Μιθριδάτης ΣΤ’ ο Ευπάτωρ & Διόνυσος………..το τέλος

Ο θάνατος του Μιθριδάτη και των θυγατέρων του
γράφει ο Περικλής Δημ. Λιβάς
Ὁ  ποιητής  Φερνάζης  τό  σπουδαῖον  µέρος τοῦ  ἐπικοῦ ποιήματός  του  κάμνει. Τό  πῶς  τήν  βασιλεία  τῶν  Περσῶν παρέλαβε  ὁ  Δαρεῖος  Ὑστάσπου.  (Ἀπό  αὐτόν κατάγεται  ὁ  ἔνδοξός  µας  βασιλεύς, ὁ  Μιθριδάτης,  Διόνυσος  κ’  Εὐπάτωρ).  Ἀλλ’  ἐδῶ χρειάζεται  φιλοσοφία·  πρέπει  ν’  ἀναλύσει τά  αἰσθήματα  πού  θά  εἶχεν  ὁ  Δαρεῖος: ἴσως  ὑπεροψίαν  καί  µέθην·  ὄχι  ὅµως  –  µᾶλλον σάν  κατανόησι  τῆς  µαταιότητος  τῶν  µεγαλείων. Βαθέως  σκέπτεται  τό  πρᾶγμα  ὁ  ποιητής.
Ἀλλά  τόν  διακόπτει  ὁ  ὑπηρέτης  του  πού  µπαίνει τρέχοντας,  καί  τήν  βαρυσήμαντην  εἴδησι  ἀγγέλλει. Ἄρχισε  ὁ  πόλεµος  µέ  τούς  Ρωµαίους. Τό  πλεῖστον  τοῦ  στρατοῦ  µας  πέρασε  τά  σύνορα.

Ὁ  ποιητής  µένει  ἐνεός.  Τί  συµφορά Ποῦ  τώρα  ὁ  ἔνδοξός  µας  βασιλεύς, ὁ  Μιθριδάτης,  Διόνυσος  κ’  Εὐπάτωρ, µ’  ἑλληνικά  ποιήµατα  ν’  ἀσχοληθεῖ.
Μέσα  σέ  πόλεµο  –  φαντάσου,  ἑλληνικά  ποιήματα. Ἀδηµονεῖ  ὁ  Φερνάζης.  Ἀτυχία Ἐκεῖ  πού  τό  εἶχε  θετικό  µέ  τόν  «Δαρεῖο» ν’  ἀναδειχθεῖ,  καί  τούς  ἐπικριτάς  του, τούς  φθονερούς,  τελειωτικά  ν’  ἀποστομώσει. Τί  ἀναβολή,  τί  ἀναβολή  στά  σχέδιά  του.
Καί  νά  ’ταν  µόνο  ἀναβολή,  πάλι  καλά. Ἀλλά  νά  δοῦμε  ἄν  ἔχουµε  κι  ἀσφάλεια στήν  Ἀµισό.  Δέν  εἶναι  πολιτεία  ἐκτάκτως  ὀχυρή. Εἶναι  φρικτότατοι  ἐχθροί  οἱ  Ρωµαῖοι. Μποροῦµε  νά  τά  βγάλουµε  µ’  αὐτούς, οἱ  Καππαδόκες;  Γένεται  ποτέ; Εἶναι  νά  µετρηθοῦµε  τώρα  µέ  τές  λεγεῶνες; Θεοί  µεγάλοι,  τῆς  Ἀσίας  προστάται,  βοηθῆστε  μας.  –
Ὅμως  µές  σ’  ὅλη  του  τήν  ταραχή  καί  τό  κακό, ἐπίµονα  κ’  ἡ  ποιητική  ἰδέα  πάει  κ’ ἔρχεται  τό  πιθανότερο  εἶναι,  βέβαια,  ὑπεροψίαν  καί  µέθην· ὑπεροψίαν  καί  µέθην  θά  εἶχεν  ὁ  Δαρεῖος.
Κ. Π. Καβάφης «Δαρείος» 1920 από την συλλογή Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984
Ο Μιθριδάτης στο Παντικάπαιο
Την ώρα που ο Πομπήιος ήταν απασχολημένος με την συνέχιση της εκστρατείας του, ο Μιθριδάτης είχε ολοκληρώσει τον γύρο του Ευξείνου καταλαμβάνοντας το Παντικάπαιο (σημερινό Κερτς) εμπορική πόλη στο στόμιο της θάλασσας του Πόντου. Εκεί, στον Βόσπορο, σκότωσε τον Ξιφάρη, έναν από τους γιούς του, εξαιτίας λάθους της μητέρας του, όπως περιγράφεται παρακάτω.

Πρυτανείο _ Παντικάπαιο _ 6ος αι. π.Χ.
Ο Μιθριδάτης είχε ένα φρούριο όπου σε κρυφό υπόγειο θησαυροφυλάκιο είχε κρύψει μεγάλο χρηματικό ποσό σε πολυάριθμα σιδερόδετα χάλκινα σκεύη. ΗΣτρατονίκη, μια από τις παλλακίδες, ή συζύγους του βασιλέα, είχε αναλάβει την φύλαξη του φρουρίου το οποίο, την ώρα που αυτός ταξίδευε περιμετρικά του Ευξείνου, παρέδωσε στον Πομπήιο αποκαλύπτοντας σε αυτόν τους κρυμμένους θησαυρούς, με μοναδικό όρο την απελευθέρωση του Ξιφάρη σε περίπτωση που τον συνελάμβανε.
Ο Πομπήιος πήρε τα χρήματα, υποσχέθηκε ότι θα χαρίσει την ζωή στον Ξιφάρη και της επέτρεψε να απομακρύνει τα δικά της πράγματα.
Όταν ο Μιθριδάτης πληροφορήθηκε τα γεγονότα, σκότωσε τον Ξιφάρη, ενώ η μητέρα του τον αναζητούσε στην απέναντι ακτή και πέταξε το πτώμα του άταφο.
Κατόπιν έστειλε πρέσβεις στον Πομπήιο, ο οποίος βρισκόταν ακόμη στην Συρία και δεν γνώριζε ότι ο βασιλέας ήταν εκεί. Υποσχέθηκαν ότι ο βασιλέας θα απέτιε φόρο τιμής στους Ρωμαίους αν του επέτρεπαν να διατηρήσει το πατρώο του βασίλειο. Όταν ο Πομπήιος απαίτησε να παρουσιαστεί ο ίδιος ο Μιθριδάτης αιτούμενος, όπως είχε κάνει ο Τιγράνης, δήλωσε ότι όσο υπήρχε δεν θα συμφωνούσε ποτέ σε αυτό αλλά θα έστελνε κάποιους από τους γιούς του να το κάνουν. Λέγοντας αυτά στρατολογούσε απελεύθερους και σκλάβους, κατασκεύαζε όπλα, βλήματα και μηχανές που θα τον βοηθούσαν στην υλοτομία. Επέβαλλε φόρους σε όλους, ακόμη και σε αυτούς με τους λιγότερους πόρους. Οι υπουργοί, τους έκαναν απαιτητούς, με επιτακτικό τρόπο σε πολλούς, χωρίς να το γνωρίζει ο ίδιος, επειδή αρρώστησε και έχοντας έλκη στο πρόσωπο επέτρεπε επισκέψεις μόνο στους τρείς θεράποντες οι οποίοι τον φρόντιζαν.
Επανάσταση κατά του Μιθριδάτη
Όταν ανάρρωσε και ο στρατός του είχε συγκεντρωθεί (απαρτιζόταν από εξήντα επίλεκτες κοόρτεις των έξι χιλιάδων ανδρών η κάθε μία και πλήθος άλλων στρατευμάτων, πέραν των πλοίων και των οχυρώσεων που είχαν καταλάβει οι στρατηγοί του ενώ ήταν ασθενής) έστειλε μέρος του απέναντι από τα στενά στηνΠαφλαγονία, ένα ακόμη εμπορικό κέντρο στο στόμιο της θάλασσας, με σκοπό να αποκτήσει τον έλεγχο και στις δύο πλευρές του περάσματος ενώ ο Πομπήιος βρισκόταν ακόμη στην Συρία.
Ο Κάστωρ της Φαναγορίας τον οποίο είχε κάποτε κακομεταχειριστεί ο Τρύφων, ο ευνούχος του βασιλέα, έπεσε πάνω στον τελευταίο, την ώρα που έμπαινε στην πόλη, τον σκότωσε και κάλεσε τους πολίτες να εξεγερθούν. Καθώς η ακρόπολη ήταν ήδη στην κατοχή του Αρταφέρνη και άλλων γιών του Μιθριδάτη, οι κάτοικοι στοίβαξαν ξύλα ολόγυρά της και έβαλαν φωτιά με συνέπεια οι Αρταφέρνης, ∆αρείος, Ξέρξης και Οξάθρης, οι γιοί και η Ευπάτρα κόρη του Μιθριδάτη, να φοβηθούν την φωτιά, να παραδοθούν και να οδηγηθούν στην αιχμαλωσία. Από όλους, μόνο ο Αρταφέρνης ήταν περίπου σαράντα χρόνων ενώ οι υπόλοιποι ήσαν ακόμη παιδιά.
Η Κλεοπάτρα, μια άλλη κόρη, αντιστάθηκε. Ο πατέρας της θαυμάζοντας το κουράγιο της, έστειλε μερικές βάρκες και την διέσωσε.
Όλα τα γειτονικά κάστρα που είχαν πρόσφατα καταληφθεί από τον Μιθριδάτη, τώρα στασίασαν σε μίμηση των Φαναγορέων, συγκεκριμένα, ηΧερσόνησος, η Θεοδοσία το Νυμφαίο και άλλα γύρω από τον Εύξεινο τα οποία κατείχαν στρατηγικές θέσεις για πόλεμο. Ο Μιθριδάτης, παρατηρώντας τις αποσκιρτήσεις, υποψιαζόμενος ταυτόχρονα το ίδιο το στράτευμα μήπως δεν τον υπακούσει εξ’ αιτίας της υποχρεωτικής θητείας και της δυσβάσταχτης  φορολογίας και επειδή οι στρατιώτες πάντα έχαναν την εμπιστοσύνη τους στους κακότυχους στρατηγούς, έστειλε κάποιες από τις κόρες του συνοδεία ευνούχων να παντρευτούν τους Σκύθες πρίγκηπες, ζητώντας ταυτόχρονα να του στείλουν ενισχύσεις το συντομότερο δυνατό συνοδευόμενες από πεντακόσιους στρατιώτες. Μόλις απομακρύνθηκαν λίγο από τον Μιθριδάτη, σκότωσαν τους επικεφαλής (καθώς πάντα έτρεφαν μίσος για τα πρόσωπα που είχαν μεγάλη εξουσία δίπλα στον Μιθριδάτη) και οδήγησαν τις νεαρές γυναίκες στον Πομπήιο.
