εις βάθος αναθεώρηση των πραγμάτων και των εννοιών, ακόμη και αυτής της ίδιας της ιστορίας. Η Φεμινιστική Θεολογία προσπαθεί να ανακαλύψει«θηλυκά» και «μητρικά» χαρακτηριστικά στον Θεό, έτσι ώστε οι γυναίκες να μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους στο «κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού». Η φεμινιστική θεολογία με πρόσχημα την χρήση της «περιεκτικής γλώσσας» ("inclusivelanguage") επιδιώκει να εκφράσει την φεμινιστική περί Θεού αντίληψη και να επιβάλει την θηλυκή περί Θεού αντίληψη. Με άλλα λόγια, έργο της Φεμινιστικής Θεολογίας είναι η αλλαγή των θεολογικών αντιλήψεων, του τρόπου προσέγγισης, της γλώσσας, των εικόνων, των παραστάσεων και των εκφράσεων των κειμένων της Αγίας Γραφής με στόχο την «απελευθέρωση» των γυναικών. Οτιδήποτε βοηθά την επίτευξη αυτού του στόχου θεωρείται από την πλευρά της φεμινιστικής θεολογίας θεμιτό και αποδεκτό, ακόμα και αν αυτό σημαίνει αλλαγές των αρσενικών αναφορών στον Θεό. Έτσι, οι όροι «πατήρ» και «υιός» θεωρούνται ότι αναπαράγουν το «πατριαρχικό πρότυπο» και συνεπώς πρέπει να αντικατασταθούν με άλλες θηλυκές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η αντικατάσταση της λέξης «Λόγος» από την λέξη «Σοφία»επειδή η τελευταία είναι γένους θηλυκού, με αποτέλεσμα το γνωστό χωρίο «και ο Λόγος σαρξ εγένετο» (Κατά Ιωάννην α΄ 14) να αποδίδεται ως «η Σοφία έγινε ύλη»!

Σε άλλες περιπτώσεις, ο Θεός Πατέρας αποδίδεται ως μητέρα ή ως πατέρας και μητέρα μαζί. [Θα είχε ενδιαφέρον να μελετηθεί η επιρροή του «ανδρόγυνου» μοντέλου των αιρετικών Γνωστικώνκαι της «γυναικείας πλευράς του θεού» των ΚαμπαλιστώνΙουδαίων]. Οι αναφορές στον Ιησού Χριστό περιλαμβάνουν εκφράσεις, όπως «παιδί του Θεού» αντί για «υιός του ανθρώπου», «άνθρωπος ή θνητός» αντί για «υιός του ανθρώπου». Το πιο ακραίο παράδειγμα είναι η εκδοθείσα στα τέλη του 2006 γερμανική μετάφραση της Βίβλου με τον τίτλο “Die Bibel in gerechter Sprache” ("Η Βίβλος σε Δίκαιη Γλώσσα"). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι 52 μεταφραστές που μετείχαν στο πρόγραμμα, (οι 42 γυναίκες), εκτός από την «ισότητα των φύλων», εστιάζουν και στον σύγχρονο ιουδαιο-χριστιανικό διάλογο! Η “δικαιοσύνη” που υπόσχεται ο τίτλος του έργου επιδιώκεται με την προσπάθεια των μεταφραστών να “διορθώσουν” τη γλώσσα του πρωτοτύπου ώστε αυτή «να μην προσβάλει τις γυναίκες και τους Εβραίους». Έτσι, ο Ιησούς συνοδεύεται πάντοτε, όχι μόνον από τους μαθητές αλλά, και από τις μαθήτριές του και κάθε φορά που συζητά με τους Φαρισαίους παίρνουν μέρος και... Φαρισαίες στη συζήτηση. Ακόμη, στην Επί του Όρους Ομιλία ο Χριστός παρουσιάζεται να μην απευθύνεται στους Ιουδαίους με το αυθεντικό «Εγώ σας λέω», αλλά με το «Εγώ θα το ερμήνευα ως εξής»!

Ο Θεολογικός Φεμινισμός ήρθε στο προσκήνιο όταν γυναίκες θεολόγοι που επηρεάστηκαν βαθύτατα από το δεύτερο κύμα του φεμινιστικού κινήματος που αναπτύχθηκε στη Δύση κατά τις δεκαετίες του ’60 και ’70, άρχισαν να προβάλουν αξιώσεις για την προώθηση της «ισότητας γυναικών και ανδρών» όχι μόνο στην κοινωνία, αλλά και στην Εκκλησία. Επηρεασμένες από την μαρξιστική «Θεολογία της Απελευθέρωσης», αλλά και το γενικότερο κλίμα «κατά του ρατσισμού» εκείνης της εποχής, έκαναν λόγο για «απελευθέρωση των γυναικών». Ορόσημο στην πορεία αυτή και κορύφωση του αγώνα αποτελεί η δεκαετία του’80, καθώς τότε εκδίδονται έργα θεολόγων γυναικών, όπως τηςLetty Russell (“The Liberating Word: A Guide to Nonsexist Interpretation of the Bible”, 1975), της Phyllis Trible (“Feminist Hermeneutics and Biblical Studies”, 1982), της Rosemary Radford Ruether (“Sexism and God-Talk: Toward A Feminist Theology”, 1983), της Elisabeth Schussler Fiorenza (“In Memory of Her: A Feminist Theological Reconstruction of Christian Origins”, 1984).

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η «χειραφέτηση των γυναικών» είναι ένας από τους στόχους του μαρξισμού. Οι μαρξιστές επενδύουν στην θυματοποίηση (marxist victimization) επιλέγοντας τμήματα του πληθυσμού τα οποία αφού τα θυματοποιούν τα στρέφουν εναντίον άλλων τμημάτων του πληθυσμού, δημιουργώντας ρήγματα στην κοινωνία έως και εμφυλιοπολεμικές καταστάσεις για να ικανοποιηθεί το ιδεολόγημά τους και τα πολιτικά τους παιχνίδια. Οι γυναίκες είναι μία από τις βασικές κατηγορίες τουmarxist victimization. Ο μαρξισμός χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα από την απόρριψη οποιουδήποτε δεσμού που συνδέει τη γυναίκα με την οικογένεια και το σπίτι. Η χειραφέτηση των γυναικών ανακηρύσσεται ως βασική αρχή της σοσιαλιστικής ενδιάμεσης περιόδου που θα οδηγήσει στην ουτοπική αταξική κοινωνία του μέλλοντος. Οι γυναίκες πρέπει πρώτα να ενθαρρυνθούν και στη συνέχεια, αν χρειαστεί, να αναγκαστούν να αποσυρθούν από την οικογένεια και τη φροντίδα των παιδιών. Πρόκειται για τακτικές στιγματισμένες ως "αστικές" δραστηριότητες. Ελευθερωμένες από τις οικιακές εργασίες και το φροντίδα της οικογένειας, οι γυναίκες πρέπει να ωθούνται στη δημόσια ζωή και στη συλλογική παραγωγή υπό τις ίδιες συνθήκες με τους άνδρες.

Εδώ βέβαια προβάλει και το αριστερό/ νεοταξικό ουτοπικό όνειρο του “no gender”, της ά-φυλης (genderless) κοινωνίας. Ο φεμινισμός είναι το πρώτο χτύπημα αυτής της επίθεσης στις βιολογικές, ψυχολογικές και ανατομικές πραγματικότητες των δύο φύλων. Ο φεμινισμός προσπαθεί να ανδροποιήσει τις γυναίκες και να γυναικοποιήσει τους άντρες εδώ και 50 χρόνια, προκειμένου να επιτευχθεί ο τελικός στόχος μιας ανδρόγυνης άφυλης κοινωνίας.

Ο κοσμικός φεμινισμός κορυφώθηκε υπό την καθοδήγηση γυναικών όπως η εβραϊκής καταγωγής Αμερικάνα BettyFriedan (φώτο), η εβραϊκής καταγωγής Αυστραλή αναρχοκουμουνίστρια Germaine Greer, η (χρηματοδοτούμενη από την CIA) εβραιο-γερμανικής καταγωγής Αμερικάνα Gloria Steinem και η Γαλλίδα κομουνίστρια Simone de Beauvoir. Στη συνέχεια, ξεκινώντας από τις αρχές της δεκαετίας του '70, η φεμινιστική ώθηση για την «ισότητα των φύλων» μπήκε σε σχολές θεολογίας, σεμινάρια και μοναστήρια, δημιουργώντας τον λεγόμενο πνευματικό, θρησκευτικό ή χριστιανικό φεμινισμό. Ο κοσμικός φεμινισμός ασχολείται κυρίως με τη μεταχείριση των γυναικών στον κόσμο, και ο θρησκευτικός φεμινισμός ασχολείται με τη θρησκευτική πρακτική και τη μεταχείριση των γυναικών στην Εκκλησία.