Τα νέα σχέδια του Μιθριδάτη
Παρότι στερημένος από τόσα παιδιά και οχυρά, από όλο το βασίλειό του και σε καμία περίπτωση ικανός για πόλεμο, χωρίς να περιμένει κάποια βοήθεια από τους Σκύθες, χωρίς αίσθηση κατωτερότητος και χωρίς να ανταποκρίνονται στις παρούσες κακοτυχίες του, τα σχέδια πάντα έβρισκαν χώρο στο νού του. Πρότεινε να κινηθεί πρός τους Γαλάτες, των οποίων την φιλία είχε καλλιεργήσει γι᾽αυτό το λόγο και με αυτούς να εισβάλλει στην Ιταλία, ελπίζοντας ότι πολλοί Ιταλοί θα τον ακολουθούσαν εξ᾽αιτίας του μίσους που έτρεφαν για τους Ρωμαίους. Είχε ακούσει ότι παρόμοια ήταν η πολιτική που ακολούθησε ο Αννίβας όταν οι Ρωμαίοι του είχαν κηρύξει τον πόλεμο στην Ισπανία και εξ’ αιτίας αυτής είχε γίνει, ο φόβος και ο τρόμος τους. Ήξερε επίσης ότι σχεδόν ολόκληρη η Ιταλία, είχε επαναστατήσει πρόσφατα κατά των Ρωμαίων από μίσος, πολεμούσαν εναντίον τους εδώ και πολύ καιρό και είχαν υπομείνει για τον σκοπό αυτό, τον Σπάρτακο, τον μονομάχο, παρόλο που ήταν ένας ανυπόληπτος άνθρωπος.

Σπάρτακος του Denis Foyatier, 1830
Αυτά σκεπτόμενος ήταν έτοιμος να επισπεύσει την πορεία του πρός τους Γαλάτες, αλλά οι στρατιώτες του μολονότι η τολμηρή επιχείρηση φάνταζε ελκυστική, ήσαν αποθαρρυμένοι κυρίως από το μέγεθός της και από την μεγάλη απόσταση σε ξένη επικράτεια, εναντίον ανθρώπων τους οποίους δεν μπορούσαν να υπερνικήσουν. Αναλογίζονταν επίσης, ότι ο Μιθριδάτης, σε ύψιστη απόγνωση, ήθελε να βάλει τέλος στην ζωή του με έναν πιο γενναίο και βασιλικό τρόπο από την απραξία.  Έτσι, τον ανέχθηκαν και παρέμειναν σιωπηλοί καθώς δεν υπήρχε κάτι κακό ή άξιο περιφρόνησης σε αυτόν ακόμη και στις κακοτυχίες του.
Η συνωμοσία του Φαρνάκη
Με τις υποθέσεις αυτές να εξελίσσονται χαοτικά, οΦαρνάκης [1], ο υιός για τον οποίο ήταν περισσότερο περήφανος και συχνά διόριζε ως αντικαταστάτη του, ανήσυχος για την εκστρατεία και το βασίλειο (καθώς είχε ακόμη ελπίδες για συγχώρεση από τους Ρωμαίους αναγνωρίζοντας συνάμα ότι θα έχανε τα πάντα σε περίπτωση που ο πατέρας του θα εισέβαλλε στην Ιταλία) ή παρακινούμενος από άλλoυς στόχους, κατέστρωσε συνωμοσία εναντίον του.
Οι συνωμότες ακόλουθοι του, συνελήφθησαν και βασανίστηκαν αλλά ο Μηνοφάνης έπεισε τον βασιλέα ότι δεν θα ήταν πρέπον τώρα στην αρχή της εκστρατείας του να σκοτώσει τον μέχρι τότε αγαπημένο του γιό. Οι άνθρωποι, όπως είπε, είναι επιρρεπείς σε τέτοιες παρεκτροπές εν καιρώ πολέμου, αλλά όταν αυτός τελειώσει η ισορροπία αποκαθίσταται. Με αυτόν τον τρόπο ο Μιθριδάτης πείστηκε να συγχωρέσει τον γιό του αλλά ο τελευταίος εξακολουθώντας να φοβάται την οργή του πατέρα του και γνωρίζοντας ότι το στράτευμα της εκστρατείας είχε συρρικνωθεί, πλησίασε νύχτα τους επικεφαλής των Ρωμαίων λιποτακτών, οι οποίοι είχαν στρατοπεδεύσει πολύ κοντά στον βασιλέα, τους παρουσίασε την δική του οπτική για τον κίνδυνο που έκρυβε η προέλασή τους στην Ρώμη και αφού τους μοίρασε πολλές υποσχέσεις, προκάλεσε την αποστασία από τον πατέρα του.

Φαρνάκης ΙΙ βασιλέας Πόντου
Αφού τους είχε πείσει ο Φαρνάκης, διεμήνυσε τις προθέσεις του με απεσταλμένους σε άλλα κοντινά στρατόπεδα τα οποία τον ακολούθησαν. Νωρίς το πρωί πρώτοι οι αυτόμολοι άρχισαν να κραυγάζουν και μετά τους ακολούθησαν οι υπόλοιποι. Ακόμη και οι δυνάμεις του ναυτικού ακολούθησαν τις κραυγές χωρίς να έχουν ειδοποιηθεί προγενέστερα αλλά πρόθυμοι για αλλαγή, απεχθάνονταν την αποτυχία και ήσαν πάντα έτοιμοι να προσκολληθούν σε ένα νέο, ελπιδοφόρο κίνημα. Άλλοι, οι οποίοι είχαν άγνοια περί συνωμοσίας, πίστεψαν ότι είχαν όλοι διαφθαρεί και σε περίπτωση που έμεναν μόνοι τους, η πλειοψηφία θα τους καταφρονούσε κι έτσι από περισσότερο από φόβο και ανάγκη, συνόδευσαν τις κραυγές.
Ο Μιθριδάτης, ξυπνώντας από τον θόρυβο, έστειλε αγγελιαφόρους να εξακριβώσουν τι ζητούσαν αυτοί που φώναζαν. Οι τελευταίοι δήλωσαν απροκάλυπτα: «Θέλουμε να γίνει βασιλέας ο γιός σου. Θέλουμε έναν νέο στην θέση ενός γέρου, πολλάκις πατροκτόνου και δολοφόνου στρατηγών και φίλων του».
Ο θάνατος του Μιθριδάτη [έτος 63 π.Χ]
Ακούγοντάς αυτά ο Μιθριδάτης βγήκε έξω να συζητήσει μαζί τους. Μέρος της φρουράς του έτρεξε να ενωθεί με τους στασιαστές αλλά οι τελευταίοι αρνήθηκαν να τους δεχθούν μέχρι να έκαναν κάτι ως απόδειξη της πίστης τους, υποδεικνύοντας ταυτόχρονα τον Μιθριδάτη. Έτσι, πρόλαβαν και σκότωσαν το άλογό του ενώ ο ίδιος διέφυγε και ταυτόχρονα απεύθυναν βασιλικό χαιρετισμό στον Φαρνάκη σαν να ήσαν ήδη νικητές. Ένας από αυτούς έφερε φαρδύ φύλλο παπύρου από ένα ιερό και με αυτό τον έστεψε εν είδει διαδήματος [2]. Ο βασιλέας, που παρακολουθούσε τα γεγονότα από ένα ψηλό προστώο, έστελνε κατ’ επανάληψη αγγελιαφόρους στον Φαρνάκη ζητώντας άδεια να διαφύγει με ασφάλεια. Όταν δεν επέστρεψε κανείς τους και φοβούμενος περισότερο την παράδοσή του στους Ρωμαίους, εγκωμιάζοντας σωματοφύλακες και φίλους που του είχαν παραμείνει πιστοί τους έστειλε στον νέο βασιλέα, αλλά ο στρατός από παρανόηση, σκότωσε μερικούς καθώς πλησίαζαν.
Ο Μιθριδάτης έβγαλε το δηλητήριο που πάντα έφερε δίπλα στο θηκάρι του σπαθιού του και το ανακάτεψε. Τότε δύο από τις κόρες του, μικρά κορίτσια ακόμη τα οποία μεγάλωναν μαζί, ονόματι Μιθριδατίς και Νύσσα, μνηστευμένες με τους βασιλείς της Αιγύπτου και της Κύπρου, ζήτησαν να τις αφήσει να πιούν πρώτες λίγο δηλητήριο και επιμένοντας σθεναρά τον απέτρεψαν από το να το πιεί πριν από αυτές. Το δηλητήριο έδρασε αμέσως σε αυτές αλλά στον Μιθριδάτη, παρόλο που βημάτιζε γρήγορα για να επισπεύσει την δράση του, δεν είχε κανένα αποτέλεσμα, λόγω του ότι ήταν συνηθισμένος σε αυτά από την συχνή χρήση που έκανε στα πλαίσια της προστασίας του από επίδοξους δολοφόνους. Ακόμη και τώρα αποκαλούνται Μιθριδάτεια φάρμακα.
Βλέποντας εκεί κάποιον Βίτοιτο, αξιωματικό των Γαλατών, του είπε: « Έχω ωφεληθεί πολλά από το χέρι σου εναντίον των εχθρών μου. Πρόκειται να κερδίσω τα μέγιστα αν με σκοτώσεις και σώσεις από τον κίνδυνο να οδηγηθεί θριαμβευτικά στους Ρωμαίους, αυτός ο οποίος ήταν μονάρχης τόσα πολλά χρόνια και κυβερνήτης ενός τόσο μεγάλου βασιλείου αλλά είναι τώρα ανίκανος να δηλητηριαστεί επειδή όπως ένας τρελλός, θωράκισε τον εαυτό του ενάντια στα δηλητήρια των άλλων. Γνώριζα και φυλαγόμουνα από όλα τα δηλητήρια που μπορεί κανείς να πάρει με το φαγητό του, δεν εφοδιάστηκα κατά αυτού του οικιακού δηλητηρίου, το πλέον επικίνδυνο για βασιλείς ανέκαθεν…………την προδοσία στρατού, παιδιών και φίλων». Έτσι αποτάνθηκε στον Βίτοιτο, ο οποίος προσέφερε στον βασιλέα την υπηρεσία που επιθυμούσε.
Η νεκρολογία του Μιθριδάτη
Με αυτόν τον τρόπο πέθανε ο Μιθριδάτης, ο οποίος ήταν ο 16ος βασιλέας από τον ∆αρείο, τον γιό του Υστάσπη, βασιλέα των Περσών και ο 8ος από εκείνον τον Μιθριδάτη που αποστάτησε από τους Μακεδόνες και ανέλαβε το βασίλειο του Πόντου. Έζησε εξήντα οκτώ ή εξήντα εννέα χρόνια και από αυτά βασίλεψε πενήντα επτά στο βασίλειο που περιήλθε σε αυτόν όταν ήταν ορφανός. Υπέταξε τους γειτονικούς βαρβάρους, πολλούς από τους Σκύθες και εξαπέλυσε αξιοθαύμαστο πόλεμο εναντίον των Ρωμαίων για σαράντα χρόνια, στην διάρκεια του οποίου συχνά κατέλαβε τις Βιθυνία και Καππαδοκία πέραν των εκστρατειών στην Ρωμαϊκή επαρχία της Ασίας και τις Φρυγία, Παφλαγονία, Γαλατία και Μακεδονία. Εισέβαλλε στην Ελλάδα από όπου αποκόμισε πολλά σημαντικά οφέλη και κυριάρχησε στην θάλασσα από την Κυλικία ώς την Αδριατική μέχρι ο Σύλλας να τον περιορίσει στο πατρώο του βασίλειο σκοτώνοντας εκατόν εξήντα χιλιάδες από τους στρατιώτες του. Παρά τις μεγάλες του απώλειες ξεκίνησε και πάλι τον πόλεμο χωρίς δισταγμό. Πολέμησε με τους καλύτερους στρατηγούς της εποχής του. Κατατροπώθηκε από τον Σύλλα, τον Λούκουλλοκαι τον Πομπήιο παρόλο που αρκετές φορές αποδείχθηκε καλύτερος από αυτούς. Οι Λούκιος Κάσσιος, Κόιντος Όππιος και Μάνιος Ακύλιοςαιχμαλωτίστηκαν από αυτόν και τους περιέφερε μαζί του. Τον τελευταίο, τον σκότωσε ως υπαίτιο του πολέμου ενώ παρέδωσε τους άλλους στον Σύλλα. Νίκησε τους Φιμβρία, Μουρήνα, Κόττα, Φάβιο καιΤριάριο.