Αυτό το κίνημα άρχισε ουσιαστικά τον δέκατο ένατο αιώνα, σύμφωνα με τις κορυφαίες θρησκευτικές φεμινίστριες RosemaryRuether και Eleanor McLaughlin. Στο βιβλίο τους, “Women ofSpirit” δηλώνουν ότι το ιδανικό του «ούτε άρσεν ούτε θήλυ» της Καινής Διαθήκης έπαψε να θεωρείται από τις φεμινίστριες του 19ου αιώνα ως «υπέρβαση της φύσης», αλλά «έγινε στόχος κοινωνικής μεταρρύθμισης». Ο λιμπεραλισμός του 19^ου αιώνα έβλεπε τον παράδεισο ως "στόχο ... εξέλιξης και βελτίωσης άδικων κοινωνικών συνθηκών", ένας παράδεισος ο οποίος βρίσκεται στη γη και όχι στον ουρανό. Ήταν η λίμπεραλ θεολογία του 19ου αιώνα που «μετέφρασε την έννοια της πνευματικής ισότητας του Χριστιανισμού σε μια απαίτηση για θεσμική μεταρρύθμιση που περιλάμβανε την χειροτονία των γυναικών».

Έτσι σήμερα ακούμε ότι η Εκκλησία πρέπει να «προχωρήσει» σε μια «νέα ανθρωπότητα» ή «στο νέο όραμα της χριστιανικής κοινότητας». Βεβαίως, ο Χριστός δεν είπε ποτέ ότι η χριστιανική θρησκεία θα οδηγούσε σε μια επίγειο ουτοπία. Αυτό που δήλωνε ήταν ότι το βασίλειό Του δεν ήταν αυτού του κόσμου, και ότι το μήνυμά Του θα οδηγούσε σε διχασμό και οι οπαδοί Του θα διώχνονταν. Επιπλέον, η Εκκλησία διδάσκει ότι άπαξ παρεδόθη η Πίστη στους αγίους και ότι ο Χριστιανισμός δεν βρίσκεται σε διαδικασία εξέλιξης ή ανακάλυψης νέων αληθειών.
Η αντίδραση στην χειροτονία γυναικών εξόργισε τις θρησκευτικές φεμινίστριες που άρχισαν να ονομάζουν την εκκλησία "πατριαρχική" και "σεξιστική". Το 1979, δύο πολύ σημαντικές θρησκευτικές φεμινίστριες, η Carol P. Christ και η JudithPlaskow, στο βιβλίο τους, “Womenspirit Rising”, δήλωσαν ότι «η πατριαρχία είναι ένα τέρας πολλών ετών και γι’ αυτό πρέπει να του επιτεθούμε με όλες τις στρατηγικές μας». Στην ουσία πρόκειται για κήρυξη πολέμου.

Η πρώτη γραμμή επίθεσης ήταν η δήλωση ότι οι γυναίκες "καταπιέζονται" από την Εκκλησία. Απαιτούσαν «απελευθέρωση» από την πατριαρχία και έτσι η φεμινιστική θεολογία δημιουργήθηκε ως ξαδελφάκι της «θεολογίας της απελευθέρωσης» και περιλάμβανε την μαρξιστικού τύπου έμπνευση της επανάστασης για την επίτευξη της «κοινωνικής μεταρρύθμισης» στην Εκκλησία. Αυτή η απελευθέρωση δεν περιλαμβάνει μόνο την κατάληψη ισχυρών θέσεων στην Εκκλησία, αλλά και την πλήρη «απελευθέρωση» σε ηθικά θέματα. Τον αυτόνομο έλεγχο του σώματος, όσον αφορά τηναντισύλληψη, την άμβλωση, τον λεσβιασμό και ούτω καθεξής. Μια άλλη πνευματική φεμινίστρια, η Elisabeth SchüsslerFiorenza, στο βιβλίο της “In Memory of Her”, επιβεβαίωσε ότι «στην καρδιά της πνευματικής φεμινιστικής προσπάθειας είναι η αναζήτηση της δύναμης, της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας των γυναικών».
Οι φεμινίστριες απορρίπτοντας την παραδοσιακή διδασκαλία της Εκκλησίας, προχώρησαν στο να παρουσιάσουν τον Λόγο του Θεού ως μια συλλογή μύθων, και έτσι «απομυθοποιημένη» η Αγία Γραφή να χρειάζεται να ξαναγραφεί σύμφωνα με την φεμινιστική προοπτική.