Βρισκόταν πάντα σε εγρήγορση και ήταν ακατάβλητος ακόμη και στις κακοτυχίες. Μέχρι να γίνει έκπτωτος δεν άφησε κάποια επιθετική οδό εναντίον των Ρωμαίων, αδιάβατη. Σύναψε συμμαχίες με τους Σαυνίτες και τους Γαλάτες ενώ είχε στείλει λεγάτους στον Σερτώριο στην Ισπανία. Συχνά τραυματιζόταν από εχθρούς και συνωμότες αλλά ποτέ δεν παραιτήθηκε από κάτι ακόμη κι όταν γέρασε. Καμία από τις σκευωρίες δεν διέφυγε της προσοχής του, ούτε και η τελευταία, την οποία οικειοθελώς παρέβλεψε και χάθηκε εξ’ αιτίας της. Τόσο αχάριστη είναι η κακία που κάποτε συγχωρήθηκε.
Ήταν αιμοδιψής και απάνθρωπος προς όλους – τον δολοφόνο της μητέρας του, τον αδελφό του, τους τρείς γιούς του και τις τρείς κόρες του. Μεγαλόσωμος, όπως φαίνεται από την πανοπλία την οποία έστειλε στηνΝεμέα και τους ∆ελφούς, ήταν τόσο γερός που ίππευε και έριχνε ακόντιο μέχρι τα τελευταία του. Μπορούσε να διανύσει έφιππος εκατόν ογδόντα χιλιόμετρα σε μια ημέρα αλλάζοντας άλογα κατά διαστήματα, ενώ συνήθιζε να οδηγεί άρμα με δέκα έξι άλογα μαζί. Είχε Ελληνική παιδεία, συνεπεία της οποίας ήταν εξοικειωμένος με την θρησκευτική λατρεία στην Ελλάδα και του άρεσε η μουσική. Ως επί το πλείστον  εγκρατής και υπομονετικός υπέκυπτε μόνο στις ερωτικές απολαύσεις.
Ο ενταφιασμός του Μιθριδάτη
Τέτοιο ήταν το τέλος του Μιθριδάτη, που έφερε τα προσώνυμα Ευπάτωρ και Διόνυσος. Όταν οι Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν τον θάνατό του διοργάνωσαν γιορτές για την απαλλαγή τους από έναν τόσο ενοχλητικό εχθρό. Ο Φαρνάκης έστειλε με μια τριήρη την σωρό του πατέρα του στον Πομπήιο που βρισκόταν στην Σινώπη, μαζί με αυτούς που είχαν συλλάβει τον Μάνιο καθώς και πολλούς Έλληνες και βάρβαρους ομήρους, ζητώντας ή να βασιλέψει στο πατρώο βασίλειο του ή μόνο στον Βόσπορο τον οποίο ο αδελφός του Μαχάρης είχε λάβει από τον Μιθριδάτη. Ο Πομπήιος προσέφερε τα έξοδα της κηδείας του Μιθριδάτη και καθοδήγησε τους υπηρέτες του να ενταφιάσουν την σωρό του στους τάφους των βασιλέων στην Σινώπη με βασιλικές τιμές, επειδή θαύμαζε τα σπουδαία κατορθώματά του και τον θεωρούσε πρώτο ανάμεσα στους βασιλείς της εποχής του.
Ο Φαρνάκης ο οποίος απάλλαξε την Ιταλία από πολλές φασαρίες εγγράφηκε στους φίλους και συμμάχους των Ρωμαίων και του δόθηκε ως βασίλειο ο Βόσπορος, εκτός της Φαναγορίας της οποίας οι κάτοικοι είχαν ελευθερωθεί και ανεξαρτητοποιηθεί καθώς ήσαν οι πρώτοι που αντιστάθηκαν στον Μιθριδάτη, όταν ανακτούσε τις δυνάμεις του, συγκεντρώνοντας πλοία, δημιουργώντας νέο στράτευμα και οχυρά και επειδή ηγήθηκαν των αποστατών συνιστώντας την αιτία της τελικής του κατάρρευσης.
Ο Πομπήιος αναδιοργανώνει την Ασία
Ο Πομπήιος, έχοντας καθαρίσει τα λημέρια των ληστών και ταπεινώσει τον μεγαλύτερο βασιλέα που ζούσε τότε σε έναν και μόνο πόλεμο και έχοντας δώσει επιτυχείς μάχες εκτός αυτών του Ποντιακού πολέμου, με Κόλχους, Αλβανούς, Ίβηρες, Αρμένιους, Μήδους, Άραβες, Ιουδαίους και άλλα έθνη της ανατολής, είχε επεκτείνει την ρωμαϊκή επιρροή μέχρι την Αίγυπτο. Αλλά δεν προέλασε σε αυτήν, παρόλο που ο ο βασιλέας της τον κάλεσε εκεί να καταπνίξει μια εξέγερση στέλνοντας δώρα για εκείνον, χρήματα και ρουχισμό για όλο το στράτευμά του.

Άποψη τύμβου Αντιόχου βασιλέα Κομμαγηνής
Μπορεί να ένοιωθε δέος μπροστά στο μεγαλείο αυτού του βασιλείου που ακόμη ευημερούσε ή να επιθυμούσε να φυλαχθεί από τον θυμό των εχθρών του αλλά μπορεί και λόγω προειδοποιητικών χρησμών ή άλλων λόγων που ανήκουν στην ιστορία της Αιγύπτου. Άφησε ελεύθερα κάποια από τα υποταγμένα έθνη και συμμάχησε μαζί τους. Άλλα τα υπέταξε στην Ρωμαϊκή διοίκηση και άλλα τα διαμοίρασε σε βασιλείς – στον Τιγράνη την Αρμενία, στον Φαρνάκη τον Βόσπορο, στον Αριοβαρζάνη την Καππαδοκία και τις άλλες επαρχίες που αναφέρθηκαν προηγουμένως. ΣτονΑντίοχο της Κομμαγηνής παρέδωσε την Σελεύκεια και τις περιοχές της Μεσσοποταμίας τις οποίες είχε καταλάβει. ∆ιόρισε τον ∆ηιόταρο και άλλους, τετράρχες των Γαλλογραικών, οι οποίοι είναι σήμερα οι Γαλάτες που συνορεύουν με την Καππαδοκία. Έχρισε ηγεμόνα της Παφλαγονίας τον Άτταλο και της Κολχίδας τον Αρίσταρχο. Ανέθεσε στον Αρχέλαο το ιερατείο της θεάς που λατρευόταν στα Κόμανα, το οποίο είναι βασιλικό προνόμιο. Ο Κάστωρ της Φαναγορίας περιελήφθει στους φίλους του Ρωμαϊκού λαού. Αρκετές περιοχές και χρήματα απονεμήθηκαν σε άλλους.
Νέες πόλεις
Ίδρυσε επίσης πόλεις, όπως η Νικόπολη στην Μικρή Αρμενία, η οποία οφείλει το όνομά της στη νίκη του, την Ευπατορία στον Πόντο, την οποία έχτισε και έδωσε το όνομά του αλλά την κατέστρεψε επειδή είχε δεχθεί τους Ρωμαίους. Ο Πομπήιος την έχτισε ξανά και την ονομάτησε Μαγνόπολη. Στην Καππαδοκία αναδόμησε τα Μάζακα που είχαν καταστραφεί ολοκληρωτικά στον πόλεμο. Αποκατέστησε και άλλες πόλεις σε πολλά μέρη που είχαν καταστραφεί ή υποστεί ζημιές, στον Πόντο, στην Παλαιστίνη, την Κοίλη Συρία και στην Κιλικία όπου είχε εποικίσει με το μεγαλύτερο μέρος των πειρατών, την πόλη που παλαιότερα ονομαζόταν Σόλοι και σήμερα είναι γνωστή ως Πομπηιόπολη. Ο Μιθριδάτης είχε χρησιμοποιήσει την πόλη των Ταλαύρων ως αποθήκη οικιακού εξοπλισμού και επίπλων. Εκεί βρέθηκαν δύο χιλιάδες κύπελλα φτιαγμένα από όνυχα ενωμένο με χρυσό, πολλές κούπες, αγγεία για την ψύξη του κρασιού, κέρατα οινοποσίας, διακοσμημένα ανάκλιντρα και καρέκλες, χαλινοί αλόγων, προστατευτικά για τα στήθη και τους ώμους τους, όλα διακοσμημένα με τον ίδιο τρόπο, με πολύτιμους λίθους και χρυσό.
Η ποσότητα των αποθεμάτων ήταν τόσο μεγάλη που η απογραφή της διήρκεσε τριάντα ημέρες. Κάποια από αυτά είχαν κληρονομηθεί από τον ∆αρείο, τον γιό του Υστάσπη, άλλα προέρχονταν από το βασίλειο των Πτολεμαίων και είχαν αποτεθεί από την Κλεοπάτρα στο νησί της Κώ από όπου παραδόθηκαν στον Μιθριδάτη από τους ντόπιους και άλλα φτιάχτηκαν ή συλλέχθηκαν από τον ίδιο τον Μιθριδάτη, καθώς ήταν λάτρης του ωραίου στις οικοσκευές όπως και σε άλλα πράγματα.
Υπόδουλα έθνη
Οι Ρωμαίοι, έχοντας επικρατήσει του βασιλέα Μιθριδάτη μετά από σαράντα δύο χρόνια, υποβίβασαν σε εξαρτώμενες τις Βιθυνία και Καππαδοκία και άλλους γειτονικούς λαούς κατοικοεδρεύοντες πλησίον της θάλασσας του Εύξεινου. Με τον ίδιο πόλεμο που εκείνη η περιοχή της Κιλικίας, η οποία δεν είχε υποταχθεί σε αυτούς, μαζί με τις χώρες της Συρίας, Φοινίκη, Κοίλη Συρία, Παλαιστίνη και την περιοχή που εκτεινόταν ανάμεσα σε αυτές και τον ποταμό Ευφράτη, παρόλο που δεν ανήκαν στον Μιθριδάτη, αποκτήθηκαν από την ορμή της νίκης εις βάρος του και υποχρεώθηκαν να πληρώσουν φόρους, κάποιες αμέσως και άλλες αργότερα. Οι Παφλαγονία, Γαλατία, Φρυγία και το τμήμα της Μυσίας παρακείμενο της Φρυγίας και επιπλέον οι Λυδία, Καρία, Ιωνία και όλο το υπόλοιπο της ελάσσονος Ασίας που ανήκε προγενέστερα στην Πέργαμο, μαζί με την παλαιά Ελλάδα και την Μακεδονία, την οποία ο Μιθριδάτης είχε αποτραβήξει από αυτούς, ανακτήθηκαν ολοκληρωτικά.

Γνάιος Πομπήιος ο Μέγας
Πολλοί απο τους λαούς, οι οποίοι δεν είχαν αποδώσει προηγουμένως φόρους σε αυτούς, βρίσκονταν τώρα υποκείμενοι σε αυτό.  Για τους λόγους αυτούς, πιστεύω ότι δικαίως θεώρησαν αυτόν ως ένα μεγάλο πόλεμο, ονόμασαν την νίκη με την οποία έλαβε τέλος, μεγάλη νίκη και αποκάλεσαν τον Πομπήιο που πέτυχε την νίκη αυτή, Μέγα (με τον οποίο ιδιάζοντα τίτλο απευθύνονται σε αυτόν μέχρι σήμερα) εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των εθνών που αποκαταστάθηκαν ή προστέθηκαν στην κυριαρχία τους, της μακράς διάρκειας (των σαράντα ετών) των πολεμικών επιχειρήσεων και της γενναιότητας και αντοχής που είχε επιδείξει ο Μιθριδάτης φανερώνοντας την ικανότητά του σε όλες τις κρίσιμες περιστάσεις.
Απολογισμός του Μιθριδατικού πολέμου
Σε αρκετές περιστάσεις είχε στην κατοχή του πάνω από400 πλοία, ιππικό που αριθμούσε 50.000 ιππείς και πεζικό 250.000 ανδρών με ανάλογο αριθμό πολεμικών μηχανών και όπλων. Σύμμαχοί του ήταν ο βασιλέας της Αρμενίας και οι ηγεμόνες των Σκυθικών φυλών γύρω από τον Εύξεινο Πόντο την Αζοφική θάλασσα και πέρα από αυτήν μέχρι τον Θρακικό Βόσπορο. ∆ιατηρούσε σχέσεις με τους αρχηγούς των Ρωμαϊκών εμφυλίων που μαίνονταν τότε και με αυτούς που υποκινούσαν την εξέγερση της Ισπανίας. Εδραίωσε φιλικές σχέσεις με τους Γαλάτες για την περίπτωση που εισβάλλει στην Ιταλία. Γέμισε την θαλάσσια περιοχή από την Κιλικία έως τις Ηράκλειες στήλες με πειρατές οι οποίοι διέκοψαν το εμπόριο και την ναυσιπλοΐα μεταξύ των πόλεων προκαλώντας μεγάλους λιμούς για μακρύ χρονικό διάστημα. Εν ολίγοις, δεν υπήρχε κάτι εντός των ορίων των ανθρωπίνων δυνατοτήτων το οποίο να μην είχε δοκιμασθεί ή επιχειρηθεί ώστε να καταστεί εφικτή η μεγαλύτερη δυνατή πορεία που εκτεινόταν από την Ανατολή ως την ∆ύση και ενέπλεκε τους πάντες, θα μπορούσε να πεί κάποιος, με πολέμους εναντίον τους, μπλέκοντάς τους σε σαθρές συμμαχίες, εξουθενωνοντάς τους με πειρατείες ή γειτνιάζοντας με τις περιοχές τους όντας σε εμπόλεμη κατάσταση. Τέτοιος και τόσο πολυσχιδής ήταν αυτός ο μοναδικός πόλεμος, αλλά με τον τερματισμό του απέφερε τα μέγιστα στους Ρωμαίους, διευρύνοντας τα φυσικά όρια της κυριαρχίας τους από την δύση του ηλίου έως τον ποταμό Ευφράτη. Κατέστη αδύνατον να διαχωριστούν όλες αυτές οι επιχειρήσεις και να ταξινομηθούν ανά Έθνος, καθώς εκτελούνταν ταυτόχρονα και περιπλέκονταν η μία με την άλλη.
Καίσαρ εναντίον Φαρνάκη
Ο Φαρνάκης πολιόρκησε τους Φαναγορείς και τις πόλεις που γειτόνευαν με τον Βόσπορο μέχρι οι πρώτοι να εξαναγκασθούν από την πείνα να βγούν έξω και να πολεμήσουν, όπου τους νίκησε στη μάχη χωρίς όμως να τους βλάψει εκ των υστέρων. Έγινε φίλος μαζί τους, πήρε ομήρους και έφυγε [έτος 47 π.Χ] Όχι πολύ αργότερα κατέλαβε την Σινώπη και σχεδίαζε να κάνει το ίδιο με την Αμισό. Για τον λόγο αυτό έκανε πόλεμο κατά του Καλβίσιου, Ρωμαίου στρατηγού, τον καιρό που ο Πομπήιος και ο Ιούλιος Καίσαρ αντιδικούσαν, ώσπου ο Άσανδος, ένας από τους εχθρούς του, τον εξεδίωξε από την Ασία ενόσω οι Ρωμαίοι ήσαν ακόμη αποσχολημένοι. Έπειτα πολέμησε με τον ίδιο τον Καίσαρα ο οποίος είχε ανατρέψει τον Πομπήιο και επιστρέψει από την Αίγυπτο, κοντά στο βουνό Σκότιο όπου ο πατέρας του είχε ανατρέψει τα σχέδια των Ρωμαίων υπό τον Τριάριο. Νικήθηκε και κατέφυγε στην Σινώπη με χίλιους έφιππους.
Ο Καίσαρ ήταν πολύ απασχολημένος για να τον ακολουθήσει αλλά έστειλε τον ∆ομίτιο εναντίον του, ο οποίος είχε συνεναίσει στην ανεμπόδιστη φυγή με το ιππικό του. Σκότωσε τα άλογά του, αν και οι άντρες του δυσαρεστήθηκαν ιδιαίτερα με αυτό και στην συνέχεια επιβιβάσθηκε σε πλοίο με κατεύθυνση τον Βόσπορο. Εκεί  συγκέντρωσε δύναμη από Σκύθες και Σαρμάτες και κατέλαβε την Θεοδοσία και το Παντικάπαιο. Ο εχθρός του Φαρνάκη, Άσανδρος, επιτέθηκε ξανά και ο στρατός του πρώτου νικήθηκε ελλείψει ιππικού και ασυνήθιστος σε χερσαίες μάχες. Ο ίδιος πολεμούσε μόνος του γενναία έως ότου υπέκυψε στα τραύματά του. Ήταν τότε πενήντα χρόνων και είχε βασιλέψει στον Βόσπορο για δεκα πέντε χρόνια.
Η συνέχεια της ιστορίας του Πόντου
Έτσι ο Φαρνάκης έχασε το βασίλειό του το οποίο ο Καίσαρ απένειμε στον Μιθριδάτη της Περγάμου, ο οποίος τον είχε βοηθήσει ιδιαίτερα στην Αίγυπτο. Όμως ο λαός του Βοσπόρου είχε δικούς του άρχοντες με αποτέλεσμα να ανατεθεί από την Σύγκλητο σε πραίτορα να διοικεί τον Πόντο και την Βιθυνία με ετήσια θητεία.
Παρόλο που ο Καίσαρας προσεβλήθη από τους άρχοντες που διατηρούσαν τις εξουσίες τους, ως ανταμοιβή από τον Πομπήιο για την βοήθεια τους εναντίον του, επικύρωσε τους τίτλους τους πλήν του ιερατικού αξιώματος των Κομάνων το οποίο αφαίρεσε από τον Αρχέλαο και το παραχώρησε στον Λυκομήδη. Όχι πολύ αργότερα, όλες εκείνες οι χώρες όπως και αυτές τις οποίες ο Γάιος Καίσαρ ή ο Μάρκος Αντώνιος είχαν δώσει σε άλλους, έγιναν επαρχίες των Ρωμαίων από τον Αύγουστο Καίσαρα αφού είχε καταλάβει την Αίγυπτο, καθώς οι Ρωμαίοι αρκούνταν στην παραμικρή αφορμή για πόλεμο, σε κάθε περίπτωση.
Έτσι, αφού η επικράτειά τους είχε επεκταθεί, συνεπεία του Μιθριδατικού πολέμου, από την Ισπανία και τις Ηράκλειες Στήλες έως την θάλασσα του Εύξεινου, τα αμμώδη όρια της Αιγύπτου και τον ποταμό Ευφράτη,  δικαίως η νίκη τους επονομάσθηκε μεγάλη και ορθώς ο Πομπήιος, ως διοικητής του στρατεύματος, τιτλοφορήθηκε Μέγας. Αφού κατείχαν τις περιοχές της Αφρικής έως την Κυρήνη (την οποία ο βασιλέας της Απίων, νόθος του γένους των Λαγιδών, είχε κληροδοτήσει στους Ρωμαίους) η Αίγυπτος, ήταν η μόνη σε όλη την Μεσόγειο, που απέμενε εκτός της κυριαρχίας τους.
Θάνατος και ενταφιασμός του Μιθριδάτου ΣΤ᾽
Όπως προαναφέρθηκε ο Μιθριδάτης πέθανε το 63 π.Χστο Παντικάπαιον. Οι συνθήκες του θανάτου του είναι σε κάποιο βαθμό ασαφείς. Σύμφωνα με την παράδοση που περιγράφηκε παραπάνω, προσπάθησε να αυτοκτονήσει με δηλητήριο αλλά καθώς ήταν εξοικειωμένος με αυτά από την παιδική του ηλικία, είχε αναπτύξει αντισώματα. Για την πραγμάτωση του στόχου του, χρειάστηκε την βοήθεια του ξίφους του Βίτοιτου, ενός Γαλάτη σωματοφύλακά του. Μια άλλη παράδοση τον θέλει να δολοφονείται από τα στρατεύματα που είχε παραχωρήσει στον γιό του Φαρνάκη (ο οποίος συχνά αναφέρεται ως δεύτερος για να διακρίνεται από τον προπάππο του και βασιλέα του Πόντου) ο οποίος συστρατεύθηκε με το επαναστατικό κίνημα εναντίον του γέροντα βασιλέα που ξεκίνησε από την πόλη της Φαναγόρειας. Ο λόγος της επανάστασης ήταν πιθανώς το άσκοπο και μάταιο σχέδιο του Μιθριδάτη να συγκροτήσει νέο στρατό με τον οποίο θα είχε την δυνατότητα να επιτεθεί στην Ιταλία περνώντας βόρεια της Μαύρης θάλασσας και διασχίζοντας τα Βαλκάνια.

Μάχη της Ζήλας
Ο Φαρνάκης ταρίχευσε πρόχειρα το σώμα και το έστειλε στον Πόντο, αιτούμενος συνάμα, να είναι αυτός που θα βασίλευε στην περιοχή. Πίστευε προφανώς ότι ο Πομπήιος θα εκτιμούσε την συνεισφορά του στην αποπομπή του Μιθριδάτη και ότι η προδοσία πρός τον πατέρα του έχριζε επιβράβευσης. ∆εν ήταν η τελευταία φορά που ο Φαρνάκης παρερμήνευσε τις επιδιώξεις του Ρωμαίου στρατηγού. ∆εκαπέντε χρόνια αργότερα στην μάχη της Ζήλας όπου ο  Ιούλιος Καίσαρ είπε την περίφημη φράση «ήρθα, είδα, ενίκησα» (veni, vidi, vici) παρολίγο να χάσει την ζωή του προσπαθώντας να διεκδικήσει τον θρόνο του Πόντου στον απόηχο του πολέμου μεταξύ Πομπήιου και Καίσαρα.
Ο Πομπήιος πληροφορήθηκε τον θάνατο του αντιπάλου του, Μιθριδάτη, ενώ βρισκόταν στην έρημο νότια της Ιερουσαλήμ, προελαύνοντας στο βασίλειο των Ναβαταίων και την πρωτεύουσα τους, Πέτρα. Ένα παράξενο μέρος να βρίσκεται, αν σκεφτεί κανείς ότι ο λόγος που είχε φύγει από την Ρώμη τρία χρόνια νωρίτερα, ήταν να εξουδετερώσει αυτόν που είχε στην κυριαρχία του το βασίλειο του Βοσπόρου, χίλια πεντακόσια χιλιόμετρα βόρεια.