Σύμφωνα με τη Sheila Collins, "η “herstory” [νεολογισμός που πρωτοπαρουσιάστηκε σε έντυπα της Νέας Αριστεράς και αποτελεί αυθαίρετη αλλαγή της λέξης “history” («ιστορία», ελληνική λέξη) η οποία κατά τις φεμινίστριες περιέχει την αρσενικού γένους κτητική αντωνυμία “his” (!) που σημαίνει «η ιστορία του», δηλαδή η ιστορία καταγεγραμμένη από αρσενική άποψη],σχετικοποιώντας την ιστορία υπονομεύει την εξουσία της αγιογραφικής αποκάλυψης ως αποκλειστικού διαύλου της αλήθειας". Έτσι, η herstory έγινε εργαλείο για την επίθεση στα ίδια τα θεμέλια της εκκλησιαστικής διδασκαλίας: την αποκαλυπτόμενη αλήθεια της Αγίας Γραφής και την Ιερά Παράδοση.
Η Ruether δήλωσε ότι, για να μπορέσει κανείς να «επιβεβαιώσει μια ιδέα ενάντια στην κυρίαρχη κουλτούρα», έπρεπε να δημιουργηθεί μια «ομάδα υποκουλτούρας» για να στηρίξει την εναλλακτική θέση. Η κυρίαρχη ιδεολογία («ιεραρχισμός») και η κοινωνική τάξη έπρεπε να αποθαρρυνθούν και να αποδυναμωθούν ώστε οι αντίθετες ομάδες να μεγαλώσουν και να επιβιώσουν». Αυτές οι ομάδες να δημιουργήσουν νέες κοινότητες"απελευθέρωσης από την πατριαρχία". Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για την αποδυνάμωση της Εκκλησίας και την ενίσχυση της νέας "WomanChurch" (όπως ονομάζεται από τηνRuether, καθώς και από την Mary Malone) είναι η χειρουργική ψυχολογική τεχνική της «ανύψωσης της συνείδησης». Εδώ το εργαλείο που χρησιμοποιείται είναι η αναπαράστασηπροσωπικών εμπειριών των γυναικών σχετικά με την αντίληψη της καταπίεσης και του «σεξισμού» στην Εκκλησία και την κοινωνία.
Το herstory είναι το θεμέλιο της αποκαλούμενης «φεμινιστικής θεολογίας», που στηρίζεται στη φεμινιστική πνευματικότητα. Ο πνευματικός φεμινισμός είναι, συνεπώς, μια νέα θρησκεία, η οποία είναι εντελώς αντι-χριστιανική. Οι χριστιανικές αναφορές του βασίζονται στην ομοιότητά του με τις αιρετικές, ψευδοχριστιανικές Γνωστικές κοινότητες του πρώτου και δεύτερου αιώνες.

Η Κορεάτισα φεμινίστρια θεολόγος (και φανατική οικουμενίστρια)Chung Hyun Kyung (φώτο), με ειλικρίνεια δηλώνει: «οι φεμινίστριες μπορούν να χρησιμοποιούν τα αρχαία κείμενα τωνΓνωστικών….. επειδή ο χριστιανικός κανόνας δημιουργήθηκε από άνδρες» και «οι γυναίκες δεν είναι υποχρεωμένες να δεχτούν ένα βιβλίο (δηλ. την Αγία Γραφή)... στην διαμόρφωση του οποίου δεν είχαν μέρος» (βλ. εδώ).
Αυτό το σχέδιο παιχνιδιού εκπονήθηκε από την Ruether στο βιβλίο της, “Sexism και God-Talk”. Πρώτον, πρέπει να δημιουργηθούν«φεμινιστικές κοινότητες βάσης» προκειμένου να βοηθήσουν στην ευαισθητοποίηση των υπόλοιπων. Δεύτερον, οι γυναίκες αυτές να παρακολουθούν συνειδητά και θεσμικές εκκλησίες, έτσι ώστε να μπορέσουν «οι μεταμορφωμένες λειτουργίες, ο θεολογικός προβληματισμός και η κοινωνική δράση σε ομάδες βάσης» να μεταφερθούν στην Εκκλησία. Τρίτον, η Εκκλησία τότε γίνεται «ιεραποστολικός αγρός» της κοινότητας, στον οποίο πρέπει να κηρυχθεί το Ευαγγέλιο «ως λύτρωση από την πατριαρχία»!
Ακολουθώντας τον τρόπο σκέψης των Γνωστικών, πιστεύουν είτε σε ένα θηλυκό Δημιουργό είτε σε έναν ανδρόγυνο Θεό. Θεωρούν ότι είναι θεϊκές, καθώς η αυτογνωσία είναι η γνώση του θεϊκού. Εκείνος που είναι θεϊκός δεν μπορεί να αμαρτήσει. Ως εκ τούτου, η μόνη αναγκαία σωτηρία είναι η απελευθέρωση από τον σεξισμό, που είναι η μόνη αμαρτία που υπάρχει και από τον οποίον  μπορούν να «σωθούν» μόνες τους μέσω της «Γνώσης».