Ο Πλούταρχος προσάπτει ένα είδος εκνευρισμού στον Πομπήιο τον οποίο αποδίδει στην παράδοξη τροπή που πήρε ο πόλεμος. Τα νέα του θανάτου του Μιθριδάτη τον βρήκαν να εκτελεί το απογευματινό πρόγραμμα γυμναστικής του χωρίς κανέναν αξιωματικό κοντά του ώστε να μπορεί να απευθυνθεί στα στρατεύματά του, κάτι που μάλλον θα τον εκνεύρισε περισσότερο(Πλούταρχος, Πομπήιος 41.3-5).  Ο χαμός του Μιθριδάτη σήμαινε ότι η αποστολή του στην περιοχή, όπως και κάθε εκστρατεία πρός την Ανατολή, δεν είχε πλέον νομικό έρεισμα καθώς είχε απαλειφθεί το αίτιο της πρωτοκαθεδρίας του στην διοίκηση του Μιθριδατικού πολέμου που είχε αποφασισθεί με τον νόμο Lex Manilia λίγο πρίν την έναρξη της εκστρατείας. Η μόνη του επιλογή ήταν να επιστρέψει στην Ρώμη και να γιορτάσει τον θρίαμβο του.
Το ότι ο Πομπήιος είχε βλέψεις πέρα από την εξολόθρευση του Μιθριδάτη θεωρείται σίγουρο.  Μετά την γρήγορη και μάλλον εύκολη επικράτηση επί του Μιθριδάτη στον Πόντο το 66 π.Χ δεν φάνηκε διατεθειμένος να τον καταδιώξει στην Κολχίδα όπου είχε διαφύγει. Κίνηση που αδιαμφισβήτητα προκαλεἰ έκπληξη. Κράτησε τα στρατεύματα στην ∆ιοσκουρία μέχρι να περάσει ο χειμώνας και την άνοιξη κίνησε προς το Παντικάπαιον. Στη συνέχεια πέρασε από την Αρμενία στην Αλβανία και την Ιβηρική, «ξεχνώντας» τον Μιθριδάτη στην Κολχίδα. Οι προελάσεις αυτές δεν στηρίζονταν σε αίτια στρατιωτικής σημασίας, πέραν της επέκτασης της επιρροής των Ρωμαίων αλλά και του ιδίου, συνάπτοντας διπλωματικές επαφές με τους βασιλείς ή τους δικτάκτορες των περιοχών αυτών.
Με τον Μιθριδάτη στο στόχαστρο, ο Πομπήιος θα μπορούσε να  κάνει χρήση της αδιαμφισβήτητης υπεροχής της Ρώμης στην θάλασσα για να τον ανακόψει πριν αυτός φθάσει στον βασίλειο του Κιμμερίου Βοσπόρου. Αντ᾽ αυτού κάμπτοντας την αντίσταση που βρήκε στην Αλβανία εγκατέλειψε την επιχείρηση στην Υπερκαυκασία και στράφηκε νότια σε πιο σημαντικούς στόχους, που θα τον έφερναν πλησιέστερα στο όραμά που είχε για τον εαυτό του, ο κατακτητής της Ανατολής, να θεωρηθεί ένας νέος Ρωμαίος Αλέξανδρος. Ο Μιθριδάτης μπορούσε να περιμένει. Εξάλλου μπορούσε εύκολα να ασχοληθεί με αυτόν κατά την επιστροφή του στην Ρώμη.
Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις κατά πόσο ο Πομπήιος είχε επηρεαστεί από τον Αλέξανδρο. Έχει υποστηριχθεί ότι όλες οι περιπτώσεις των συγκρίσεων μεταξύ Πομπηίου και Αλεξάνδρου, θα μπορούσαν να προσμετρηθούν στις συκοφαντίες από τους αντιπάλους του πρώτου ή στην συνήθεια των μεταγενέστερων συγγραφέων να κάνουν πρόχειρες συγκρίσεις.
Ο Πομπήιος ουδέποτε φάνηκε ότι δεσμευόταν από κάποια νόρμα συμπεριφοράς, μήτε είχε την δημοτικότητα του Αλέξανδρου. Ωστόσο οι πηγές που στηρίζουν τα περί συκοφαντίας, είναι πρωτίστως Αυγουστιανές και η πρόδηλη αρνητική στάση τους προς τον Αλέξανδρο καταδεικνύει την προπαγάνδα του Μάρκου Αντώνιου με τις συχνές αναφορές στο όνομα του Αλέξανδρου.
Νωρίτερα τον ίδιο αιώνα ο Αλέξανδρος δοξάστηκε και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Πομπήιος προσπάθησε να τον μιμηθεί με τις πράξεις του αλλά και την συνολική του παρουσία.  Σε αυτό το θέμα έμοιαζε πολύ με τον Μιθριδάτη ο οποίος επίσης δήλωνε κατώτερος του Αλεξάνδρου όπως άλλωστε και ο Πέρσης βασιλέας ∆αρείος. Αν και αρκετά παραδείγματα αναφέρθηκαν προηγουμένως για τις προσεγγίσεις του Πομπήιου στον Αλέξανδρο, μπορούν να προστεθούν και άλλα. Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον παράδειγμα το οποίο αφορά στον ενταφιασμό του Μιθριδάτη δεν έχει συζητηθεί σε αυτό το πλαίσιο μέχρι σήμερα. Η σημασία του οφείλεται στο ότι δεν έχει αναφερθεί ως παρόμοιο ή συσχετιζόμενο με τον Αλέξανδρο στις πηγές. Στις πλείστες των άλλων περιπτώσεων οι συγγραφείς προσάπτουν στις πράξεις του Πομπήιου την πρόθεση να ομοιάζουν με του Αλέξανδρου και σε αυτές τις περιπτώσεις οφείλουμε να είμαστε σκεπτικοί σε ότι αφορά την  αυθεντικότητά τους καθώς μπορεί να είναι αποτέλεσμα απλού ή αφελούς παραλληλισμού του συγγραφέα αντί ενσυνείδητη μίμηση εκ μέρους του Πομπήιου.
Το σώμα του Μιθριδάτη μεταφέρθηκε από το Παντικάπαιον στην Αμισό (Πλούταρχος, Πομπήιος 42.2)ή την Σινώπη (Αππιανός, Μιθριδάτης 113) για να ενταφιαστεί εκεί που βρίσκονταν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του,  Ρωμαίοι λιποτάκτες και τα βασιλικά παρεπόμενα. Παρότι ο Πομπήιος έφθασε γρήγορα στις ακτἐς του Πόντου από την Παλαιστίνη όπου βρισκόταν, η ανεπαρκής ταρίχευση ήταν εμφανής. Το σώμα είχε αρχίσει να αποσυντίθεται και το πρόσωπο δεν αναγνωριζόταν καθώς ο εγκέφαλος δεν είχε αφαιρεθεί σωστά. Ο Πομπήιος αρνήθηκε να επιθεωρήσει ο ίδιος το σώμα, κατά κοινή ομολογία σε ένδειξη σεβασμού πρός τον νεκρό βασιλέα.
Ακολούθως ο Πομπήιος έλαβε την μη αναμενόμενη απόφαση να αναλάβει τα έξοδα μιας μεγαλοπρεπούς τελετής για τον Μιθριδάτη τον οποίο προόριζε να ενταφιάσει μαζί με τους προγόνους του.
Ουδείς αντίπαλος της Ρώμης και ιδιαίτερα κάποιος ο οποίος πολέμησε τόσο επίμονα και για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα εναντίον της, είχε τιμηθεί έτσι και με έναν κληρονόμο να εποφθαλμιά τον θρόνο, σίγουρα δεν ήταν μια πράξη χωρίς πιθανές πολιτικές επιπτώσεις. Εντούτοις υπάρχει ένας πολύ καλός ιστορικός  παραλληλισμός. Ο Αλέξανδρος ο Μέγας ενταφίασε τον ∆αρείο ΙΙΙ στους αρχαίους τάφους των Περσών βασιλέαδων έξω από την Περσέπολη και ο Πομπήιος αναμφισβήτητα το είχε στον νού του  όταν αποφάσισε να επιβλέψει προσωπικά την κηδεία του βασιλέα του Πόντου. Με αυτόν τον τρόπο θα υποβίβαζε τον φιλλέληνα βασιλέα σε τύραννο της ανατολής ενώ ο ίδιος θα εμφανιζόταν ως ο νέος Αλέξανδρος ελευθερωτής των Ελλήνων.
Ο τόπος της ταφής
Παρά την διαφωνία Πλούταρχου και Αππιανού για τον τόπο που αρχικά στάλθηκε το σώμα από το Παντικάπαιον συμφωνούν στο ότι ο βασιλικός τάφος βρίσκεται στην Σινώπη. Ο Πλούταρχος (Πομπήιος 42.3)αναφέρει  ότι αφού ο Πομπήιος παρέλαβε την αποστολή από τον Φαρνάκη, έστειλε το σώμα του νεκρού βασιλέα μακριά στην Σινώπη χωρίς να δίνει περισσότερες πληροφορίες για την οργάνωση της τελετής. Ο Αππιανός προϋποθέτει ότι το σώμα βρισκόταν στην Σινώπη και μας πληροφορεί ότι ενταφιάστηκε στους τάφους των βασιλέων χρησιμοποιώντας την μη περιγραφική λέξη «τάφοι».
Η τελευταία πηγή που αναφέρει την ταφή του Μιθριδάτη (Διόδωρος Κάσσιος 37.14.1) δεν καθορίζει το μέρος που έγινε παρά μόνο ότι ήταν στους τάφους των βασιλέων, στην Ηρία όπως αναφέρει χαρακτηριστικά.  Η χρήση του πληθυντικού οδήγησε στην εικασία ότι ο Φαρνάκης Α´, παππούς του Μιθριδάτη Β´, είχε μεταφέρει την αρχική έδρα της βασιλικής κατοικίας στην Σινώπη λίγο μετά την κατάληψη της πόλης το 183 π.Χ και κατασκεύασε ταφικό μνημείο ή ότι αυτό έγινε περί το τέλος της σύντομης βασιλείας του Μιθριδάτη ∆´. Σε διαφορετική περίπτωση μόνο ένας βασιλέας θα μπορούσε να είναι θαμμένος στο βασιλικό νεκροταφείο.
Ο χρόνος που η Σινώπη μετετράπη σε μητρόπολη του Ποντιακού βασιλείου και η σημασία που είχε αυτό για την αξία και την διοικητική της ικανότητα, είναι δύσκολο να εξακριβωθεί. Ιστορικές πηγές του δεύτερου μετά Χριστόν αιώνα αναφέρουν ότι ο Μιθριδάτης έκανε την πόλη πρωτεύουσα όταν βρισκόταν ήδη στο απώγειο της δύναμής της και είχε επισκιάσει την προγενέστερη, Αμάσεια. 
Ο Μιθριδάτης γεννήθηκε στην Σινώπη από όπου είχε εκδιώξει την μητέρα του Λαοδίκη το 113 π.Χ αλλά ο ίδιος και οι προκάτοχοί του δεν διέμεναν εκεί μόνιμα. Υπήρχαν βασιλικά παλάτια πέρα από αυτό και όπως προκύπτει ξεκάθαρα από τις περιγραφές των πολέμων, ο Μιθριδάτης συνήθιζε να μετακινείται σε όλη την περιοχή της κυριαρχίας του. Το παλάτι των Καβείρων είχε οικοδομηθεί από τον ίδιο σε μια τεράστια έκταση, ενώ ένα άλλο στην Αμισό αναφέρεται ώς ιδιαίτερης σημασίας διαχειριστικό κέντρο. Στις αναφορές του Πλούταρχου φαίνεται ότι εκεί στέλνει αρχικά ο Φαρνάκης το σώμα του Μιθριδάτη και ότι η πόλη αποτελούσε μεγάλο οικονομικό κόμβο. Είχε επιπλέον μια κατοικία στην λίμνη Στιφάνη.
Ο Στράβων αναφέρει για την Αμάσεια ότι το παλάτι δεν εγκαταλείφθηκε ακόμη και όταν η πόλη έπαψε να είναι πρωτεύουσα, για να χρησιμοποιηθεί ως κύρια βασιλική κατοικία. Αργότερα κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας η Σινώπη αποτέλεσε την σημαντικότερη πόλη της περιοχής και αυτό είναι πολύ πιθανό να σχετίζεται με την υπερεκτιμημένη σημασία της πόλης εντός των ορίων του Ποντιακού βασιλείου.
Οφείλουμε να είμαστε επιφυλακτικοί και δύσπιστοι σε ότι αφορά στην ορθότητα των πληροφοριών που παρουσιάζουν οι πηγές για τον τόπο ταφής του Μιθριδάτη.
Η διάσταση απόψεων επί του θέματος και η αποτυχία του Διόδωρου να προσδιορίσει την τοποθεσία αφήνουν τα περιθώρια  να πιστέψουμε ότι κατά τον δεύτερο πρό Χριστού αιώνα οι πληροφορίες που θα συντελλούσαν στην αδιάλλειπτη ροή της αλληλουχίας των γεγονότων δεν ήσαν διαθέσιμες, με αποτέλεσμα Πλούταρχος και Αππιανός να μην έχουν ακριβή γνώση και να επιλέγουν την πλέον προφανή επιλογή η οποία ήταν η Σινώπη.
Βασιλικοί τάφοι της Ελληνιστικής περιόδου
Εφόσον δεχθούμε την Σινώπη ως τόπο ταφής, τι είδους βασιλικό τάφο θα πρέπει να αναμένουμε ότι κατασκεύασαν ο Φαρνάκης Α´ ή ο αδελφός του Μιθριδάτης ∆’; Τάφοι όπως αυτοί της Αμάσειας σε φυσικά διαμορφωμένα πετρωματικά σπήλαια, μπορούν εύκολα να αποκλειστούν καθώς δεν υπάρχουν παρόμοιες βραχώδεις περιοχές εντός ή γύρω από την περιοχή της Σινώπης.

Αμάσεια Βασιλικοί τάφοι Ελληνιστικής περιόδου
Το Ηρίον του ∆ίωνα μπορεί να δώσει πληροφορίες για αρκετά ταφικά μνημεία συνήθως όμως με την μορφή τύμβου. Υπάρχουν πράγματι τύμβοι στην περιοχή της Σινώπης αλλά σύμφωνα με τον Owen Doonan, ο οποίος μελέτησε επισταμένα τα μέρη αυτά για αρκετά χρόνια, κανένας από τους τύμβους δεν ανταποκρίνεται σε βασιλικές προδιαγραφές καθώς είναι μικροί και ήσσονος σημασίας. Σε κανένα σημείο δεν συγκρίνονται με τον τύμβο του Αντίοχου Α᾽ που κατασκευάστηκε στοNemud Dagi δύο δεκαετίες μετά τον θάνατο του Μιθριδάτη. Αυτός ο τάφος με τα ιερά περίχωρα είναι ακριβώς το είδος του μνημείου που θα περιμέναμε από τους τελευταίους Πόντιους βασιλέαδες, οι οποίοι όπως και ο Αντίοχος δήλωναν κατώτεροι του Αλέξανδρου και του ∆αρείου ενώ φαίνεται να ακολούθησαν παρόμοιες θρησκευτικές πρακτικές σε ότι αφορούσε την υποστήριξη των ναών από τα κράτη και τον συγκρητισμό της θρησκείας.
Οι γνώσεις μας για βασιλικούς τάφους της Ελληνιστικής περιόδου είναι ελάχιστες. Θα μπορούσε να πεί κάποιος ότι τα μόνα μνημεία που διασώσηκαν είναι το πρώτο και το τελευταίο δηλαδή αυτά στην Βεργίνα που σχετίζονται με τον Φίλιππο Β᾽ και στοNemud Dagi για τον Αντίοχο Α᾽. Ουδεμία εκτεταμένη μελέτη έχει γίνει ακόμη επί του θέματος εκτός από σύντομες αναφορές σε τεκμήρια οι οποίες δίνουν την εντύπωση μιας πολυποίκιλης επιλογής ταφικών μνημείων.
Ένα από τα λίγα επαναλαμβανόμενα χαρακτηριστικά είναι η γειτνίασή τους με το βασιλικό παλάτι. Αυτό συμβαίνει κατά κόρον στα Περσικά παλάτια στους Πασαργάδες και την Περσέπολη και σε μικρότερη έκταση στα νεκροταφεία της Βεργίνας. Οι Πτολεμαίοι στην Αλεξάνδρεια επέλεξαν έναν τύπο για τον τάφο του Αλέξανδρου τον οποίο και ακολούθησαν για τους Πτολεμαίους βασιλέαδες. Οι τάφοι των Ποντίων βασιλέων στην Αμάσεια συμπεριλαμβάνονταν στα κτίσματα του παλατιού. Πρόσφατη, σχετική αλλά περιορισμένη ανασκαφή μέχρι στιγμής, στην Σινώπη, δεν έφερε στο φώς κάποια τμήματα από το παλάτι. Αν πράγματι ο αρχαίος τάφος βρισκόταν εκεί τότε ήταν πολύ πιθανό να βρεθεί.
Αμάσεια
Όπως ειπώθηκε νωρίτερα, Πλούταρχος και Αππιανός μπορεί να σφάλουν στο ότι ο τάφος του Μιθριδάτη βρίσκεται στην Σινώπη. Αξίζει να εξετάσουμε αν θα μπορούσε να βρίσκεται στην Αμάσεια. Ο Στράβων στην περιγραφή για την πόλη που ζούσε (12.3.39) αναφέρει τα μνημεία των βασιλειάδων, αλλά δεν μας πληροφορεί για την διακοπή της χρήσης τους αρκετές γενιές πριν την δική του. ∆εν χωρά αμφιβολία ότι οι τάφοι που εξετάζονται είναι οι πέντε σπηλαιώδους τύπου οι οποίοι βρίσκονται ψηλά πάνω από την πόλη στην δεξιά όχθη του ποταμού Ίρι και απεικονίζονται επίσης σε νομίσματα της Αμάσειας που χρονολογούνται από τις αρχές του τρίτου π.Χ. αιώνα. Οι τάφοι είναι τοποθετημένοι σε ομάδες των δύο ή των τριών και ανήκουν σε έναν ξεχωριστό τύπο, αποκλειστικότητα του Πόντου, όπου ο κυρίως θάλαμος έχει διαχωριστεί σε όλες του τις διαστάσεις από τα πετρώματα.
Υπάρχουν και άλλοι παρόμοιοι τάφοι στην περιοχή του παλατιού και στην ακρόπολη, αλλά πέρα από αυτόν που βρίσκεται κάτω στην πλαγιά και δίπλα στην σιδηροδρομική σήραγγα, είναι μάλλον ασήμαντοι.
Το βασικό επιχείρημα κατά της συνέχισης της χρήσης των βασιλικών τάφων στην Αμάσεια ήταν ότι οι πέντε τάφοι, εκ των οποίων ο ένας ημιτελής*, ταιριάζουν απόλυτα με τις πληροφορίες στον Αππιανό, ότι υπήρχαν επτά βασιλείς του Πόντου πρό του Μιθριδάτη ΣΤ´ και συνεπώς τέσσερις πριν τον Φαρνάκη. (* Υποτίθεται ότι ο Φαρνάκης έκανε την Σινώπη πρωτεύουσα του βασιλείου του Πόντου, αφού κατέλαβε την πόλη το 183 π.Χ. και κατά συνέπεια εγκατέλειψε την κατασκευή που έχει ήδη ξεκινήσει στην Αμάσεια ).
Ωστόσο, κάποιες ενστάσεις είναι δυνατόν να αντιταχθούν σε αυτήν την ερμηνεία.
Πρώτα απ᾽ όλα, οι γνώσεις μας σχετικά με τους Πόντιους βασιλείς πριν τον Φαρνάκη στην καλύτερη περίπτωση είναι πενιχρές. Στην πραγματικότητα, ως πρός τον αριθμό των βασιλέων βασιζόμαστε κυρίως στις πληροφορίες του Αππιανού και για έναν από τους βασιλείς στην ανασυγκροτημένη γραμμή διαδοχής, δεν έχουμε ανεξάρτητη απόδειξη για την ύπαρξή του.
Το πιο σημαντικό είναι ότι δεν ξέρουμε αν κάθε νέος βασιλέας κατασκεύαζε τον τάφο του. Αυτή ήταν σίγουρα η περίπτωση με τους τάφους των Περσών βασιλέων κοντά στην Περσέπολη, αλλά οι τάφοι αυτοί εξατομικεύονται με επιγραφές και ανάγλυφα που δείχνουν τα κατορθώματα του βασιλέα. ∆εν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι τάφοι στην Αμάσεια είχαν κάποια ανάλογη διακόσμηση. Θα μπορούσε να ήταν κάτι ζωγραφισμένο, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει ανάλογο ίχνος. Στους δύο άλλους παρόμοιους τάφους στον Πόντο, το όνομα του ιδιοκτήτη ήταν χαραγμένο στην πρόσοψη ή στο διπλανό βράχο.
Στην Αμάσεια τα των βασιλικών τάφων είναι κάπως διαφορετικά. Επιπλέον, οι τάφοι ασφαλώς έγιναν για να φιλοξενήσουν περισσότερα από ένα σώματα καθώς οι θάλαμοι  τους έχουν χωρίσματα για περισσότερα φέρετρα.
Το οικογενειακό δέντρο των βασιλέων του Πόντου, όπως το γνωρίζουμε σήμερα από τις πηγές, μοιάζει πολύ με δένδρο γυρισμένο ανάποδα καθώς έχει πολλές διακλαδώσεις χαμηλά οι οποίες όσο ανεβαίνουμε αραιώνουν. Από τις οικογένειες των επτά βασιλέων του Πόντου που προηγήθηκαν του Μιθριδάτη ΣΤ᾽, γνωρίζουμε μόνο τα ονόματα τεσσάρων συζύγων και τριών αδελφών –  η Λαοδίκη η Φιλάδελφος ήταν αδελφή και σύζυγος του Μιθριδάτη Ε´.
Συγκριτικά, για τον Μιθριδάτη είναι γνωστό ότι είχε τουλάχιστον δεκαοκτώ παιδιά και τουλάχιστον έξι αδέλφια. ∆εν έχουμε κανένα λόγο να πιστεύουμε ότι η δομή της Ποντιακής βασιλικής οικογένειας ήταν διαφορετική πριν την εποχή του Μιθριδάτη ΣΤ´ πέραν της σπανιότητας των πηγών. Ως εκ τούτου, θα έπρεπε να περιμένουμε κάθε γενιά να απαρτίζεται από αρκετά μεγάλο αριθμό ατόμων, εκ των οποίων ορισμένοι θα ενταφιάζονταν στους βασιλικούς τάφους. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι απαραίτητη μια σχέση ένας προς ένας μεταξύ βασιλέων και τάφων. Επιπλέον, δεν γνωρίζουμε αν η παράδοση της ταφής των βασιλέων μέσα στο συγκρότημα του ανακτόρου της Αμάσειας, ξεκίνησε από το Μιθριδάτη Ι, διότι ίσως οι πρώτοι βασιλείς του Πόντου να είχαν ταφεί αλλού. Αντί να υποτεθεί ότι ο Μιθριδάτης Α´ ήταν ο πρώτος που θα ενταφιαζόταν στους λαξευμένους σε βράχο τάφους μέσα στο παλάτι, είναι εξίσου πιθανό να ήταν ο Μιθριδάτης Γ´.