Τέλος, αναζητώντας τελετουργίες που αντικατοπτρίζουν μια"βιωματική θεολογία", οι θρησκευτικές φεμινίστριες ανακάλυψαν την καταλληλότητα των τελετουργιών των γυναικείων θρησκειών που λατρεύουν τη θεά. Προσαρμόστηκαν για να αποτελέσουν τη βάση για μια σύγχρονη θρησκευτική κοινότητα επικεντρωμένη στη γυναικεία πλευρά. Αυτή η θεολογία, που φτάνει να ενσωματώνει τώρα στοιχεία μαγείας, είναι η βάση για τις ψευδοχριστιανικές φεμινιστικές λειτουργίες. Στην ανάπτυξη των λειτουργιών τους, οι θρησκευτικές φεμινίστριες βοηθήθηκαν από αρκετές πραγματικές μάγισσες, με τη μεγαλύτερη επιρροή να έχει μια γυναίκα που ονομάζεται Starhawk.

Μία από τις πιο γνωστές λειτουργίες είναι μια ψευδο-καθολική λιτανεία, στην οποία ζωντανές ή νεκρές φεμινιστικές ηρωίδες - συμπεριλαμβανομένου ενός γυναικείου δαίμονα - ανυψώνονται στο επίπεδο των αγίων ή θεών. Αυτές οι ψευδοκαθολικές λιτανείες είναι ακριβώς της ίδιας μορφής με μια τελετουργία μαγείας στο βιβλίο της Starhawk (φώτο πάνω) “Dreaming the Dark”. «Ευλογούν» η μία την άλλη με επίθεση χεριών, τελετουργικά γεύματα, χορό και ψαλμωδία και εκτέλεση τελετών από δεκατρία άτομα μέσα σε έναν κύκλο, στοιχεία που τα συναντάμε στηνμαγεία.
Τέλος, να μην ξεχάσουμε  να αναφερθούμε ότι η φεμινιστική θεολογία αποδέχεται και προωθεί την δολοφονία αγέννητων παιδιών (άμβλωση) υπό τον κοινό αλλά εξαιρετικά παραπλανητικό όρο των "αναπαραγωγικών δικαιωμάτων". Κατ’ αρχήν, "αναπαραγωγικά δικαιώματα" σημαίνει ότι μια γυναίκα έχει το δικαίωμα να επιλέξει αν θα έχει ή δεν θα έχει παιδιά και με ποιον. Ωστόσο, στην πράξη, ο όρος "αναπαραγωγικά δικαιώματα" είναι σχεδόν πάντα ένας ευφημισμός για το δικαίωμα στην άμβλωση κατά βούληση.

Περιττό να πούμε ότι η χειροτονία των γυναικών είναι πρώτο θέμα στην ατζέντα της φεμινιστικής θεολογίας και είναι κάτι που μπορεί πιο «άνετα» να συζητηθεί και αντιμετωπισθεί με κατανόηση και «ανοικτό πνεύμα», μέσα σε μια σύγχρονη εκκοσμικευμένη χριστιανοσύνη. Μόνο που αυτό είναι η κορυφή του παγόβουνου. Και ως γνωστόν, η πραγματική απειλή προέρχεται από το πολύ μεγαλύτερο βυθισμένο, κρυμμένο τμήμα του παγόβουνου.
ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ : Πηγές: εδώ κι εδώ καθώς και: περιοδικό «Καθ’ οδόν», εκδ. Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού, τευχ. 18 (2009) και περιοδικό «Αστήρ της Ανατολής», εκδ. Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας, τευχ. 4 (2009) άρθρο: «Οι νεοελληνικές μεταφράσεις της Βίβλου και το ζήτημα των νέων ερμηνευτικών προσεγγίσεων σχετικά με τη θέση της γυναίκας στην Αγία Γραφή» του Μιλτιάδη Κωνσταντίνου και της Βασιλικής Σταθοκώστα.