Κρίνοντας από την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής των τάφων είναι δυνατόν να καθοριστεί χρονολογική συνέχεια με παλαιότερο τον ανατολικότερο και νεότερο τον λεγόμενο ημιτελή. Αν και ο ταφικός θάλαμος του νεότερου δεν έχει διαχωριστεί ολοκληρωτικά από τον βράχο άλλες βελτιώσεις δείχνουν ότι ο τάφος πρέπει να ήταν μισοτελειωμένος όταν εγκαταλείφθηκαν οι εργασίες αποκοπής. Υπάρχουν για παράδειγμα σύνδεσμοι γύρω από την πρόσοψη που προορίζονταν για την στερέωση μεταλλικών διακοσμητικών τα οποία θα έπρεπε να συγκαταλέγονται στις τελικές βελτιώσεις του μνημείου και επομένως δεν αποκλείεται ο τάφος αυτός να ήταν στην πραγματικότητα χρησιμοποιημένος.
Υπάρχουν τρεις πιθανές εκδοχές στο ζήτημα του τόπου ταφής του Μιθριδάτη ΣΤ´:
α. Θα μπορούσε να είχε ταφεί στη Σινώπη σε τάφο κατασκευασμένο στην ευρύτερη περιοχή της βασιλικής κατοικίας.
β. Οι βασιλικοί τάφοι βρίσκονταν ανέκαθεν στην Αμάσεια.
γ. Υπήρχε ένας διαθέσιμος βασιλικός τάφος στη Σινώπη, αλλά ο Πομπήιος επέλεξε να θάψει τον Μιθριδάτη στην Αμάσεια, θέλοντας να ακολουθήσει το παράδειγμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Jakob Munk Hοjte,  επικρατέστερη είναι η δεύτερη εκδοχή.
Επίλογος
Πέρα από το ζήτημα του εντοπισμού του τάφου, η ιστορία της ταφής του Μιθριδάτη είναι σημαντική διότι δείχνει σαφώς ότι ο Πομπήιος είχε στην πραγματικότητα προσπαθήσει να μιμηθεί τον Αλέξανδρο, ο οποίος επίσης τίμησε τον αντίπαλό του ∆αρείο Γ´, με κηδεία ανάλογη της εμβέλειας του ονόματός του.
Η απόφαση του Πομπήιου σχετικά με το σώμα του Μιθριδάτη ΣΤ´, όταν το 63 π.Χ. στην Αμισό βρέθηκε αντιμέτωπος με παρόμοια περίσταση αρκετά ασυνήθιστη για Ρωμαίο στρατηγό, συνηγορεί με αυτή την ερμηνεία.
Για πολλούς, ο θάνατος του Μιθριδάτη ήταν η αρχή και όχι το τέλος της αντιπαλότητας μεταξύ της ευρύτερης περιοχής της Ασίας και της Ρώμης, η οποία πριν την εμφάνιση του βασιλέα δεν έδειχνε να έχει βλέψεις για φυσική παρουσία στην περιοχή και για τον λόγο αυτό την είχε χωρίσει σε επαρχίες, φροντίζοντας να έχει καλές σχέσεις με τους γηγενείς άρχοντές τους. Γύρω, αλλά και μέσα στις περιοχές αυτές υπήρχε έντονο το Ελληνικό στοιχείο, όπως φανερώνουν οι παραδόσεις, η θρησκευτική λατρεία, τα νομίσματα και οι Ελληνικής καταγωγής ονομασίες πόλεων και ανθρώπων. Η κυριαρχία των Ρωμαίων ήταν κατά κάποιον τρόπο επαγωγική και οφειλόταν στην αδιαμφισβήτητη υπεροχή τους στον κόσμο της εποχής. Ωστόσο, οι προϋπάρχουσες διενέξεις βρήκαν στο πρόσωπο του βασιλέα κάποιον εκφραστή ο οποίος, δεν περιοριζόταν στην λύση των διαφορών σε καθεστώς υποταγής στους Ρωμαίους αλλά στρεφόταν εναντίον της ίδιας της κυριαρχίας τους. Αμφότεροι πάλεψαν εκτός πεδίου μάχης σε έναν αγώνα εύρεσης φίλων και συμμάχων ο καθένας για λογαριασμό του.
Ο βασιλέας έχοντας κερδίσει τον έλεγχο των περισσότερων περιοχών στον περίπλου της Μαύρης Θάλασσας, αφιέρωσε τα τριάντα  τελευταία χρόνια της ζωής του σε μια άσπονδη διαμάχη με την Ρώμη. Στο μεταξύ οι Πάρθοι υπό την εξουσία του Μιθριδάτη Β´ έστρεψαν την προσοχή τους στην Ανατολία. Η εξάπλωση των Ρωμαίων αποτελούσε κίνδυνο για την κυριαρχία των Αρσακιδών στον Καύκασο, την Μεσοποταμία και την βόρεια Συρία. Αν η Παρθία θεωρούσε ότι ήταν η γνήσια διάδοχος του βασιλείου των Σελευκιδών, δικαίως θα είχε απαιτήσεις από τις χώρες στην Ασία ανατολικά του Ταύρου όπως για παράδειγμα η Κομμαγηνή, η πεδιάδα της Κιλικίας και η Συρία. Φαίνεται ότι ο Πάρθος βασιλέας φέρθηκε στον Μιθριδάτη ΣΤ´ τον Ευπάτορα, όπως σε έναν φυσικό σύμμαχο, ο οποίος ήταν σε θέση να περιορίσει την Ρωμαϊκή επέκταση στην Ανατολία. Το 95 π.Χ, ένας νέος πολιτικός συνασπισμός ξεκίνησε από τους Αρσακίδες στο Ιράν και αγκαλιάζοντας τον Πόντο την Αρμηνία και την Παρθία, ξεπρόβαλλε στην Ασία και οι αντι-ρωμαϊκές δράσεις των βασιλέων του Πόντου και της Αρμενίας, εντάθηκαν.
Όλες οι δραστηριότητες του Τιγράνη κατά τις δεκαετίες του 90 π.Χ και του 80 π.Χ, δείχνουν ότι εκείνον τον καιρό ήταν προτεινόμενος από τους Πάρθες καθώς και πολιτικός μεσολαβητής τους. Μέσω της υποστήριξής του προς τον Πόντο, οι Πάρθοι προσπάθησαν έμμεσα να περιορίσουν την προώθηση των Ρωμαίων στην Ανατολία και οι σχεδιασμένες επιχειρήσεις των Αρμενίων στην Καππαδοκία ήσαν κατά του Ρωμαϊκού ενδιαφέροντος. Μόνον όταν στις αρχές της δεκαετίας του 80 π.Χ που η Παρθία αντιμετώπισε εσωτερικές διαμάχες, ο Τιγράνης ανεξαρτητοποιήθηκε. Πήρε μέρος στην εσωτερική σύγκρουση της Παρθίας δυναμώνοντας την θέση του για λογαριασμό των Αρσακιδών.
Η αποφασιστική υποστήριξη των Πάρθων ήταν αυτή που παρακίνησε τον Μιθριδάτη να κηρύξει ανοιχτό πόλεμο εναντίον της Ρώμης το 89 π.Χ. Οι προοπτικές για τον Πόντο, στρατιωτικά αλλά και πολιτικά, ήσαν καλές. Αργότερα, τα γεγονότα πήραν αντίθετη κατεύθυνση και στον Πόντο και στην Παρθία. Ο εμφύλιος στην Παρθία, στον οποίο εμπλεκόταν ο Τιγράνης, εκμηδένισε τον προηγούμενο πολιτικό σχηματισμό της δεκαετίας του 90 π.Χ, με τον οποίο, ο Πόντος, η Αρμενία και η Παρθία συνιστούσαν έναν δυνατό και επικίνδυνο συνασπισμό για την Ρώμη. Η δύναμη του Πόντου συνετρίβη για πολλούς λόγους αλλά ένας ουσιαστικός παράγοντας ήταν η στέρηση της βοήθειας της Παρθίας προς τον Μιθριδάτη τις δεκαετίες του 70 π.Χ και του 60 π.Χ, με αποτέλεσμα αυτός να πρέπει να στηριχθεί στις δυνάμεις του και κατά κάποιον τρόπο στους πόρους του Τιγράνη.
Ο Μιθριδάτης ως γνώστης της δύναμης των Αρσακιδών, προσπάθησε να αναθερμάνει την παλιά συμμαχία με την Παρθία, αλλά οι νέοι διοικητές της,Σανατράκης και Φραάτης Γ´, τηρούσαν πολύ πιο παθητική στάση στην πολιτική τους για την ∆ύση από τον Μιθριδάτη Β´.
Μέχρι τους πολέμους της Ρώμης με την Παρθία τον καιρό του Ορόντη Β´ (57-38) η προοπτική της στρατηγικής τους δεν εκτεινόταν πέρα από τον Ευφράτη. Όταν τον χειμώνα του 69 π.Χ πρός το 68 π.Χ, ο Μιθριδάτης ΣΤ´ο Ευπάτωρ και ο Τιγράνης πλησίασαν τους Πάρθους με μια νέα προοπτική συμμαχίας, ήταν ήδη αργά. Οι Ρωμαίοι ήσαν πλέον ικανοί να εξασφαλίσουν την θέση τους στην Ανατολία και την Συρία, χωρίς αντίποινα από τους Πάρθες. Αργότερα επιχείρησαν να υποτάξουν την Παρθία, αλλά αποδείχθηκε αδύνατον.

Πίνακας “The Royal Toxicologist” του Robert Thom. Ο Μιθριδάτης και οι βοτανολόγοι του δοκιμάζουν δηλητήρια και αντίδοτα (ακόνιτο, πιπερόριζα και γεντιανή)
Ο Μιθριδάτης οικοδόμησε μια αυτοκρατορία στην Μαύρη Θάλασσα και πρόδηλα δυσαρεστημένος με το εύρος της δύναμής του στην Μικρά Ασία, προσπάθησε να δημιουργήσει ακόμη μία εκεί. Οι αρχαίες ιστορικές πηγές τον θέλουν ως έναν μανιασμένο κατακτητή του κόσμου, ορκισμένο να αντιμετωπίσει την Ρώμη από την αρχή της βασιλείας του. Αυτό όμως, είναι απίθανο. Όταν ανέβηκε στον θρόνο, συνέχισε την πολιτική του πατέρα του, που ήταν η έμμεση εμπλοκή της Καππαδοκίας. Απέφυγε κάθε απερίσκεπτη και απροετοίμαστη σύρραξη με την Ρώμη ενώ παράλληλα δεν σταματούσε να ανεβάζει τους τόνους της αντιπαράθεσης. Όταν ο Σύλλας πήγε ως στρατηγός να αποκαταστήσει τον Αριοβαρζάνη, οι επιλογές του σχετικά με τον Μιθριδάτη ήσαν ξεκάθαρες. Θα έφευγε σε περίπτωση που ο βασιλέας δεν ήθελε να πολεμήσει εναντίον της Ρώμης ή θα παρέμενε εκεί, εως ότου πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Παρόλο που η Ρώμη ήταν μια αυτοκρατορική δύναμη, ο κύριος στόχος της εξωτερικής πολιτικής ήταν η εξασφάλιση τυφλής υπακοής, όπως φαίνεται και στα γεγονότα με τον Πελοπίδα ο οποίος διετάχθει να μην εμφανιστεί ξανά μπροστά στην Σύγκλητο αν ο βασιλέας του δεν αποδεχόταν τους όρους τους. Οι πηγές ωστόσο, ξεκαθαρίζουν ότι ο βασιλέας δεν είχε σκοπό να διαμαρτυρηθεί. Η εμμονή του να αρνείται τις διευθετήσεις της Ρώμης στην Μικρά Ασία, όπως γνώριζε και ο ίδιος, μόνο ως πρόκληση μπορούσαν να εκληφθούν από την Σύγκλητο. Οι πράξεις και οι προετοιμασίες του ήσαν τελείως αταίριαστες με αυτές ενός βασιλέα που επιζητούσε την ειρήνη. Αντιθέτως ήθελε να επισπεύσει τον πόλεμο προωθώντας τους δικούς του όρους. Όμως δεν ήταν αυτός, ο οποίος ως μοναδική αρχική αιτία, προκάλεσε τα πάντα με την επιθετικότητα και τις παραινέσεις του. Την ίδια συμπεριφορά επέδειξαν και οι Ρωμαίοι.
Το ακαδημαϊκό όσο και το δημόσιο ενδιαφέρον για την ιστορία του Μιθριδάτη, δεν είναι όψιμο. Η φήμη του στην τοξικολογία, την πολυγλωσσία και την αντοχή που επέδειξε κατά την μακρόχρονη διαμάχη του με τους Ρωμαίους, η οποία οδήγησε τελικά στην πτώση του, τον κατέστησαν μια από τις ελάχιστες προσωπικότητες της αρχαιότητας που τιμήθηκαν από την ποίηση, την ιστορική μυθιστοριογραφία, τον κινηματογράφο, το θέατρο και την όπερα, ενώ παράλληλα αποτέλεσε το αντικείμενο μελέτης σε πληθώρα δοκιμίων και λογοτεχνικών έργων.
Ρωμαίοι ιστορικοί επισημαίνουν την εξαιρετική ικανότητα απομνημόνευσης που είχε και στην οποία όφειλε την ικανότητα να μιλά τις γλώσσες και των είκοσι δύο εθνών που είχε υπό την κυριαρχία του. Όσο για την βοτανολογία και την τοξικολογία, τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Ακόμη και σήμερα έχουμε φυτά που φέρουν το όνομά του, όπως είναι το Μιθριδάτιο(Ερυθρόνιο, του γένους των Λιλιίδων) και ηΑγριμόνια η Ευπατόρια. Φοβούμενος ότι μπορεί να δηλητηριαζόταν από κάποιον εχθρό του, προσπάθησε να  θωρακισθεί λαμβάνοντας μικρές, μη θανατηφόρες, δόσεις των δηλητηρίων που γνώριζε, αυξάνοντάς τις σταδιακά μέχρι να μπορεί να δεχθεί θανατηφόρα ποσότητα. Επίσης παρασκεύασε αντίδοτο ευρείας εφαρμογής, ονόματι μιθριδάτειο αντίδοτο (antidotum mithridaticum) το οποίο περιείχε δεκάδες συστατικών.
Μετά την ήττα του από τον Πομπήιο, βρέθηκε ένα αποθηκευμένο τετράδιο με την συνταγή ενός απέριττου αντιδότου που περιείχε δύο ξερά καρύδια, δύο σύκα και είκοσι φύλλα εσπεριδοειδών, όλα μαζί τριμμένα με μια πρέζα αλάτι επιπλέον (Plin.HN 25.7). Ανάμεσα σε άλλα έγγραφα βρέθηκαν λεπτομερείς περιγραφές θεραπευτικών βοτάνων, με παραδείγματα και σημειώσεις για το καθένα, για το σύνολο των οποίων ο Πομπήιος ζήτησε να μεταφραστεί στα Λατινικά. Ο Πλίνιος (Plin HN 29.25) περιγράφει επίσης, ένα Μιθριδατικό αντίδοτο σαράντα τεσσάρων συστατικών. Η πρακτική της ανοσοποίησης μέσω της λήψης κάποιας ουσίας σε δόσεις σταδιακά αυξανόμενες, είναι γνωστή στις μέρες μας ως Μιθριδατισμός.

MITRIDATE RE DI PONTO Mithridates King of Pontus Rustaveli National theatre staged Mithridate, Re di Ponto at Al Bustan International Festival in Beirut
Ο αφορισμός με τον οποίο άρχισε το αφιέρωμα στον ένδοξο βασιλέα προέρχεται από την τραγωδία «Μιθριδάτης» του Jean Racine η οποία εκδόθηκε το 1673 και αντικατοπτρίζει την επιρροή που ασκούσε ο βασιλέας στην κοινωνία των ανθρώπων, περίπου χίλια επτακόσια χρόνια μετά τον θάνατό του.
Σήμερα βέβαια, κατόπιν όλων αυτών που έχουν μεσολαβήσει, δεν φαίνεται να πείθει για την αλήθεια του, ειδικά αν προσδιορίζουμε ως ονομαστό, κάτι που επιβάλλεται με το μέγεθός του, παντελώς απομονωμένο από τα ιδεώδη του.
Ο χαρακτήρας του Μιθριδάτη, με τις θετικές και τις αρνητικές του εκφάνσεις πάντα παρούσες, σκιαγραφήθηκε από τους ιστορικούς με διαφορετικές αποχρώσεις, παρά την ταύτιση των πηγών τους. Ωστόσο χωρίς να υπεραπλουστεύουμε τα γεγονότα καλό θα ήταν να τα δούμε εκτός των πρισμάτων του ανατολίτη δεσπότη ή του απελευθερωτή των Ελλήνων. Ο βασιλέας, ήταν σίγουρα κάτι περισσότερο από ένα αφηρημένο μοτίβο όπου ο καθένας μπορούσε να τροποποιήσει το σχήμα του αναλόγως των πολιτικών ιδεολογιών ή των προκαταλήψεων του. Αυτό υποδεικνύει, τουλάχιστον, η πλέον πολυδιαβασμένη ιστορία του ακόμη και στις μέρες μας.
Παραπομπές
[1] Φαρνάκης: Όνομα δύο βασιλέων του Πόντου. 
Φαρνάκης A’. Βασίλευσε περίπου από το 185 π.Χ έως το 169 π.Χ. Αφού απαλλάχθηκε από την κυριαρχία των Σελευκιδών, όρισε πρωτεύουσά του την Αμάσεια αρχικά και τη Σινώπη αργότερα και προσπάθησε να επεκταθεί σε βάρος της Βιθυνίας, της Καππαδοκίαςκαι της Περγάμου, αλλά ηττήθηκε από τις δυνάμεις των τριών αυτών συνασπισμένων βασιλείων κι έχασε σχεδόν όλες τις κτήσεις του.
Φαρνάκης B’ (περίπου 97 – 47 π.Χ.). Γιος του Μιθριδάτη ΣΤ’ του Ευπάτορα, κατά του οποίου επαναστάτησε το 63 π.Χ., έλαβε από τους Ρωμαίους το μικρό βασίλειο του Κιμμερίου Βοσπόρου. Οι Ρωμαϊκοί εμφύλιοι πόλεμοι του επέτρεψαν να ανακτήσει τηΣινώπη, την Καππαδοκία και την Κολχίδα και αργότερα (νικώντας Ρωμαϊκές δυνάμεις, το 48 π.Χ) τονΠόντο, την Παφλαγονία και τη Βιθυνία. Αλλά, όταν ηττήθηκε το 47 π.Χ από τον Ιούλιο Καίσαρα κοντά στα Ζήλα (Καππαδοκία) – όπου ο Ρωμαίος στρατηγός πρόφερε την περίφημη φράση «ήρθα, είδα, ενίκησα» (veni, vidi, vici) – κατέφυγε στην Ταυρική Χερσόνησο, όπου πέθανε πολεμώντας εναντίον του στασιαστή διοικητή της Ασάνδρου.
[2] Διάδημα: ταινία ή στεφάνι από χρυσό ή άλλο υλικό που τη φορούσαν στο κεφάλι ως κόσμημα ή σύμβολο εξουσίας από την αρχαιότητα. Η προέλευση του είναι αβέβαιη, αλλά είναι γνωστό πως το χρησιμοποίησαν ευρύτατα οι αρχαίοι ΈΈλληνες, προσδίδοντάς του πολιτική και θρησκευτική σημασία. Για τους ιερείς ήταν σύμβολο αφιέρωσης στους θεούς, ενώ και οι ίδιοι οι θεοί εικονίζονταν φορώντας διάδημα. Ως σύμβολο πολιτικής εξουσίας το χρησιμοποίησαν κυρίως οι Ασιάτες ηγεμόνες και ιδιαίτερα οι Πέρσες. Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος κατέκτησε την Περσία υιοθέτησε το βασιλικό διάδημα, το οποίο απαρτιζόταν από μια άσπρη ταινία δεμένη στον τράχηλο και διακοσμημένη με πολύτιμα στολίδια. Το διάδημα αυτό το φόρεσαν όλοι οι διάδοχοι του Αλεξάνδρου. Στη Ρώμη, αρχικά θεωρήθηκε σύμβολο τυραννίας· ο πρώτος αυτοκράτορας που το φόρεσε ήταν ο Διοκλητιανός. Στις αρχές του 4ου αι. το διάδημα άλλαξε ριζικά μορφή και κατασκευή και έγινε ένα γνήσιο έργο χρυσοχοϊκής τέχνης: η βάση του ήταν ελαφρύ χρυσό στεφάνι πάνω στο οποίο τοποθετούσαν πολύτιμους λίθους σε σχήμα πυραμίδας, με λεπτό δέσιμο.        
Πηγές – βιβλιογραφία
Ο βασικός κορμός της εργασίας βασίζεται στον Αππιανό και το έργο του History of Rome: TheMithridatic Wars.
Ελήφθησαν υπόψη τα βιβλία: «Αππιανός Άπαντα πέντε Ρωμαϊκά – βιβλίο Μ» και «Πλούταρχος Βίοι Παράλληλοι τόμος 12 Κίμων, Λεύκολλος», των εκδόσεων Κάκτος, σειρά «Οι Έλληνες»
- Ομήρου “Ιλιάδα”
- The Argonauts at Bebrycia: Presevation of Identity in the Latin Argonautica James E. Shelton-The Classical Journal Vol. 80, No. 1 (Oct. – Nov., 1984), pp. 18-23 
- Το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας και η ιδεολογική κυριαρχία των Ελλήνων στον Πόντο(1900-1914) Επιτροπή Ποντιακών μελετών
- Ἀργοναυτικά, 100β – Απολλώνιος ο Ρόδιος            
- The death and burial of Mithidates VI Jakob Munk Hojte
- Αφιέρωμα μνήμης στην Ιστορία του Πόντου καιτην Γενοκτονία Αρχιμ. Κύριλλου Κεφαλλόπουλου.
- Η Ελληνική αρχαιότητα: Πόλεμος – πολιτική – πολιτισμός Δ. Ι. Κυρτάτα & Σπ. Ι. Ράγκου
- Μιθριδάτης ΣΤ’ Ο Ευπάτορας και ΔιόνυσοςΓιώργος Κλοκίδης Αρχαιολόγος – Ιστορικός
- The Mithridatic Wars, Appian of Alexandria (c.95-c.165)          
- Latin Lexicon
- Appian, Mithridatic Wars, Horace White, Ed.Perseus Library Tufts University
- Ελληνική Μυθολογία Ιωάννου Ρίσπεν, εκδ. ΔΑΡΕΜΑ, 1971
- Πλουτάρχου, Βίοι Παράλληλοι, Σύλλας κεφ. 11
- Δοκίμιο Mithridates VI Eupator and Iran, Marek Jan Olbycht
- Encyclopaedia Iranica MITHRIDATES VI Eupator Dionysos (r. 120-63 BCE), last king of Pontus, the Hellenistic kingdom that emerged in northern Asia Minor in the early years of the 3rd century BCE.
chilonas.wordpress.com